حضرت خدیجه؛ زنی فراتر از زمان خود

وفات حضرت خدیجه (س)، بانوی بزرگ و نخستین حامی پیامبر اکرم (ص)، تلخ‌ترین روزهایی را رقم زد که وجود مبارک پیامبر آن را عام‌الحزن نامید.

آن بانوی بزرگ، نه‌تنها همسری فداکار و مونسی دل‌سوز بود، بلکه در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های تاریخ بشری، نقش مهمی در شکل‌گیری جامعه اسلامی ایفا کرد. امروزه، تأمل در شخصیت، اقدامات و جایگاه آن حضرت، ما را به درک عمیق‌تری از نقش زنان در تاریخ تمدن اسلامی می‌رساند.

حضرت خدیجه بنت ‌خویلد، یکی از ثروتمندترین و شریف‌ترین زنان قریش، در عصری می‌زیست که جایگاه اجتماعی زنان تا حد زیادی تحت‌الشعاع ساختارهای قبیله‌ای بود. بااین‌حال، او با فعالیت‌های اقتصادی خود، الگویی فاخر از مشارکت زنان در عرصه‌های تجاری و اجتماعی ارائه داد.

ازدواج او با پیامبر (ص) نیز فراتر از پیوندهای معمول در جامعه قریش بود. ثروت بسیار و شهرت حضرت خدیجه(س) کفایت می‌کرد که ایشان با افراد سرشناس و ثروتمند مکه ازدواج کنند اما ارزش و ملاک آن بانو چیز دیگری بود. او پیامبر اکرم (ص) را در اصالت اندیشه و ارزش‌های انسانی گرامی داشت و بدون توجه به ساختارهای قبیله‌ای و جاهلانه قریش، شانه‌به‌شانه رسول خدا ایستاد.

در این راه همه سختی‌ها را به جان خرید، از حصر قومی و عشیره‌ای نهراسید، مال و ثروتش را پشتوانه راه پیامبر اسلام کرد و این کار را صادقانه و خالصانه انجام داد. چنین حرکتی نه‌فقط جلوه‌ای از علاقه انسانی، بلکه نشانه‌ای روشن از نگاه او به برابری و عدالت در جامعه بود.
یکی از نقاط عطف زندگی حضرت خدیجه (س)، نقش او در حمایت از رسالت پیامبر اسلام (ص) است. زمانی که بسیاری پیامبر را به‌خاطر دعوت به توحید و عدالت طرد می‌کردند، آن ‌بانوی اسلام با تمام توان عاطفی، مالی و معنوی خود از ایشان پشتیبانی می‌کرد.

دارایی‌های او صرف تأمین نیازهای مسلمانان نخستین شد و خانه‌اش به مأمنی برای هدایت انسان‌ها تبدیل گشت. این نقش حمایتی، مفهوم تازه‌ای از مشارکت زنان در تحولات تاریخی و دینی را ترسیم می‌کند. او نشان داد که حضور زنان در عرصه‌های کلان، می‌تواند نه‌تنها از لحاظ اقتصادی، بلکه از منظر فکری و عاطفی نیز جامعه را به مسیر تعالی هدایت کند.

در این میان، شخصیت حضرت خدیجه (س) حاوی آموزه‌های ارزشمندی است. او میراثی به‌جای گذاشت که امکان تحلیل چندبعدی از جایگاه زنان در صدر اسلام را ممکن می‌کند:

1. قدرت اقتصادی زنان: حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) در جامعه‌ای زندگی می‌کرد که بیشتر فعالیت‌های اقتصادی در دست مردان بود، اما او با کارآفرینی، تدبیر و هوش اقتصادی خود به یکی از موفق‌ترین زنان آن دوران تبدیل شد. در زمانه‌ای که زنان در قید و بند مسائل زندگی شخصی و فردی خود بودند و متمول‌ها به فخرفروشی مبادرت می‌کردند، حضرت خدیجه(س) خودساختگی را در پیش گرفت. او توانست از ثروت خود برای اهداف متعالی و انسانی بهره گیرد، بی‌آنکه اسیر وابستگی‌های رایج در جامعه آن زمان شود.
2. نقش زنان در تحولات اجتماعی و دینی: حضور مؤثر و فعال حضرت خدیجه (س) در حمایت از پیامبر (ص)، بیانگر این نکته است که زنان همواره می‌توانند در بزنگاه‌های تاریخی، آفریننده تغییرات بنیادین باشند.
3. تلاش برای تحقق عدالت جنسیتی: زندگی حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) الگویی است برای تحقق عدالت جنسیتی؛ جایی که ایشان بدون کوچک‌ترین تزلزلی، نقش‌های مکمل و مؤثری را در کنار مردان برای ساختن جامعه‌ای بهتر بر عهده گرفت. این نقش‌ها در راستای همکاری و هم‌افزایی زنان و مردان در جهت تحقق اهداف دینی و اجتماعی بود.
4. در زمانی که هنوز کلیشه‌های محدودکننده‌ای درباره نقش زنان در جامعه وجود دارد، بازنگری در زندگی حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) می‌تواند منبع الهام بزرگی باشد. او با وجود تمام موانع و چالش‌ها، با شهامت، خرد و عشق، الگوی کاملی از یک زن مسلمان را ارائه داد. حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) نه تنها در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی به شدت تاثیرگذار بود، بلکه در کنار پیامبر اسلام (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، با وفاداری و حمایت‌های بی‌دریغ خود، نمونه‌ای از فداکاری و ایثار را به نمایش گذاشت.
5. در دنیای امروز، تأمل در میراث و زندگی ایشان فرصتی است تا ارزش‌های حقیقی اسلام در مورد جایگاه زنان بهتر شناخته شود و زمینه‌ای برای مشارکت فعال‌تر زنان در تمامی عرصه‌های جامعه فراهم گردد. حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) به‌طور آشکار یکی از بهترین نمونه‌ها و مصادیق الگوی سوم زن مسلمان است، الگوی که بر استقلال، کارآمدی و مسئولیت‌پذیری تأکید دارد و مسیر آینده زنان در جهان اسلام را روشن می‌سازد.

فائزه آقامحمدی