نگرانی از افزایش خودکشی درمیان دانش آموزان

طبق شواهد موجود و نیز اظهارات کارشناسان و مشاوران، مصرف موادی مانند ماری‌جوآنا، سیگار، سیگار الکترونیک، حشیش و حتی مشروبات الکلی در بین دانش‌ آموزان افزایش یافته است.

اگرچه آمار رسمی و دقیقی در این خصوص منتشر نشده، با این وجود گزارش‌های میدانی فعالان حوزه آموزش و معلمان به وضوح این واقعیت را نشان می‌دهد. این موضوع نگرانی‌های جدی در بین کارشناسان آموزشی و خانواده‌ها ایجاد کرده است.

مسئولیت گریزی یا بی مسئولیتی؟

همین چند وقت پیش سخنگوی وزارت آموزش و پرورش طوری از آسیب‌های اجتماعی دانش‌ آموزان صحبت کرد که انگار مدارس نقشی در ایجاد این آسیب‌ها ندارد و بر همین اساس مسئولیت چندانی هم در این خصوص ندارد. در حالی که مدرسه، بهانه اصلی خروج یک کودک و نوجوان از خانه و محل دیدارهای دوستانه با همسن و سالان است.

این آسیب‌ها می‌توانند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت روانی و جسمی نسل آینده داشته باشند، با این وجود به نظر می‌رسد که سیستم آموزش‌وپرورش و مدارس برنامه‌های مؤثری برای جلوگیری از این روند طراحی نکرده‌اند. کمبود آگاهی‌بخشی هدفمند، نبود سیاست‌های حمایتی برای دانش‌ آموزان آسیب‌پذیر و عدم ارائه خدمات مشاوره‌ای مناسب، از جمله عوامل مهمی هستند که باعث شده‌اند این آسیب‌ها همچنان بدون کنترل باقی بماند.

اکنون زمان آن فرا رسیده که نهادهای آموزشی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، متخصصان حوزه‌های مرتبط و خانواده‌ها گام‌های عملی برای حل این مشکلات بردارند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ارائه خدمات مشاوره رایگان در مدارس، و ایجاد فضایی سالم و ایمن برای دانش‌آموزان از جمله اقداماتی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت تاثیرگذار باشد.

تبعات درگیری اعضای خانواده با شبکه‌های اجتماعی

محمدرضا ابراهیمی، مدیرکل سابق آموزش و پرورش استان اصفهان و استاد دانشگاه فرهنگیان اظهار کرد: آسیب‌های اجتماعی از چالش‌های اساسی هر جامعه‌ای است که اگر به‌درستی مدیریت و شناسایی نشود، می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر نسل‌های آینده داشته باشد. دانش‌ آموزان به‌عنوان بخشی آسیب‌پذیر از جامعه، به‌شدت تحت تأثیر عوامل مختلفی مثل مدرسه، محیط اجتماعی و خانواده قرار دارند. در این بین، همکاری مؤثر این عوامل می‌تواند نقش مهمی در کاهش این آسیب‌ها داشته باشد.

وی افزود: خانواده اولین محیطی است که شخصیت فرد در آن شکل می‌گیرد. مشغولیت‌های روزمره، گسترش شبکه‌های اجتماعی و کاهش تعاملات خانوادگی باعث شده است که پدر و مادر زمان کمتری را به فرزندان خود اختصاص دهند. این تغییر سبک زندگی، شکاف بین نسلی را عمیق‌تر کرده و توانایی والدین در شناسایی و مقابله با مشکلات فرزندان را کاهش داده است. به همین دلیل، آموزش خانواده‌ها در زمینه تاب‌آوری، شناخت آسیب‌های اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی ضروری است. در استان ما، دوره‌های آموزشی مختلفی برای والدین برگزار شده است که به افزایش آگاهی آن‌ها و توانمندسازی در مدیریت مسائل خانوادگی کمک کرده است.

مدیرکل سابق آموزش و پرورش اصفهان افزود: مدرسه دومین محیط تأثیرگذار بر تربیت و رشد دانش‌ آموزان است. از آنجا که مدارس بخش قابل‌توجهی از وقت دانش‌آموزان را پر می‌کنند، نقش آن‌ها در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی غیرقابل‌انکار است. اجرای طرح‌هایی نظیر «طرح نماد» در مدارس استان، نمونه‌ای از تلاش‌های انجام شده در این خصوص است. این طرح با هدف آشنایی معلمان، مشاوران و دانش‌ آموزان با انواع آسیب‌های اجتماعی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها اجرا شده است.

خودکشی در مدارس

وی ادامه داد: برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای معلمان و مشاوران با موضوعات «تاب‌آوری»، «مهارت‌های مقابله با بحران» و «شناخت آسیب‌های اجتماعی» گام مهمی در این مسیر بوده است. علاوه بر این، دوره‌های ویژه‌ای نیز برای دانش‌آموزان طراحی شد که به آن‌ها روش‌های افزایش تاب‌آوری و مدیریت مشکلات را آموزش می‌دهد. نتایج این اقدامات در استان ما بسیار مثبت بوده است؛ به‌طوری‌که میزان خودکشی و اقدام به خودکشی در سه ماه گذشته به‌شدت کاهش یافته است. درحالی‌که این آمار در برخی استان‌ها افزایش داشته، استان ما به لطف خداوند و برنامه‌های اجرایی، جزو معدود مناطقی است که کاهش چشم‌گیری در این زمینه داشته است.

ابراهیمی اظهار کرد: مدارس و خانواده‌ها به‌عنوان بخش‌هایی از جامعه، تابع شرایط کلی اجتماعی هستند. تغییرات سریع در سبک زندگی، گسترش فضای مجازی و کاهش تعاملات اجتماعی، تأثیرات منفی بر رفتارها و نگرش‌های اجتماعی داشته است. افراد در مواجهه با مشکلات کمتر به مشورت و حمایت دیگران روی می‌آورند و به‌تنهایی تلاش می‌کنند مشکلات خود را حل کنند، که اغلب نتیجه مثبتی به همراه ندارد. این مسئله به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان که تجربه و مهارت کافی در حل مسائل ندارند، بحرانی‌تر است.

وی ادامه داد: برای کاهش این آسیب‌ها، ضروری است که جامعه نیز نقش خود را ایفا کند. آگاهی‌بخشی عمومی، ایجاد مراکز مشاوره قابل‌دسترس، و افزایش تعاملات اجتماعی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها کمک کند. همچنین رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی نقش بسزایی در فرهنگ‌سازی و ترویج ارزش‌های مثبت دارند.

نقش مدارس در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گسترده

مدیرکل سابق آموزش و پرورش اصفهان گفت: یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت آسیب‌های اجتماعی، ناکارآمدی نظام آموزشی در همگام‌سازی با تحولات اجتماعی است. تغییرات سبک زندگی و نیازهای جدید دانش‌ آموزان، نیازمند بازنگری در شیوه‌های آموزشی و تربیتی است. مدارس باید از یک محیط صرفاً آموزشی به محیطی تربیتی و حمایتی تبدیل شوند که دانش‌آموزان در آن بتوانند مهارت‌های زندگی را بیاموزند. از سوی دیگر، کاهش تعاملات خانوادگی به دلیل گسترش فضای مجازی، چالشی دیگر است که نیازمند فرهنگ‌سازی برای استفاده صحیح از این ابزار است. والدین باید نقش نظارتی و حمایتی خود را تقویت کنند و فضای گفت‌وگو و تعامل در خانواده را افزایش دهند.

وی در نهایت خاطر نشان کرد: باوجود چالش‌های موجود، اقدامات صورت‌گرفته نشان داده است که با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی بین خانواده، دانش‌ آموزان و مدرسه و جامعه می‌توان آسیب‌های اجتماعی را کاهش داد. اجرای طرح‌های جامع، برگزاری دوره‌های آموزشی و افزایش آگاهی عمومی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند تأثیرات مثبتی در این زمینه داشته باشد. امید است با همکاری همه بخش‌های جامعه، گامی مؤثر در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و تربیت نسل آینده برداشته شود.

تابناک