نگاهی به زندگی و خدمات اولین بانوی دندانپزشک در ایران

بدرالزمان تیمورتاش برای دانشجویان عرصه پزشکی نامی آشنا است؛ اولین دندانپزشک زن ایرانی که زاده روستای باصفای نردین میامی در استان سمنان است ‌و زندگی پر حادثه اش الهام‌بخش بسیاری از دانشجویان رشته پزشکی است. بانوی ایرانی که علاقه به تحصیل علم و دانش او را از نردین و بجنورد به بلژیک و فرانسه کشاند و پس از عدم موافقت خانواده در مورد اعزام به کشور کنگو برای درمان بیماران کشورهای محروم، مشهد را برای زندگی انتخاب کرد و تا پایان عمر در این شهر ماند. در حال حاضر نام او بر سالن آمفی‌تئاتر دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین به ثبت رسیده است.

بدری تیمورتاش که بود؟

بدرالزمان دختر کریمداد تیمورتاش، والی جوین و سبزوار در دوره مظفرالدین شاه قاجار است. پدر او در دوران همه گیری بیماری ها این موضوع را به کرات دیده بود که بسیاری از زنان به دلیل مسائل شرعی حاضر نمی‌شدند توسط پزشکان مرد معاینه شوند و گاه نیز به دلیل عدم وجود امکانات جان خود را از دست می‌دادند. همین موضوع باعث شد تا او تصمیم بگیرد که تنها دخترش را به کشورهای اروپایی بفرستد تا بدرالزمان با تحصیل در رشته پزشکی به وطن بازگردد و به مردم زادگاهش خدمت کند.

تصمیم پدر و شوق و علاقه بدرالزمان او را که در آغاز بیست سالگی بود، به دانشگاه سوربن فرانسه و سپس بلژیک کشاند. او در رشته پزشکی به تحصیلات خود ادامه داد، اما در سال های بعد دندان پزشکی را به عنوان رشته تحصیلی خود انتخاب کرد.

بدرالزمان پس از پایان تحصیلاتش تصمیم گرفت که برای درمان بیماران کشور‌های محروم به کنگو سفر کند اما خانواده‌اش با این سفر مخالف می‌کنند. این منع با مرگ برادر و تبعید خاندان تیمورتاش به کاشمر هم زمان بود که به دستور رضا شاه پهلوی انجام شده بود. او به دلیل این شرایط دشوار در سال ۱۳۱۳ زمانی که ۲۶ ساله بود، راهی خراسان شد تا در آن روزهای سخت در کنار خانواده‌اش باشد. براساس خاطرات اطرافیان و آشنایان بدرالزمان، او نذر می‌کند که اگر از این تبعید جان سالم به در ببرند، به مشهد برود و مجاور حرم  امام رضا (ع) باشد و باقی عمر را در راه خدمت به مردم صرف کند.

بنیانگذار دانشکده دندانپزشکی مشهد یک زن است

خانم تیمورتاش براساس روایتی که یکی از دوستان نزدیکش گفته است، در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۲۹ تا تأسیس دانشکده دندان پزشکی در سال ۱۳۴۴ درگیر درمان بیماران در روستا‌ها و مناطق محروم مشهد بوده است.

مرحوم دکتر محمد شاهین فر، یکی از پزشکان قدیمی مشهد در خاطراتش به تاریخ علم پزشکی در دوران معاصر در مشهد اشاره می‌کند و در این نوشته‌ها به چگونگی تاسیس دانشکده پزشکی در مشهد نیز اشاره کرده است: «اوایل عده‌ای که در تهران نزد دندان پزشکان کار کرده و بعضی روش‌ها را آموخته بودند، به مشهد آمده و با نام دندان ساز مشغول کار شدند و شاگردان بسیاری هم تربیت کردند، اما خانم دکتر بدری تیمورتاش اولین دندان پزشکی بود که به مشهد آمد و در بیمارستان شاهرضا یک کلینیک ویژه دندان پزشکی راه انداخت و در ادامه هم با تأسیس آموزشگاه عالی بهداشت به آموزش دانشجویان پرداخت.

بدرالزمان همچنین تلاش کرد و توانست با کمک دکتر سندوزی، دانشکده دندان پزشکی مشهد را تأسیس کند و به این صورت پای رشته و علم دندان پزشکی نوین به شهر باز شد.»

نذری که بدرالزمان را ساکن مشهد کرد

بدرالزمان پس از اتمام تبعید نذرش را ادا کرد. به همین دلیل ازدواج نکرد تا بتواند زندگی اش را وقف خدمت به هموطنانش کند. یکی از شاگردانش که رابطه بسیار نزدیکی با وی داشته است، می‌گوید: «اوایل من بیشتر با مادرشان زندگی می‌کردم. سال ۵۱ پس از فوت مادرشان دچار افسردگی شدند و چندبار قلبشان عمل شد؛ با این همه تا سال ۶۸ که بازنشسته شدند، دست از تدریس نکشیدند و پس از آن هم تا روزی که روی پا بودند، یک روز در هفته به کلینیک بیمارستان امام رضا (ع) می‌رفتند و به درمان بیماران می‌پرداختند. بسیار بخشنده بود؛ برای همین پس از فوتش در مهر ماه ۱۳۷۴ تنها یک خانه از او باقی ماند که آن را هم بنا بر وصیت خودشان وقف کردیم.»

بدرالزمان تیمورتاش در ۱۷ مهرماه سال ۱۳۷۴ درگذشت و در قطعه ۱۳۹ صحن آزادی حرم مطهر امام رضا (ع) به خاک سپرده شد. نام وی برای پزشکان و دانشجویان رشته پزشکی مایه افتخار و یادآور بزرگی زنان این سرزمین است.