زنان پیشگامان فعالیت­های داوطلبانه اند

ایده فعالیت‌های داوطلبانه قرن‌هاست که پابه‌پای زندگی بشری ادامه دارد. واژه «داوطلب» نیز در متون و رخداد‌های مختلف از قرن هجدهم میلادی به این سو وارد گفتمان عمومی شده است. شاید همه ما به نحوی بخواهیم و تمایل داشته باشیم به نزدیک‌ترین انجمن غیردولتی در نزدیکی خود کمک کنیم، اما در این میان، زنان پیشتاز فعالیت‌های عام‌المنفعه داوطلبانه نیز هستند.

زنان در صحنه

همه ما با سلبریتی‌های دنیای معاصر که پرده‌های سینما و سالن‌های موسیقی را فتح کرده‌اند کمابیش آشنا هستیم. بسیاری از ما نام آنجلینا جولی، بازیگر هالیوودی، آشنا هستیم. سلبریتی دنیای سینما همین روز‌ها نیز در جنگ‌های دنیا برای جمع‌آوری کمک و رساندن آن به جنگ‌زده‌ها حاضر شد. اما نگاهی به تاریخ فعالیت‌های داوطلبانه زنان، نام‌های بزرگ دیگری را به ما نشان می‌دهد. آگاتا کریستی، نویسنده نام‌آشنای بریتانیایی که در طول زندگی خود ۶۶ رمان کارآگاهی و ۱۴ مجموعه داستان کوتاه را به رشته تحریر درآورد، پابه‌پای بسیاری دیگر از زنان در طول جنگ جهانی اول به ارائه خدمات درمانی و کمک به کادر درمان پرداخت.

مشارکت زنان به روایت آمار

نهاد نیرو‌های داوطلب سازمان ملل متحد UN Volunteers که فعالیت خود را از دهه ۷۰ میلادی آغاز کرده است یکی از بزرگ‌ترین نهاد‌های حامی فعالیت‌های داوطلبانه در جهان شناخته می‌شود. سازمان ملل تلاش دارد تا از طریق جذب کمک‌ها و نیرو‌های داوطلب برنامه‌های مختلف صلح بانی و توسعه را در نقاط مختلف جهان پیاده کند. ۵۱ سال فعالیت نظام‌مند و پیوسته این نهاد نشان می‌دهد فعالیت‌های داوطلبانه نه‌تن‌ها به جوامع دریافت‌کننده کمک‌ها در مسیر رسیدن به توسعه پایدار مفید هستند بلکه افراد داوطلب نیز تغییرات روحی و اجتماعی زیادی نظیر تقویت اعتماد، اتحاد و مسئولیت‌پذیری را به دنبال دارد.

تجربه نگاری فعالیت‌های این نهاد منشعب از سازمان ملل نشان می‌دهد میان جنسیت افراد و فعالیت‌های داوطلبانه روابط پیچیده و چند متغیره‌ای برقرار است. به طور کلی نقش‌های جنسیتی افراد بر میزان مشارکت و تمایل آن‌ها به مشارکت در چنین فعالیت‌هایی تاثر مستقیم دارد. این تفاوت‌های هویتی و ذاتی نشان می‌دهند زنان در سراسر جهان بیشتر از مردان مایل به مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه هستند. بیشترین نرخ مشارکت زنان در امور داوطلبانه با ۶۷ درصد مربوط به منطقه آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب و کمترین آن با ۴۹ درصد از منطقه آسیا و اقیانوسیه گزارش شده است. هنجار‌های فرهنگی و نوع نگاه به فعالیت‌های داوطلبانه در هر منطقه‌ای از جهان می‌تواند دلایل تفاوت این الگو‌ها و روند‌ها را نشان دهد.

اگرچه به‌ویژه با توجه به سیاست‌های اعمالی از سوی نهاد‌های درگیر در فعالیت‌های داوطلبانه، زنان و مردان سهم مشابهی در فعالیت‌های رسمی داوطلبانه دارند، اما زنان با ۵۹ درصد مشارکت، سهم بیشتری در فعالیت‌های غیرداوطلبانه دارند. نکته حائز اهمیت در فعالیت‌های داوطلبانه غیررسمی، حمایت‌های کمتری است که از آن‌ها می‌شود. به عبارت دیگر، فعالان داوطلب غیررسمی با چالش‌های بیشتری در محافظت از خود در حین انجام وظیفه، جذب کمک‌های بیشتر و چالش‌های قانونی مواجه هستند.

زنان برای زنان

به طور بدیهی مردان و زنان در هنگام فعالیت‌های داوطلبانه در نقش‌های متفاوتی ایفای وظیفه می‌کنند که با توجه به نوع سمن و فعالیت‌های آن می‌تواند در طول زمان نیز تغییر کند. اما در بسیاری از کشورها، نوع فعالیت‌های داوطلبانه زنان و مردان متاثر از هنجار‌های جامعه نیز هست. به عبارت دیگر با توجه به آنچه در جامعه برای فعالیت زنان و مردان متناسب تلقی می‌شود، فعالیت‌های داوطلبانه نیز تقسیم‌بندی می‌شوند. برای نمونه، در بیشتر نقاط جهان زنان فعال در فعالیت‌های داوطلبانه بیشتر به دیگر زنان و دختران خدمات‌رسانی می‌کنند.