افق های روشن برای درمان سرطان تخمدان

سرطان تخمدان که به معنای به معنی رشد توده سرطانی در تخمدان‌ها و پنجمین سرطان شایع و مرگ‌آفرین در زنان است. در میان تمام سرطان‌های دستگاه تناسلی در زنان که بافت‌های رحم، تخمدان و دهانه رحم را درگیر می‌کند، سرطان تخمدان بیشترین خطر مرگ را دارد، این بیماری از تخمدان آغاز و منجر به ایجاد سلول‌های غیرعادی می‌شود که توانایی حمله یا گسترش به دیگر بخش‌های بدن را دارند، همچنین ممکن است در آغاز این فرایند علائم مبهم یا غیرآشکار باشد، اما با پیشرفت سرطان احتمال بروز علائم نیز بیشتر می‌شود.

احتمال دارد سلول‌های هر قسمت از بدن به سرطان تبدیل شود و گسترش یابد، شواهد اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از سرطان‌های تخمدان ممکن است از سلول‌های انتهایی لوله‌های رحمی نیز آغاز شود. درمان سرطان تخمدان به طور معمول شامل جراحی و شیمی‌درمانی است، درمان‌های دیگر نیز ممکن است در شرایط خاص برای بیماران مورد استفاده قرار گیرد.

نوید پیشرفت‌های مداوم در درمان سرطان تخمدان

پوریا عادلی، متخصص رادیوانکولوژی و عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران با اشاره پیشرفت‌های قابل توجه در مورد درمان سرطان تخمدان، اظهار می‌کند: روش‌های درمانی در دهه گذشته به‌طور قابل توجهی گسترش یافته است و درمان‌های بیشتری نسبت به قبل در دسترس است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) از سال ۲۰۱۴، تعداد بیشتری از درمان‌های سرطان تخمدان را نسبت به ۶۰ سال قبل تأیید کرده است، پیشرفت‌ها در سال‌های اخیر منجر به تغییرات قابل توجهی در نحوه برخورد و درمان این بیماری شده؛ تغییراتی که نویدبخش پیشرفت‌های مداوم در درمان است.

وی با بیان اینکه مناسب‌سازی درمان با نوع سرطان تخمدان اقدامی مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد، می‌افزاید: نه تنها افزایش تعداد درمان‌های سرطان تخمدان قابل توجه است، بلکه انواعی که تأیید شده نیز قابل توجه است. در دهه‌های قبل، گزینه‌های دارویی تنها شامل اشکال مختلف شیمی‌درمانی بود؛ درمانی که از مواد شیمیایی قوی برای تخریب یا کاهش سلول‌های سرطانی استفاده می‌کرد. در مقابل، تمام داروهای سرطان تخمدان تأیید شده توسط FDA حدود یک دهه گذشته، به عنوان درمان‌های هدفمند طبقه‌بندی می‌شود.

وی تصریح می‌کند: اگرچه شیمی‌درمانی به عنوان یک پایه اصلی در درمان سرطان تخمدان اپیتلیال (EOC) که شایع‌ترین نوع بیماری است، همچنان باقی می‌ماند، اما این داروهای جدیدتر نیز به افزایش بقای بیماران خاص کمک می‌کند. این داروها به طور معمول در ترکیب با شیمی درمانی در طول درمان خط مقدم یا بعد از شیمی‌درمانی به عنوان درمان نگهدارنده تجویز می‌شود.

تفاوت شیمی‌درمانی با درمان‌های هدفمند در چیست؟

این متخصص رادیوانکولوژی درباره درمان هدفمند سرطان تخمدان می‌گوید: داروهایی که به عنوان درمان‌های هدفمند طبقه‌بندی می‌شود، تفاوت عمده‌ای با داروهای شیمی‌درمانی دارد، زیرا به سلول‌های سرطانی خاص حمله می‌کند، در حالی که سلول‌های سالم را تا حد زیادی دست‌نخورده می‌گذارد، از طرف دیگر داروهای شیمی درمانی نه تنها سلول‌های سرطانی را می‌کشند، بلکه سلول‌های سالمی را که به سرعت تقسیم می‌شود، مانند آنهایی که در فولیکول‌های مو، مغز استخوان و پوشش دستگاه گوارش یافت می‌شود، از بین می‌برد.

وی ادامه می‌دهد: مهارکننده‌های PARP از جمله درمان‌های هدفمندی بوده که برای سرطان تخمدان تأیید شده است، همچنین این مهارکننده‌ها عوامل هدفمندی است که با جلوگیری از ترمیم سلول‌های سرطانی تخمدان، مرگ آنها را تسریع می‌کند. این داروها پروتئینی به نام پلی آدنوزین دی فسفات ریبوز پلیمراز یا PARP را در بدن مسدود خواهد کرد که به رفع اشتباهات در DNA کمک می‌کند.

عادلی تاکید می‌کند: هنگامی که پروتئین PARP مسدود می‌شود، سلول‌های سرطانی قادر به ترمیم DNA آسیب‌دیده خود که فعالیت سلولی را کنترل می‌کند، نیستند، در نتیجه سلول‌های سرطانی می‌میرند، اما سلول‌های سالم تا حد زیادی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند، زیرا مکانیسم پشتیبان برای تثبیت DNA دارند، همچنین لازم است بدانیم سه مهارکننده PARP که برای استفاده در سرطان تخمدان اپیتلیال تأیید شده‌اند، اولاپاریب (Olaparib)، نیراپاریب (niraparib) و روکاپاریب (rucaparib) است.

عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران اظهار می‌کند: مهارکننده‌های آنژیوژنز داروهایی است که با کند کردن رشد رگ‌های خونی، تومورهای سرطان تخمدان را به گرسنگی می‌کشد. ایجاد رگ‌های خونی جدید در فرایندی به نام رگ‌زایی بخش مهمی از رشد سرطان است، زیرا تومورهای جامد برای رشد به خون نیاز دارند. بواسیزوماب نوعی مهارکننده رگ‌زایی است که پروتئینی در بدن به نام VEGC (فاکتور رشد اندوتلیال عروقی) را هدف قرار می‌دهد که رشد رگ‌های خونی را فعال می‌کند. بواسیزوماب برای درمان بعضی از بیماران مبتلا به سرطان تخمدان اپیتلیال تأیید شده است.

اهمیت انجام ایمونوتراپی برای سرطان تخمدان

وی درباره داروهایی که به عنوان عوامل ایمونوتراپی طبقه‌بندی می‌شود، می‌گوید: این داروها به تقویت سد دفاعی بدن که در مجموع به عنوان سیستم ایمنی شناخته می‌شود، کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی به طور موثرتری از بین بروند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال از مولکول‌های شبیه‌سازی‌شده در آزمایشگاه ساخته می‌شوند که به‌طور طبیعی از مولکول‌های ساخته شده توسط سیستم ایمنی بدن تقلید می‌کنند. برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال هم به عنوان عوامل ایمونوتراپی و هم درمان‌های هدفمند در نظر گرفته می‌شود، بواسیزوماب یکی از داروهای سرطان تخمدان است که در هر دو گروه دارویی قرار می‌گیرد.

عادلی خاطرنشان می‌کند: سایر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مهارکننده‌های ایمونوچک پوینت نامیده می‌شوند و سلول‌های T مبارزه‌کننده با تومور را قادر می‌سازد تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد، لازم است بدانیم این داروها این کار را با مسدود کردن پروتئین‌های معروف به ایمونوچک پوینت انجام می‌دهند که توسط سلول‌های سرطانی برنامه‌ریزی می‌شوند تا از حمله سلول‌های T جلوگیری کنند. پمبرولیزوماب یکی از این داروها است، همچنین پمبرولیزوماب که برای درمان برخی از بیماران مبتلا به سرطان تخمدان اپیتلیال پیشرفته استفاده می‌شود، ایمنوچک پوینت به نام PD-۱ را مسدود می‌کند.

شیمی‌درمانی محور اصلی درمان سرطان تخمدان

وی با بیان اینکه حتی با ظهور درمان هدفمند و عوامل ایمونوتراپی، شیمی درمانی همچنان محور اصلی درمان سرطان تخمدان است، اظهار می‌کند: استاندارد درمان مراقبتی که به بیماران پس از تشخیص اولیه سرطان تخمدان اپیتلیال داده می‌شود، جراحی با هدف برداشتن هرچه بیشتر تومور و سپس شیمی‌درمانی خواهد بود، اما ترتیب مراحل مربوط به این پارادایم درمانی در چند سال گذشته تغییر کرده است.

این متخصص رادیوانکولوژی با بیان اینکه بیماران خاصی هستند که باید در روند درمان سرطان شیمی‌درمانی را آغاز کنند، می‌افزاید: اگر قبل از جراحی به بیمار یک دوره داروهای شیمی درمانی داده شود، به آن شیمی درمانی نئوادجوانت می‌گویند. استاندارد کنونی درمان خط مقدم برای سرطان پیشرفته تخمدان اپیتلیال شامل ترکیبی از پاکلیتاکسل که یک تاکسان بوده و داروی کربوپلاتین مبتنی بر پلاتین است، همچنین می‌دانیم که بیشتر بیماران به این درمان پاسخ کامل خواهند داد و منظور از پاسخ کامل، همان‌طور که توسط مؤسسه ملی سرطان (NCI) تعریف شده، این است که تمام علائم سرطان به دلیل درمان ناپدید می‌شود، اگرچه ممکن است بیمار به طور کامل درمان نشود. در موارد خاص، درمان هدفمند به شکل بواسیزوماب در ترکیب با شیمی‌درمانی برای درمان خط مقدم استفاده می‌شود.

بقای سرطان تخمدان در حال افزایش است

عادلی در مورد درمان نگهدارنده سرطان تخمدان خاطرنشان می‌کند: پس از تکمیل درمان خط اول، برخی از بیماران ممکن است از درمان نگهدارنده بهره‌مند شوند. برخی از بیمارانی که بواسیزوماب همراه با شیمی‌درمانی به عنوان بخشی از درمان خط مقدم را دریافت می‌کنند، پس از پایان شیمی‌درمانی نیز با این دارو به عنوان نگهدارنده درمان خواهند شد. مهارکننده‌های PARP نیز در درمان نگهدارنده، گاهی همراه با بواسیزوماب و گاهی به تنهایی استفاده می‌شود.

وی در مورد میزان بقای سرطان تخمدان اضافه می‌کند: از آنجایی که هجوم داروهای جدید نه تنها برای درمان‌های خط اول و نگهدارنده، بلکه برای درمان عودها نیز در دسترس است، میزان بقای کلی سرطان تخمدان به طور پیوسته در حال افزایش است و نرخ مرگ، ۲.۳ درصد در سال کاهش می‌یابد.

ایمنا