مردی که پناه است نه دیکتاتور

نقش پدر در خانواده‌ای که در یک جامعه دینی زندگی می‌کند، اهمیتی ویژه دارد. این جامعه دینی در پی تحقق سبک زندگی الهی است؛ سبکی که روابط میان افراد، مبتنی بر پیوندهای دینی بوده و اعضای جامعه یکدیگر را خواهر و برادر دینی می‌دانند. بر این اساس، افراد باید نسبت به یکدیگر توجه و احترام ویژه‌ای داشته باشند. در جامعه‌ای که بر پایه ارزش‌های دینی بنا شده، خانواده به عنوان سلول بنیادین اجتماع، نقشی بی‌بدیل در ترویج سبک زندگی الهی ایفا می‌کند. در چنین جامعه‌ای، ارتباطات انسانی نه تنها بر پایه منافع فردی، بلکه بر اساس پیوندهای ایمانی شکل می‌گیرد؛ جایی که افراد خود را «برادر» و «خواهر دینی» می‌دانند و در برابر یکدیگر احساس مسئولیت می‌کنند.
در طول تاریخ ۴۷ ساله انقلاب اسلامی، هرگاه جامعه با بحران‌هایی مانند بیماری کرونا مواجه شده است، این روحیه دینی و پیوندهای ایمانی میان مردم احیا و تقویت شده و مردم بدون اتکا به دولت، با روحیه‌ای جهادی و خودجوش به یاری یکدیگر شتافته‌اند و جلوه‌ای از برادری مؤمنانه را به نمایش گذاشته‌اند.

آغاز تربیت دینی از بستر خانواده
تمرین پیوندهای عاطفی و ایمانی، نخست باید از نهاد خانواده آغاز شود. خانواده محیطی است که در آن محبت بی‌دریغ، بنیان تربیت عاطفی و دینی را شکل می‌دهد. در این فضا، زن و مرد با پذیرش مسئولیت‌ها و تعهدات متقابل، زمینه رشد فرزندان را فراهم می‌کنند. بر اساس آموزه‌های دینی، مرد وظیفه تأمین نیازهای مادی و امنیت بیرونی خانواده را برعهده دارد و زن مسئول آرامش معنوی، عاطفی و روانی درون خانه است. این تقسیم نقش، مکمل یکدیگر بوده و در کنار هم ساختار سالمی را برای خانواده پدید می‌آورد؛ محیطی که فرزندان در آن با آرامش، محبت و تربیت دینی رشد می‌کنند.
هر یک باید توانمندی‌های خود را به بهترین وجه به کار گیرند؛ مرد در تأمین امنیت مادی و مالی و زن در ایجاد امنیت عاطفی و معنوی. والدین در برابر تربیت فرزندان مسئولیتی مشترک دارند و واگذاری این وظیفه به یک‌طرف، با روح دین و فرهنگ اسلامی ناسازگار است. برخی رسوم ناصواب، مانند انتقال کامل مسئولیت تربیت کودک به خانواده یکی از طرفین، با مبانی اسلامی همخوانی ندارد. پیوند عاطفی صحیح بین زن و شوهر، زمینه‌ساز شکل‌گیری خانواده‌ای سالم و مستحکم است.

قوامیت مرد؛ مسئولیتی فراتر از تأمین مالی
در آیه ۳۴ سوره نساء، واژه «قوام» به معنای ایستادگی، استواری و پشتیبانی آمده است. این واژه از ریشه «قَوَمَ» بوده که در مقابل «قعود» (نشستن) قرار دارد و به معنای ایستادگی، ثبات و حمایت است. مرد به عنوان «قوام خانواده»، مسئول حمایت همه‌جانبه از اعضای خانواده در ابعاد مالی، معنوی، فکری و روانی است. این نقش صرفاً به تأمین هزینه‌های زندگی محدود نمی‌شود، بلکه فراهم‌ کردن بستری امن برای رشد و تعالی زن و فرزندان را نیز در بر می‌گیرد.
امام خمینی (ره) بر نقش حمایتی مرد در رشد معنوی زن و خانواده تأکید داشته و مردان را تشویق می‌کردند که برای ارتقای معرفت و آگاهی زنان تلاش کنند. مرد باید نقش خود را به عنوان پدر، برادر، همسر یا حتی پدربزرگ، به عنوان پشتیبان در رشد معنوی، فکری و اعتقادی زنان خانواده به خوبی ایفا کند. چنان‌که در بیانات رهبر معظم انقلاب نیز آمده است: «صلاح زنان مقدم بر صلاح مردان است.» بر همین اساس، ایشان زنان را به مطالعه و علم‌آموزی دعوت کرده و مردان را موظف به فراهم کردن چنین فضایی دانسته‌اند.
نمونه‌ای روشن از این نگرش را می‌توان در رفتار شهید سید عباس موسوی، دبیرکل پیشین حزب‌الله لبنان مشاهده کرد. خواهر او روایت کرده است که یک بار همراه با همسر و همسر شهید موسوی مشغول کارهای خانه بودند و به دلیل آن در کلاس‌های حوزه شرکت نکردند. سید عباس با مشاهده این وضعیت گفت: «کلاس شما خیلی مهم‌تره، کارهای خانه را من انجام می‌دهم، شماها بروید کلاس.»

قوامیت در عمل: مردِ مسئول، پدرِ حامی
قوامیت مرد در خانواده، زمانی معنا می‌یابد که او مسئولیت‌های خود را به عنوان پدر، همسر، برادر یا پدربزرگ به‌درستی ایفا کند. مردی که از رشد فکری، اعتقادی و معنوی زنان خانواده حمایت می‌کند، مسیر استحکام خانواده و جامعه را فراهم می‌سازد.
در آموزه‌های اسلامی، مرد موظف است حتی پس از مرگ نیز نفقه همسرش را از طریق ارث تأمین کند. این موضوع، بیانگر مسئولیت‌پذیری گسترده مرد در ساختار خانواده است. از این‌رو، اگر مردی «قوام خانواده» است، باید افزون بر تأمین مالی، در عرصه تربیت، رشد فکری و صیانت اخلاقی از خانواده نیز تلاش کند.
با توجه به نیازهای امروز جامعه، مردان باید دید وسیع‌تری نسبت به مسئولیت‌های خود داشته باشند. مردی که از نظر فکری و اعتقادی رشد یافته است، می‌تواند در مسیر رشد همسر و فرزندانش نقش مؤثری ایفا کند. البته زنان نیز باید مشتاق یادگیری و رشد باشند. آیه شریفه «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُم وَ أَهْلِیکُم ناراً» بیانگر مسئولیت همگانی در حفظ خانواده از انحراف و سقوط است. مشکلات موجود در برخی خانواده‌ها، از غفلت نسبت به مفهوم قوامیت نشأت می‌گیرد.

قوامیت بدون محبت، بی‌اثر است
قوامیت با زورگویی یا تحکم بی‌جا تفاوت دارد. قرآن، مرد قوام را «محسن» معرفی می‌کند؛ کسی که همچون نگهبانی از دیوار یک قلعه، از خانواده محافظت کرده و مانع ورود عناصر ناهنجار به محیط خانه می‌شود.
پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: «ما أَکْرَمَ النِّساءَ إِلاّ کَریمٌ وَ لا أَهانَهُنَّ إِلاّ لَئیمٌ»؛ یعنی زنان را گرامی نمی‌دارد مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمی‌کند مگر انسان پست.
رفتار امام خمینی (ره) با همسرشان نیز گواهی روشن از احترام و محبت به همسر بود؛ ایشان حتی پیش از همسر خود سر سفره نمی‌نشستند. این رفتارها موجب استحکام عاطفی خانواده و تربیت مؤثر فرزندان می‌شود. از بیانات رهبر انقلاب نیز این است که میراث معنوی جامعه از طریق زنان به نسل آینده منتقل می‌شود؛ از این‌رو مردی که خواهان حفظ این میراث است، باید اهل محبت و تکریم همسر خود باشد.
این احترام حتی در رفتارهای کوچک و به ظاهر ساده نمود دارد که در واقع بسیار ارزشمند و هویت‌ساز هستند. اگر مردی نتواند رابطه‌ای گرم و عاطفی با همسر خود برقرار کند، فشارهای زندگی بر دوش زن سنگینی کرده و روابط زوجین دچار اختلال می‌شود.
زن، زیردست یا کارمند شوهر نیست، بلکه شریک زندگی اوست. مرد قوام، خدمت‌گذار خانواده نیست بلکه ستون استوار آن است. مردی که نسبت به آینده فرزندان خود دغدغه دارد، نباید در سه چیز کوتاهی کند: تأمین رزق حلال، حفظ و حراست از خانواده همانند دیواری مستحکم، و مراقبت از فضای خانه و ممانعت از ورود عوامل نامطلوب.

بازگشت به تفسیر صحیح از قوامیت
برداشت‌های نادرست از مفاهیم دینی چون «قوامیت»، موجب بروز رفتارهای ناصواب در برخی خانواده‌ها شده است. قرآن کریم هرگز اجازه تحکم و زورگویی به مرد را نداده و روش پیامبر اسلام (ص) سرشار از محبت و تکریم زنان است.
شیعه، تفسیر خود از قرآن را با محبت آغاز می‌کند و مرد قوام، بدون مهر و احترام، حقی برای فرمان دادن ندارد. این نه از سر احساسات فردی، بلکه دستور دین و خواست الهی است. امید است با بازخوانی صحیح مفاهیم دینی، نهاد خانواده در جامعه دینی مستحکم‌تر و سالم‌تر گردد.

خبرگزاری زنان ایران