کارگاه شکوفایی امید در زنان در خیریه قمر بنی‌هاشم

در دنیای امروز که بیکاری و نبود فرصت‌های شغلی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اجتماعی به شمار می‌رود، نقش نهادهای مردمی و خیریه‌ها در ایجاد مسیرهای تازه برای توانمندسازی افراد بیش از پیش آشکار شده است. بسیاری از خانواده‌ها به جای کمک‌های مقطعی و کوتاه‌مدت، نیازمند راهی پایدار برای ایستادن روی پای خود هستند؛ مسیری که تنها با اشتغال‌زایی و ایجاد فرصت‌های کاری پایدار ممکن می‌شود.

مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند با نگاه متفاوت به فعالیت‌های اجتماعی، توانسته است از چارچوب کمک‌های سنتی فراتر رود و با رویکردی نوین، زمینه‌های اشتغال و خودکفایی را برای اقشار آسیب‌پذیر فراهم سازد. این مجموعه مردمی باور دارد که «توانمندسازی» کلید اصلی رهایی از چرخه فقر است و به همین دلیل، سرمایه‌گذاری بر مهارت‌آموزی، ایجاد کارگاه‌ها و حمایت از ایده‌های خلاقانه را در اولویت قرار داده است.

ثمره این نگاه تحولی، نه تنها تغییر زندگی صدها نفر از افراد تحت پوشش بوده، بلکه اثرات آن به خانواده‌ها و حتی جامعه نیز سرایت کرده است. امروز این خیریه به الگویی الهام‌بخش برای سایر نهادهای مردمی تبدیل شده است؛ الگویی که نشان می‌دهد با همدلی، برنامه‌ریزی و نگاه بلندمدت، می‌توان نه فقط دستگیر نیازمندان بود، بلکه دست آنان را برای آینده‌ای روشن‌تر گرفت.

تغییرات ساده معجزه می‌کنند

رقیه احمدی، مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند با مرور مسیر فعالیت‌های این مجموعه مردمی، از سال‌هایی سخن می‌گوید که کار خیر بیشتر شبیه خاموش کردن آتش نیازهای لحظه‌ای بود. ما به خانه‌ها می‌رفتیم و می‌پرسیدیم چه چیزی ندارید؟ یکی می‌گفت آب نداریم، دیگری می‌گفت ماه‌هاست گوشت نخورده‌ایم. همان‌ها را یادداشت می‌کردیم و بعد از جمع‌آوری کمک، برایشان می‌بردیم. سالی ۷۰۰ میلیون تومان اقلام خریدیم و توزیع کردیم، اما وقتی سال بعد دوباره بازمی‌گشتیم، می‌دیدیم نه سطح زندگی تغییر کرده و نه چرخه فقر شکسته شده است.

به گفته وی، این تجربه تلخ نقطه عطفی شد تا مسیر مجمع تغییر کند دریافتیم این کارها تنها خانواده‌ها را زنده نگه می‌دارد، اما امید و پیشرفتی در پی ندارد. تصمیم گرفتیم از این پس به جای پرسیدن «چه چیزی لازم داری؟»، بپرسیم «چه کاری می‌توانی انجام دهی؟» همین تغییر ساده اما عمیق، معجزه آفرید.

وی برای نمونه به خانواده‌ای اشاره می‌کند که دخترش علاقه‌ای زیاد به نقاشی داشت اما مادرش از نقاشی‌های دختر بر دیوار خانه ناراحت بود و آن را خرابکاری می‌دانست. ما به او میدان دادیم، دیواری در کارگاه در اختیارش گذاشتیم و حتی گفتیم اگر خراب شد، دوباره رنگ کن و دستمزد بیشتری بگیر. همین جسارت، او را به مسیر تازه‌ای کشاند. حالا دیگر نقاش و طراح است، روی سرامیک‌ها نقش می‌زند و به استقلال مالی رسیده است.

احمدی تأکید می‌کند: کمک واقعی این است که به افراد نشان دهیم استعدادشان می‌تواند نان‌آورشان شود. اگر روزی تنها ماهی به دستشان می‌دادیم، امروز هنر ماهیگیری را می‌آموزانیم. این یعنی تغییر بنیادین در نگاه ما به فقر.

مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند معتقد است راه نجات خانواده‌ها در ایجاد فرصت، میدان‌دادن به خلاقیت‌ها و حمایت از توانمندی‌های پنهان است. شناگران بسیاری بودند که آب نداشتند. ما فقط آب را برایشان فراهم کردیم تا خودشان مسیر پیشرفت را شنا کنند.

خانه‌هایی که کارگاه شدند

مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند ادامه می دهد: امروز دیگر کمک‌ها در حد سبد معیشتی باقی نمی‌ماند؛ خانه‌های محرومان با دستگاه‌های کوچک تولیدی به کارگاه‌های خانگی تبدیل شده و زنان توانسته‌اند میان مادری و کارآفرینی نقش خود را پیدا کنند.

احمدی از تغییر نگاه این نهاد مردمی به فقر و نیازمندی چنین روایت می‌کند: گاهی شرایط خانواده‌ها طوری بود که شغل بیرون از خانه برایشان غیرممکن بود. یک مادر سه فرزند زیر پنج سال داشت؛ نه می‌توانست بچه‌ها را تنها بگذارد و نه کسی را برای مراقبت بیاورد. ما تصمیم گرفتیم کار را به خانه‌اش بیاوریم. دستگاه حوله‌بافی، نخ اولیه و آموزش رایگان دادیم. بازار فروش هم با ما بود. او فقط باید کار می‌کرد و آخر ماه دستمزد می‌گرفت.

وی افزود: این الگو را «مدل اشتغال مواد اولیه با ما، آموزش با ما، بازار فروش با ما» نامیدیم. در این طرح، زنان دیگر دغدغه‌ای برای سرمایه اولیه یا فروش نداشتند. اگر کسی کار نمی‌کرد، دستگاه جمع می‌شد و به خانه دیگری می‌رفت. این نظم، باعث شد انگیزه‌ها جدی‌تر شود.

به گفته وی، همین ابتکار نگاه‌ها را به سوی بیرجند جلب کرد: سال ۱۴۰۰ به عنوان کارآفرین جوان استان معرفی شدم. شبکه مستند هم برنامه‌ای با نام فرصت درباره فعالیت‌های ما ساخت و در سطح کشور پخش شد. بعد از آن زنان بسیاری به مجمع مراجعه کردند؛ کسانی که هیچ سرمایه و پشتیبانی نداشتند و فقط دنبال فرصتی بودند.

مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند با اشاره به دستاوردهای این مسیر می‌گوید: از سال ۹۹ تاکنون، ۶۰ تا ۷۰ نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم در این طرح آموزش دیدند. برخی امروز پروانه کسب گرفته‌اند، بعضی کارگاه زده‌اند، گروهی استاد شده‌اند و حتی شاگرد تربیت می‌کنند. البته عده‌ای هم کنار رفتند، اما برای ما مهم است که چرخه تلاش همچنان ادامه یابد.

احمدی تأکید می‌کند: ما آغوشی باز برای زنان و دختران بیرجندی داریم؛ چه آموزش رایگان بخواهند، چه دستگاه صنعتی ۲۵ میلیونی یا مواد اولیه. مهم این است که بخواهند. رسالت ما همین است که یک نسل از زنان این شهر بفهمند می‌توانند؛ می‌توانند کار کنند، درآمد داشته باشند و روی پای خود بایستند.

مسیر توانمندسازی

به گفته وی، کارگاه تولیدی قمر با هدف ایجاد استقلال شغلی برای خانواده‌های کم‌برخوردار، مسیر خود را به سمت تبدیل شدن به یک آموزشگاه عملی و کاربردی هموار کرده است؛ جایی که آموزش، تجربه عملی و اشتغال واقعی به هم پیوند می‌خورند.  کارگاه تولیدی قمر طی سال‌های اخیر، با رویکرد توانمندسازی به جای کمک مستقیم، گام‌های اساسی برای تبدیل شدن به یک آموزشگاه عملی برداشته است. در این رویکرد، افراد نه تنها مهارت می‌آموزند بلکه در یک چرخه عملی نیز قرار می‌گیرند تا پس از رسیدن به سطح مشخصی از مهارت و استقلال شغلی، وارد بازار کار شوند و جای خود را به نفر بعدی بدهند.

مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند ادامه می دهد: اگر این مرحله به درستی اجرا نشود، خانواده‌ها و افراد تحت حمایت، به کارگاه وابسته باقی خواهند ماند و هرگز نمی‌توانند به صورت مستقل فعالیت کنند. به همین دلیل، کارگاه برنامه‌ریزی کرده است که آموزش‌ها و کار عملی به گونه‌ای پیش رود که افراد پس از یک دوره مشخص، توانایی ادامه مسیر را به طور مستقل داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه در مراحل اولیه، کارگاه با مشکلاتی مواجه بود. مهم‌ترین آن، نبود شناخت دقیق از مهارت‌هایی که بازار فروش دارد و تناسب آن با توانایی افراد بود، افزود: برخی از آموزش‌ها به دلیل محدودیت سواد، توانایی‌های فردی یا شرایط خانوادگی، قابل اجرا نبود. برای رفع این مشکل، کارگاه مسیرهای شغلی متنوعی مانند «خیاطی،  چرم‌دوزی،  حوله‌بافی،  رزین‌کاری و صنایع دستی کوچک شامل دستبندسازی، لحاف و تشک‌دوزی، کلاه و شال‌گردن‌بافی» ایجاد کرد که با ورود به چرخه اشتغال خانگی جهاد دانشگاهی، کارگاه توانست روند کاری منظم ایجاد کند و از وضعیت پراکنده، به یک روند آموزشی و اشتغال منسجم دست یابد. این همکاری سبب شد تا افراد بتوانند همزمان آموزش ببینند و کار عملی انجام دهند و در نهایت با مهارت لازم، وارد بازار واقعی کار شوند.

به گفته احمدی، این مدل آموزشی سبب شده است تا هر نفر پس از رسیدن به مهارت کافی، جای خود را به نفر بعدی بدهد، چرخه توانمندسازی ادامه یابد و افراد دیگر مجبور نباشند همواره به کارگاه تکیه کنند. هدف نهایی مجموعه، ایجاد آموزشگاهی کاربردی و خودکفا است که افراد تحت آموزش، بتوانند بدون وابستگی، مسیر شغلی مستقل خود را دنبال کنند.

قمر؛ موفق در توانمندسازی خانواده‌ها

مدیرعامل مجمع خیرین قمر بنی‌هاشم بیرجند اضافه کرد: کارگاه تولیدی قمر با وجود محدودیت فضا و مشکلات بازار فروش، جایی است که هر نفر پس از یادگیری و کسب مهارت، چرخه توانمندسازی را برای نفر بعدی ممکن می‌کند.  بزرگ‌ترین مانع در این مسیر، بازار فروش محدود بود. بسیاری از افراد شرکت‌کننده تحصیلات بالایی نداشتند و تجربه کاری کمی داشتند؛ حتی انجام دو ساعت کار عملی برای آن‌ها دشوار بود. علاوه بر این، کمبود فضای مناسب برای آموزش و تولید، چالش جدی دیگری بود. در مراحل اولیه، مدیر کارگاه با کمک خیرین، چرخ خیاطی خریداری کرد و تلاش شد که آموزش‌ها و تولیدات عملی شکل بگیرد.

وی افزود: اما مشکل فقط کمبود تجهیزات نبود؛ نیاز به مربی و آموزش‌دهنده ماهر نیز حس می‌شد. افرادی که داوطلبانه به کارگاه آمدند، تنها مهارت فنی را آموزش نمی‌دادند؛ آن‌ها راه‌اندازی کسب‌وکار، اصول کارآفرینی و نحوه عرضه محصولات به بازار را نیز آموزش می‌دادند. حتی کارگاه‌های آموزشی جداگانه برگزار شد تا اعضا بتوانند با دانش کافی وارد بازار کار شوند. با وجود همه این تلاش‌ها، مشکل فضا همچنان پابرجا بود. ملک اختصاصی به مجموعه داده نشد و در نهایت، کارگاه به صورت مستاجره از شهرداری اداره شد.

مدیر کارگاه با اشاره به اینکه فضای مناسب هنوز بزرگ‌ترین مشکل است، ادامه داد: برای حل چالش بازار فروش نیز کارگاه راهکارهایی پیدا کرد. ارتباط مستقیم با ادارات و سازمان‌ها برقرار شد و محصولات تولیدی، برای بن خرید یا هدیه‌های سنتی عرضه شد. هرچند مشکلات به طور کامل برطرف نشده است، اما این اقدامات مسیر آموزش عملی و ورود به بازار را هموار کرده و چرخه توانمندسازی ادامه دارد. این مسیر نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌ها، می‌توان چرخه‌ای از یادگیری، تولید و استقلال شغلی ایجاد کرد و امید به آینده‌ای روشن برای خانواده‌ها رقم زد.

از سبزی‌فروشی تا خیاطی

مدیرعامل کارگاه قمر بنی‌هاشم بیرجند با نگاهی دقیق و مبتنی بر توانمندسازی، مسیر آموزش عملی و ایجاد استقلال شغلی برای خانواده‌های کم‌برخوردار را با حمایت مردم و خیرین شکل داده است؛ مسیری که افراد را از مرحله نیازمندی به خودکفایی و حتی خیرسازی می‌رساند.  او روند کارگاه را از روزهای آغازین به یاد می‌آورد. زمانی که چرخ‌های خیاطی معمولی مارشال از خانه‌ها جمع‌آوری و در مکان کارگاه مستقر کرد، زنان و دختران مشغول یادگیری و تولید بودند.

احمدی گفت: یکی از خانواده‌هایی که مسیر توانمندسازی را طی کردند، در ابتدا با فروش سبزی زندگی می‌کردند. دختر خانواده سبزی پاک می‌کرد و پسر کوچک آن‌ها محصولات را می‌فروخت، اما به دلیل فساد بخشی از سبزی‌ها، حتی پس از تلاش همه اعضا، سود واقعی ناچیز بود. با ورود به کارگاه قمر، شرایط تغییر کرد.  دختر بزرگ خانواده خیاطی را آموخت و پسر کوچک، با کمک خیرین، دوچرخه و میز کوچک دریافت کرد تا محصولات کارگاه را به فروش برساند. او به تدریج مفهوم سود و زیان و مدیریت فروش را یاد گرفت و پس از هر هفته بخشی از درآمد را بازمی‌گرداند، در حالی که سود حاصل متعلق به خودش بود. مادر خانواده نیز مدیریت فروش و خرازی کوچک را به عهده گرفت. این خانواده اکنون از لیست خانواده‌های خیریه خارج شده، کسب‌وکار خود را اداره می‌کنند و حتی ماشین خریداری کرده‌اند.

نمونه دیگر، دختری بود که ابتدا خیاطی را تجربه کرد، اما استعداد واقعی خود را در طراحی و نقاشی کشف کرد. او اکنون پیج شخصی دارد و آثارش شامل نقاشی روی دیوار و دیوارکوب‌ها به فروش می‌رود. همچنین دختر دیگری که در کارگاه سرامیک آموزش دید، طراحی و نقاشی روی ظروف سرامیکی را به طور کامل انجام می‌دهد و مسیر حرفه‌ای خود را با مهارت و خلاقیت ادامه می‌دهد.

این نمونه‌ها نشان می‌دهد که کارگاه قمر بنی‌هاشم بیرجند با آموزش عملی، حمایت مالی خیرین و ایجاد فرصت‌های واقعی کسب درآمد، افراد را از مرحله نیازمندی به خودکفایی، اشتغال پایدار و حتی خیرسازی رسانده است. این مسیر، نمونه‌ای ملموس و الهام‌بخش از توانمندسازی واقعی در جامعه بیرجند است.

خبرگزاری شبستان