نگاهی به مشکلات و معایب تک فرزندی برای کودکان

داشتن فرزندان کم و در برخی موارد تک فرزندی این روزها انتخاب بسیاری از زوج‌های ایرانی شده که عواملی مانند ازدواج در سنین بالا، مشکلات اقتصادی و اشتغال مادران از جمله مهمترین دلایل این انتخاب است. برخی از افرادی که تمایل به تک فرزندی دارند، تصور می‌کنند از نظر اقتصادی نمی‌توانند نیازهای دو فرزند و یا بیشتر را تامین کنند و یا اینکه توان تربیت بیش از یک بچه را ندارند، با این وجود چالش‌ها و مشکلات ناشی از تک فرزندی به مراتب بیش از داشتن چند فرزند است.

بسیاری از جمعیت‌شناسان ایرانی و غیرایرانی اعتقاد دارند که سقوط جمعیتی ایران سریع‌ترین کاهش جمعیت در بین کشورهای مختلف بوده و میزان موالید ما تنها در طول سه دهه به میزان یک چهارم کاهش پیدا کرده است. بر اساس آمارهای رسمی بیش از ۳۳ تا ۳۴ درصد از خانواده های ایرانی تک فرزند و بدون فرزند هستند. تک فرزندی مشکلات و چالش‌های خاصی را به دنبال دارد که نه‌ تنها کودک و آینده او را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند بر پدر و مادرها نیز اثر بگذارد. در این مطلب تلاش شده است تا گوشه‌ای از مشکلات و چالش‌های تک فرزندی برای والدین و فرزندان مورد توجه قرار گیرد.

چالش‌های تک فرزندی برای والدین

والدین تک فرزندی که فرزندانشان در سنین نوجوانی و جوانی فوت می‌کنند، در برخی موارد به این دلیل که در سنین بالا ازدواج کرده و اقدام به فرزندآوری کرده‌اند، فرصت دوباره داشتن فرزند را برای همیشه از دست می‌دهند.

کمال زدگی، اضطراب و وسواس‌های فکری از جمله مشکلاتی است که دامن‌گیر مادران تک فرزنده شده و کودکان تک فرزند نیز در مواردی دارای هشت اختلال در زمینه هوش هیجانی و عاطفی هستند، به طوری که حتی در سنین جوانی هم مانند کودکان رفتار می‌کنند و توانایی حل مسأله ندارند.

همچنین کودک یا نوجوانی که خواهر و برادر ندارد، بسیار بیشتر به والدین خود وابسته است و روند استقلال پیدا کردن و جدایی از خانه و خانواده برای او سخت‌تر است. این وابستگی نسبت به فرزند، از سوی والدین نیز وجود دارد؛ آنها دوست دارند فرزندشان برای همیشه پیش آن‌ها بماند و اگر روند مستقل شدن فرزندشان دیرتر اتفاق بیفتد، خشنودتر هستند.

• اطلاع نگاشت: آسیب‌های وارده به تک فرزندان

والدین باید به این موضوع توجه کنند که وقتی آن‌ها تمام انرژی و سرمایه‌های مادی، معنوی و عاطفی خود را روی یک فرزند متمرکز می‌کنند، انتظار دارند آن فرزند هم همه زندگی خود را وقف پدر و مادر خود کند و مرتکب هیچ خطا و اشتباهی نشود، درحالی که هیچ انسانی نمی‌تواند کامل باشد و بار یک خانواده را بدون کمک هیچ فرد دیگری در آینده بر دوش بکشد.

مشکلات تک فرزندی برای فرزندان

۱_نداشتن حامی در روزهای سخت زندگی: کودکان تک فرزند به این دلیل که خواهر و برادری در ندارند، از بزرگ‌ترین سرمایه حمایتی در روز‌های سخت و دشوار آینده که در زندگی هر فردی ممکن است ایجاد شود و در این شرایط افراد به یک حامی نیاز دارند، بی‌بهره خواهند بود.

۲_ داشتن توقع زیاد: درست است که باید به نیازهای کودکان برای رشد توجه کرد، ولی توجه بیش از اندازه برخی اوقات ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. از آنجایی که افراد تک فرزند همه عشق و توجه را از والدینشان دریافت می‌کنند، ممکن است به‌تدریج احساس کنند که دنیا حول محور آن‌ها می‌چرخد، در نتیجه چنین کودکانی تمایل دارند که خود را مستحق هر چیزی که می‌خواهند بدانند و در ابعاد مختلف زندگی پرتوقع هستند.

۳_ ناتوانی در تعاملات اجتماعی: اگرچه نمی‌توان با اطمینان گفت که کودک تک فرزند قادر به برقراری رابطه درست و ایده‌آل با دیگران نیست و در تعاملات اجتماعی ممکن است ضعیف به نظر برسد؛ با این حال معمولاً کودکانی که تنها فرزند خانواده خود هستند، در برقراری ارتباط با هم سن و سالانشان دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند ارتباطی موفق و مؤثر با آن‌ها برقرار کنند.

۴_ به تنهایی انتظارات والدین را به دوش کشیدن: فشار انتظارات از بچه‌های تک فرزند بسیار بیشتر از انتظارات از بچه‌هایی است که در یک خانواده چند فرزندی بزرگ شده‌اند. کودکانی که تک فرزند هستند همیشه احساس می‌کنند که باید توجه و محبت پدر و مادر را به خود جلب کنند و خود را تحت استرس‌های شدید قرار می‌دهند و این مسئله هنگامی شدید می‌شود که کودک خواهر و برادری ندارد تا در مورد ترس‌هایش با او صحبت کند.

۵_ برخوردار نبودن از روحیه رقابت طلبی: کودکان تک فرزند به دلیل نداشتن خواهر و برادر، روحیه رقابت طلبی را که لازمه و اساس موفقیت فرد در زندگی است ندارند و معمولاً این ویژگی به طور مطلوب در آن‌ها ایجاد نمی‌شود.

در پایان باید گفت که مشکلاتی که به آن اشاره کردیم نسبی است، اما روانشناسان براساس تجربیات و مشاهدات علمی اذعان کرده‌اند که کودکان تک فرزند در یک شرایط یکسان و برابر در مقایسه با کودکانی که دارای خواهر و برادر هستند، عملکرد متفاوتی دارند و این موضوعی است که زوج‌های جوان باید به آن توجه کنند.