از متن تا حاشیه دیدار رهبری با زنان

پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو در اولین میزگرد خبری، به بررسی دیدار اخیر رهبر انقلاب با اقشار مختلف بانوان پرداخت. این نشست با حضور دکتر انسیه برومندپور (دکتری تفسیر تطبیقی و پژوهشگری هویت جنسیتی در قرآن)، سرکار‌ خانم مریم کثیری (دکتری روانشناسی و فعال فرهنگی و رسانه) و میزبانی خانم زهرا ملکوتی‌پور کارشناس ارشد مطالعات زنان برگزار شد. گزارش بخش دوم این میزگرد خبری خدمت شما ارائه می‌شود.

دکتر انسیه برومندپور در جواب به این سوال که سخنرانان در دیدار با رهبری تا چه حدی نماینده اقشار مختلف بانوان هستند، گفت: ما در گستره ایران اسلامی و زمین پهناوری که داریم طیف‌های متنوعی هم داریم، پس این بانوان نماینده همه اقشار بانوان نیستند. کسانی معمولا صحبت می‌کنند که طبیعتا خودشان توانسته‌اند از این فضا استفاده کنند. یعنی آن جاهایی هم که سیاستگذار به این سمت رفته که به این حرف‌ها حداقل در حد سیاست‌های کلی ابلاغی در حوزه خانواده اعتنا کند، باز هم به چیز خاصی نرسیده است. در واقع شاید بخش زیادی از بحث‌های ما باید به آن لایه برود که به یک آسیب‌شناسی درستی از این دیدار برسیم. شما اگر بین بزرگوارانی که در حوزه علوم اسلامی صحبت می‌کنند بروید، همه این حرف را می‌زنند که جنس زنی که اسم آن «زن الگوی سوم» است که معلم ثانی شده و در اقتدا به معلم اولی که در صدر اسلام زندگی می کرده است، جنسی است که در میدان بیشتر دیده می‌شود.

برومند‌پور در ادامه اذعان کرد: میدان عمل از میدان نظر جلوتر است، میدان عمل از میدان سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری به مراتب جلوتر است. از آن‌طرف هم به خاطر اینکه آن دو میدان، یعنی میدان نظر و میدان سیاست‌گذاری عقب افتاده است به آن کلان‌نظریه نمی‌رسیم. کلان‌نظریه‌ای که می‌تواند یک حامی برای سیاست‌گذاری درست باشد. به تحوی که بتوانیم در در حوزه بین‌الملل صحبت کنیم نه اینکه مار ار در فلان لایحه کنوانسیونی حذف  کنند با اینکه ما در همان حوزه پیش‌تاز هستیم و حرف‎‌های تازه‌ای روی میز داریم. اگر شما میدان و نحوه کنش‌ها را درست ببینید، می توانید این را متوجه شوید که ما چنین فضاهایی را به عنوان تهدید پیش رو خواهیم داشت و باید بتوانیم تهدیدها را به صورت فرصت پیش ببریم.

دکتری تفسیر تطبیقی و پژوهشگری هویت جنسیتی در قرآن بیان کرد:  پس باید گفت که سخنران‌ها تمام لایه‎های زن انقلاب اسلامی را نمایندگی نمی‌کنند. چه از آن جهت‌که دردمند است و نتوانسته آن چیزی را که ایده انقلاب اسلامی بوده زندگی کند و موانعی جدی برای این مسیر داشته است و چه از جهت زنی است که مجدانه و مصرانه ایستاده اما تا یک جایی بیشتر نتوانسته جلو برود. در حالی‌که در بیانات رهبر انقلاب همیشه دیدیم که قائل به این هستند که میدان باز است و بنا بر شایستگی است.

برومند‌پور تمرکز مسئولین امر را به صحبت‌های رهبری در حوزه جنسیت معطوف کرد و گفت: ببینید ایشان فرم بحثی که در حوزه جنسیت ارائه می‌کنند و موضع‌گیری ایشان درباره حضور جنسیت در جامعه با حضور جنسیت در خانواده چگونه است! حتما تمایزاتی دارد. به نظر من از دلایل اصلی که ایشان حرف‌های جدیدی را روی میز نمی‌گذارد این است که آن جامعه‌ای که می‌آیند و صحبت می‌کنند، نماینده تمام زن انقلاب اسلامی نیستند. وقتی که یک بروز خوب و چهره خوبی نشان داده نمی‌شود، طبیعی است که حرف جدیدی هم زده نمی‌شود و این همان نظام نگرش یک انسان حکیم است.

ظرفیت این وجود دارد که با یک برنامه‌ریزی دقیق و یک مطالعه میدانی متناسب با جامعه می‌توان نمایندگان بیشتر و بهتری با یک صورت‌بندی جامع از مسائل زنان خدمت ایشان صحبت کنند.

سرکار‌ خانم مریم کثیری در پاسخ به سوال نمایندگی بانوان در دیدار با رهبری اینگونه ادامه داد: اینجا یک سوال مطرح است که آیا ما می‌خواهیم بانوانی که صحبت می‌کنند نماینده تمام اقشار جامعه باشند؟! در حالی که رهبری به مناسبات مختلف دیدار با نخبگان، دانشجویان و هنرمندان و … دارد و بانوان هم دیداری جداگانه دارند. پس باز هم فرم دیدار به میان می‌آید که اصلاً قرار نیست که یکسری حرف‌های تکراری با آدم‌های تکراری در حضور رهبر انقلاب مطرح شود و بعد از جلسه همان سخنران کاسبی کند. به عنوان مثال در سال اول خانمی در حضور حضرت آقا صحبت کرده بود که بعد از صحبت ایشان پنجاه درصد نرخ مشاوره حق الوکاله او افزایش پیدا کرده بود. به این دلیل‌که در حضور حضرت آقا صحبت کرده‌اند. ماجرا چیست؟ توقع مااین است که آقایان هم حضور داشته باشند و صحبت کنند همانگونه که بانوان صحبت می‌کنند و حرف‌هایی که زده شود که از کف میدان است.

در کدام یک از این دیدارها دیدید که یک مددکار اجتماعی بیاید و از مشکلات زنان کارتن‌خواب معتاد بگوید؟ مگر این‌ها زن جمهوری اسلامی نیستند؟ چرا مشکلاتشان گفته نمی‌شود؟

دکتری روانشناسی و فعال فرهنگی و رسانه با اشاره به صحبت‌های رهبر انقلاب درباره‌ی لایحه خشونت  علیه زنان یا کرامت زنان گفت: این لایحه ده سال است که در پیچ و خم‌های مجلس مانده است! یک نفر از آقایان نماینده مجلس مطالبه‌ای داشته است؟ اما وقتی لایحه عفاف و حجاب درخواست می‌شود در یکسال آماده می‌شود در حالی‌که آئین نامه ابلاغی و شیوه‌نامه اجرایی آن هنوز نوشته نشده است ولی متن لایحه دست مردم است. اما به لایحه کرامت زن توجهی نشده است! در جامعه ما ۷۰ درصد زنان تجربه خشونت دارند. از این ۷۰درصد، تنها ۵درصد می‌روند و ثبت می‌کنند. از این ۵درصد به خاطر سختی مراحل قانونی، فقط ۲درصد تا آخر پیش می‌روند و بقیه انصراف می‌دهند. مسئله واقعی زن جامعه من این است.

وی در ادامه گفت: آنچه من در اتاق تراپی خودم می‌بینم زنانی هستند که امنیت روانی ندارند، دچار خیانت می‌شوند و یا اینکه مسئله تعدد زوجات که تصمیم ندارم بگویم خوب است یا بد اما می‌بینیم که این مسئله زیر پوست خانواده من هست و چرا ما در تریبون‌های رسمی کشورمان و در کرسی‌های آزاد‌اندیشی خود درباره این مسئله صحبت کنیم؟  چرا مسکوت گذاشته شده است؟ ما نیاز داریم به جای اینکه اقشار مختلف جامعه حرف بزنند، مسائل مختلف زنان از طریق زنان و مردان گفته شود تا بتوانیم مسئله را صورت‌بندی کنیم.

کثیری با اشاره به ماجرای «زن، زندگی، آزادی» تصریح کرد: بعد از ماجرای زن، زندگی، آزادی، یک قشری از زنان جامعه ما منافق بودند و یک عده فریب خورده بودند، ولی آیا یک عده از آن‌ها جزء مردم نبودند! ما که می‌دانیم آغوش حضرت آقا برای انتقاد باز است. بارها در دیدارهای دانشجویی که بودیم ایشان گفتند که حتی از اینکه من را نقد کنید استقبال می‌کنم. یک عده می‌گویند که چون نقد دارید پس ضد انقلاب هستید. در حالی‌که در نظر رهبر انقلاب اینگونه نیست و برای همان دختر هم آغوشش باز است. شنیده‌شدن صدای مخالف و شنیده‌شدن مسائل واقعی زنان، آورده سرمایه اجتماعی برای خود نظام است.

در ادامه دکتر انسیه برومندپور به سوالی در رابطه با تصویری که از این دیدار در جامعه وجود دارد پاسخ داد و گفت: اجمالاً می‌شود این را گفت که اگر این دیدار جایگاه اثرگذار خودش را داشته باشد، تیتر شده و دیده می‌شود. من فکر نمی‌کنم آنقدر که باید دیده شود، دیده شده باشد و تاثیرگذار. اینطور نبوده که دهن به دهن بچرخد و مردم همدیگر را به دیدن و شنیدن صحبت‌های رهبر انقلاب با بانوان توصیه کنند. ما در چنین فضایی نیستیم و آن شور و شوق وجود ندارد. به جهت خبری و رسانه‌ای هم در نقطه‌ای قرار نگرفته که بخواهد تصویری ایجاد کند.

وی درباره علت عدم ایجاد یک تصویر روشن از دیدار رهبری با بانوان اظهار داشت: علت این مسئله صورت‌های مختلفی دارد. نمی‎توانیم به دنبال یک علت خاص  و تک‌معلولی باشیم  نهایتاً می‌توانیم به بخشی از دیدی که خودمان داریم اشاره کنیم و طبعاً نمی‌توانیم تصویر کاملی ارائه بدهیم. اگر بخواهیم خیلی خوش‌بینانه نگاه کنیم، علت این است که خیلی برنامه‌ریزی خاصی روی این دیدار اتفاق نمی‌افتد. آن‌طور که موضوعات دیگر حائز اهمیت است، روی میز است و به آن پرداخته می‌شود، و شتاب می گیرد، نیست. و حتی گویا به جهت رفع تکلیفی برگزار می‌شود. همین…

برومند پور در رابطه با اهمیت این سخنرانی و اهمیت تولید روایت اول و کار رسانه‌ای بهتر از این دیدار تصریح کرد:

ما کلمه‌هایی مثل جنگ هیبریدی (جنگ چند‌لایه)، جنگ شناختی، جنگ رسانه‌ای، اهمیت تولید روایت اول و اهمیت کار رسانه‌ای را زیاد شنیده‌ایم. در جایی که با یک جنس انسانی مواجه هستیم که جزء قدرتمندترین افراد در تولید روایت هستند اما صراحتاً باید بگویم که نتوانسته‌ایم از آن خوراک رسانه‌ای درخوری در بیاوریم. برنامه‌ریزی می‌خواهد. شما باید از قبل روی این کار کنید که قرار است این اتفاق بیفتد و به یک نقطه اوجی برسد. چه از لحاظ برنامه‌ریزی فرمی و چه برنامه‌ریزی محتوایی. اشاره به فرم و محتوا هم نکته درستی بود که گفته شد. وقتی تهی از محتوا باشیم حتی فرم هم خود را به خوبی نشان نمی‌دهد. کار خبری مهم است، تولید روایت اول مهم است و بعد مرحله به مرحله پیش‌رفتن هیجان و بیم و امید درست را هم تولید می‌کند.

وی گفت: در جریان تولید محتوا باید به سراغ خیلی از آدم‌ها بروید و با آن‌ها صحبت کنید و بپرسید که نظر شما راجع به دیدار امسال چیست و چه اتفاقی خواهد افتاد. باید این‌کار را انجام بدهید تا به یک تصویری برسید. اصلاً تصویری نسبت به این دیدار وجود ندارد. جزء معدود افرادی که به جهت جنس کاری که انجام می‌دهند، جنس تخصص و دغدغه‌ای که دارند و این دیدار برایشان مهم است.

دکتر انسیه برومندپور همچنین افزود: یکی از اصول اساسی قانون اساسی این است که خانواده سلول بنیادین جامعه است و می‌دانید که قلب خانواده زن است. اگر می‌خواهید قلب خانواده را داشته باشید، باید زنی تربیت کنید که دغدغه اجتماعی داشته باشد، بینش تمدنی داشته باشد، بتواند افق دیدها را بسازد، بتواند تصویر مطلوب درست کند و رویای آینده ایجاد کند، قدرت انتقال فرهنگ داشته باشد. معلوم است که نمی‌توانید او را از حضور اجتماعی محروم کنید، معلوم است که باید در جامعه حضور فعال داشته باشد. این بدیهی است که باید زن در جامعه حضور فعال داشته باشد. همین نگاه رو به جلو است اگر باورمان است. بنابراین این دیدار اصلاً تصویری تولید نمی‌کند و یک جرقه‌هایی در ذهن معدود افراد است. یک دیدار نمایشی و فرمایشی است و به زینت‌المجالس دیدارها تبدیل می‌شود. این در حالی است که ما معتقد هستیم که زن، پیشران جامعه و نوک پیکان مطالبه‌گری است.

دکتر مریم کثیری در پاسخ به همین سوال گفت: دیداری که مخاطب آن و نظام مسائل آن گلخانه‌ای است، در همان گلخانه هم می‌چرخد. یعنی مثلا یک بازنشسته از اخبار خود مطلع است اما شما بی‌خبر هستید، چون‎که شما بازنشسته نیستید! و این همان نظام مسائل گل‌خانه‌ای است و توقع از آن هم همان مقدار است. در صورتی که اگر من بخواهم درباره زن مقاومت صحبت کنم، چند درصد زنان جامعه ما دغدغه زن مقاومت‌شدن را دارند؟ مواجهه چند درصد با تربیت فرزندانشان این است که دختر و پسر مقاوم تربیت کنند؟ صبحی که اسرائیل به ایران حمله کرد، چند درصد مادرهای ما خواستند که بچه را به مدرسه بفرستند؟ آموزش دیده‌اند که با چه قدرت و چه اعتماد به نفسی و با چه شجاعتی باید بچه خود را به مدرسه بفرستند؟ می‌دانید که خیلی از مادرها حتی به فرزند خود چیزی نگفته‌اند که مبادا بچه‌هایشان مضطرب شوند؟ در اولین دیدار رهبر انقلاب یک جمله‌ای گفتند: «ما باید شرایط را برای مدیریت خانم‌ها فراهم کنیم. به ساز و کار آن برسیم». آیا یک نفر از آقایان مسئول پاسخگو بودند؟

برومندپور در پاسخ به راهکارهای بهترِ دیدار رهبری با بانوان بیان کرد: اگر واقعاً بخواهیم به آن اهمیت بدهیم، باید برنامه‌ریزی سالانه برای دیدارها داشته باشیم و همچنین به فهم درستی از نظام مسائل بانوان برسیم. از بین این‌ها نماینده درستی که بتواند تبیین درستی هم کن بیابیم. باید از قبل، گستره وسیع فعالان حوزه زنان، چه به جهت آن‌هایی که قدرت تحلیل مسئله دارند برای فهم رسانه‌ای بهتر جذب شوند، و چه آن‌هایی که لبریز از تجربه میدانی هستند و چه طیفی که بین این دو هستند که با تعریف حلقه میانی رفته‌اند و این زمینه را شخم زده‌اند و شناخته‌اند و با این مسائل روبرو هستند بیایند و پیش ببرند.

کثیری در ادامه درباره راهکارها گفت: راه حلی که من دارم این است که اول تکلیف خودمان را مشخص کنیم. دوستان برگزار‌کننده برنامه که فکر کنم هر سال یک عده هستند اگر به دنبال شوآف هستند بگویند که نیاز به آمدن سه هزار نفر نیست و همان خانم‌ها در دیداری بروند و در یک جلسه صد نفره و یا کمتر برگزار کنند. به دنبال این باشیم که این جلسه راهبردی را در سطوح مختلف برگزار کنیم. در سطح اول آقایان مسئول پاسخگو باشند و گزارش واقعی بدهند. دوم زنانی که مسئولیت دارند. وقتی یک زن به مرحله مسئولیت می‌رسد، اجازه بدهیم که آن زن مدیر بیاید و از مسئله‌ها، دغدغه‌ها و مشکلات خود در کار بگوید. فقط هم لزوماً در مورد مسائل حوزه زنان نه.  الان وزیر راه، زن است و در شرایط جدید خود کارش بسیار سخت‌تر از یک وزیر مرد است. دسته سوم هم زنان و مردانی که جنسیت‌شان آنقدر مهم نیست اما ناظر به مسائل زنان و جامعه مخاطب آن هستند و می‌شود از آنها گزارش یک سال را درآورد و در معرض دید و نظرات راهبردی رهبر انقلاب قرار دهد و بعد در میدان اصلی به جریان بیاندازد.

اینگونه اگر پیش برویم می‌شود از جلسات دیدار با رهبر انقلاب خلق مسائل زیادی داشته باشیم و یک قدم جامعه زنان را رو به جلو برد.

گزارشگر: مهتا صانعی