نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
در چند دهه اخیر، چهره زنان در جامعه ایران همواره در کنار مردان نمایان بوده است. به‌راستی نمی‌توان انکار کرد که زنان در بسیاری از جنبه‌های اجتماعی حضوری فعال و مؤثر دارند. این نقش و مسئولیت اجتماعی که بسیاری از زنان به‌خوبی ایفا می‌کنند، در کنار دیگر نقش‌ها مانند همسری و مادری، به وضوح در حال تغییر است. با تغییراتی که زنان در سال‌های اخیر در فضای اجتماعی ایران تجربه کرده‌اند، نگرش فیلمسازان و نویسندگان نیز نسبت به شخصیت و جایگاه زنان در آثارشان دچار تحول شده است.
حضور زنان در مشاغل مختلف، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های کلیدی و فعالیت‌های اجتماعی، به‌وضوح در سریال‌ها نیز منعکس شده است. این واقعیت عینی از چهره زنانه در جامعه، تصویری متفاوت از نیمی از جمعیت ایران در آثار سازندگان به نمایش گذاشته است، اما این نمایش به‌هیچ‌وجه تمام واقعیت را در بر نمی‌گیرد.
زنان در طول سال‌ها تلاش کرده‌اند تا خود را در جایگاهی که شایسته آن هستند تثبیت کنند. به دلیل عوامل مختلف، زنان اکنون می‌توانند بدون وابستگی به مردان، به موفقیت‌های خود ادامه دهند. مفهوم زن قوی و مستقل دیگر به‌عنوان یک خیال دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. ما در اطراف خود زنانی را می‌شناسیم که نه‌تنها در جامعه موفق هستند، بلکه به خانواده و ارزش‌های آن نیز پایبندند.
واقعیت تحریف‌شده
تصویر زنانه در سریال‌های اخیر نمایش خانگی به‌گونه‌ای به تصویر کشیده شده که نمی‌توان آن را واقع‌گرایانه دانست. شخصیت‌پردازی اغراق‌آمیز از زنانی که قرار است مستقل و تأثیرگذار باشند، به‌دوراز واقعیت‌های زندگی زنان سالم است. رفتارهای هیستریک و غیرمنطقی شخصیت‌های زن در این سریال‌ها به حدی رسیده که گویی زنی که با آرامش و منطق برخورد کند، به‌عنوان زنی ضعیف و بی‌اراده شناخته می‌شود.
سریال «زخم کاری» با شخصیت سمیرا، تصویری نادرست از زن قدرتمند را به نمایش گذاشت. سمیرا زنی عصبی و کنترل‌گر بود که هیچ‌کس از رفتارهای تند او در امان نبود. در سریال «غربت»، شخصیت‌ها با ویژگی‌های مردانه و رفتارهای قلدری به تصویر کشیده شدند. در «جنگل آسفالت» نیز شخصیت زن با بازی فرشته حسینی، بیشتر رفتارهای مردانه و خشن از خود نشان داد تا لطافت زنانه. حتی در سریال «عاشقانه»، ساره بیات به‌عنوان زن امروزی، با رفتارهای هیستریک خود مخاطب را شگفت‌زده می‌کرد.
بحث درباره رفتارهای پرخاشگرانه و علل آن، موضوعی فراتر از جنسیت است که نیاز به بررسی‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی دارد. سحر عصرآزاد، منتقد سینما و ارسلان امیری، نویسنده و کارگردان، دراین‌رابطه می‌گوید:
چهره افراطی دنیای مدرن در برابر کلیشه‌های سنتی
سحر عصرآزاد، منتقد سینما، درباره نگاه و شخصیت‌پردازی زنان در سریال‌ها می‌گوید: «نمونه‌های نزدیک به واقعیت از تصویر درست زنان در دهه‌های مختلف بسیار محدود بوده‌اند. این تصاویر عمدتاً توسط فیلمسازانی ساخته شده‌اند که دیگر فعالیتی ندارند. این فقدان نشان‌دهنده نبود نگاهی واقع‌گرایانه به شخصیت زنان در درام است. پلتفرم‌ها باید فاصله‌ای بین تلویزیون و سینما ایجاد کنند، اما در این زمینه قصوری صورت گرفته است.»
تحول کاریکاتورگونه زنان امروز
وی ادامه می‌دهد: «امید می‌رفت که سریال‌های شبکه نمایش خانگی، تصویر زنان را با محدودیت کمتر و نگاهی تازه‌تر به نمایش بگذارند، اما در عمل با موجی از تولیدات افراطی مواجه شدیم که فاصله زیادی با واقعیت جامعه دارند. یکی از کلیشه‌های پرتکرار، زنی است که برای فاصله گرفتن از قالب سنتی، به شخصیتی با ویژگی‌های مردانه تبدیل می‌شود. این رویکرد اغراق‌شده در سریال «غربت» به وضوح دیده می‌شود.»
هیولایی که از واقعیت جامعه دور است
عصرآزاد تأکید می‌کند که یک زن مستقل می‌تواند مادر باشد و در عین حال، شخصیت سمیرا در «زخم کاری» به‌قدری از واقعیت فاصله گرفته که دیگر نه به‌عنوان یک زن و نه به‌عنوان یک انسان قابل پذیرش نیست. این تصویر اغراق‌شده از زن قوی، بیشتر به هیولایی شبیه است که با واقعیت جامعه ما تناسبی ندارد. در حالی که آثار قدیمی‌تر مانند فیلم‌های رخشان بنی‌اعتماد، تصویری ماندگار و پیشرو از زنان ارائه داده‌اند.
درک نادرست از زن تاریخ
این منتقد همچنین به اغراق‌آمیز بودن شخصیت‌پردازی زنان در سریال‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «شخصیت‌پردازی زنان در سریال‌های امروزی به‌قدری دور از واقعیت است که مخاطب نمی‌تواند ارتباطی با آن برقرار کند. تنها نمونه‌های متعادل را می‌توان در آثاری مانند «در انتهای شب» یافت که نگاهی لطیف‌تر به شخصیت زن دارند.»
دوگانگی خطرناک: کلیشه سنتی و افراط مدرن
وی در پایان بیان می‌کند: «تصویر زنان در رسانه‌های ایران در دام دوگانگی خطرناکی گرفتار شده است. از یک سو کلیشه‌های سنتی و از سوی دیگر الگوهای افراطی مدرن که هر دو از واقعیت‌های اجتماعی فاصله دارند. این شکاف می‌تواند بر نحوه نگرش جامعه به زنان تأثیرات منفی بگذارد.»
آنچه می‌بینیم بازتابی واقعی از زنان در جامعه نیست
سریال «در انتهای شب» یکی از معدود آثار نمایش خانگی است که تصویر واقع‌گرایانه‌ای از زنان ارائه می‌دهد. ارسلان امیری، نویسنده این سریال، معتقد است که بازنمایی زن مستقل در درام موضوعی پیچیده و وابسته به واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی است. او می‌گوید: «حضور شخصیت زن مستقل در روایت دراماتیک نه‌تنها برای پیشبرد داستان بلکه برای تقویت ایده مرکزی اثر ضروری است.»
تعریف زن مستقل در جامعه هم یکسان نیست
امیری مفهوم زن مستقل را دارای تعاریف متعددی می‌داند که وابسته به شرایط و زمینه‌های تاریخی و جغرافیایی متفاوت است. او تأکید می‌کند که زنان خانه‌دار نیز می‌توانند مستقل باشند و در مدیریت امور خانوادگی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کنند.
زن مستقل زاییده روایت هویت پیدا می‌کند
وی توضیح می‌دهد که انتخاب نوع شخصیت زن مستقل بستگی به نگاه نویسنده و نیازهای داستانی دارد. شخصیت‌های زن مستقل در درام به مرور و بر اساس موقعیت‌های نمایشی و کنش‌های داستانی شکل می‌گیرند.
سایه زنان هالیوود در بازنمایی تصویر زن
امیری بازنمایی زن مستقل در آثار سینمایی را دارای تحول تدریجی می‌داند و می‌گوید: «یکی از رایج‌ترین کلیشه‌ها، نمایش زن مستقل به‌عنوان فردی جسور و پرخاشگر است که محصول بازنمایی مفرط قدرت مردانه در سینمای هالیوود است.»
جنبش‌های عدالت‌خواهی زنانه زن را در سینما بازتاب دادند
وی اضافه می‌کند: «با ظهور جنبش‌های عدالت‌خواهی زنان، بازتاب این تغییرات به‌تدریج در فیلم‌ها نمایان شده است. اما در مراحل اولیه این تحول، بسیاری از آثار سینمایی به نمایش زن مستقل در قالب شخصیتی افراطی و پرخاشگر پرداختند.»
ماهرخ، نمایی واقعی از یک زن با چالش‌های امروز
ماهرخ، شخصیت اصلی زن در سریال «در انتهای شب»، با چالش‌های روزمره مواجه می‌شود و واکنش‌های منطقی و قابل‌درک نشان می‌دهد. او با مشکلاتی روبرو می‌شود که بسیاری از زنان در جامعه با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
زنی در مقام کارگردان، چهره زنانه را واقعیت بخشید
این سریال به‌جای استفاده از کلیشه‌های معمول، شخصیت زن را در بستر زندگی واقعی قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که استقلال و ایستادگی لزوماً به معنای بی‌رحمی نیست.
رشد صنعت سینما نخستین دلیل افزایش حضور زن در سینما
امیری رشد صنعت سینما را زمینه‌ساز افزایش حضور زنان در نقش‌های تأثیرگذار می‌داند و می‌گوید: «امروزه، بازنمایی زن مستقل دیگر محدود به یک قالب خاص نیست و زنان مستقل با رفتارها و بروز عاطفی متفاوت حضور دارند.»
عوامل کاراکتر زن مستقل در سینما مثل واقعیت متعدد است
وی تأکید می‌کند که واکنش هر زن به عوامل متعددی بستگی دارد و این تنوع موجب شکل‌گیری شخصیت‌های مختلف در سینما و درام می‌شود.
استقلال محدود به زنان نیست
امیری در انتها بیان می‌کند که مفهوم استقلال دیگر محدود به زنان نیست و مردان نیز با مسائل مشابهی مواجه هستند. تقابل میان مردان مستقل و زنان مستقل می‌تواند به خلق شخصیت‌های متنوع و واقعی کمک کند.
هفت صبح
گفتگوی جهانبانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت