تدوین منشور کرامت مادری، مقابله با خشونت، تحقیر، توهین و سرکوب هنگام زایمان

درحالی‌که زایمان یکی از حساس‌ترین لحظات زندگی هر زنی است، بسیاری از زنان می‌گویند به‌خصوص هنگام زایمان طبیعی، تجربه‌ای تلخ و همراه با رفتارهای غیر محترمانه را تجربه می‌کنند. این رفتارها شامل بی‌توجهی به نیازهای جسمی و روانی مادر، سرکوب احساسات، توهین و تحقیر است؛ رفتارهایی که می‌تواند خاطره‌ای دردناک و ماندگار از زایمان بر جای بگذارد.

خشونت‌هایی که مادران هنگام زایمان تجربه می‌کنند

هرچند مطالعات اندکی درباره شیوع خشونت زایمانی در ایران صورت گرفته، اما نتایج موجود نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد. یک مطالعه که امسال در مجله زنان، مامایی و نازایی ایران منتشر شده، نشان می‌دهد بیشتر مصادیق خشونت هنگام زایمان شامل آزار فیزیکی، انجام مراقبت‌های بالینی بدون رضایت، مراقبت غیرمحرمانه، آزار و توهین کلامی، تبعیض و ترک مراقبت است. این پژوهش که در یکی از شهرهای کشور انجام شده، نشان می‌دهد که بارزترین اشکال خشونت ترک مراقبت‌های ضروری، نگه‌داشتن اجباری بیمار در مرکز درمانی و انجام اقدامات درمانی بدون رضایت مادر بوده است.

تمام زنان به نوعی خشونت زایمانی را تجربه کرده‌اند!

پژوهش دیگری که در تهران صورت گرفت هم تصویر مشابهی را نشان می‌دهد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد شایع‌ترین رفتارهای نامناسب هنگام زایمان شامل برخوردهای نامناسب کلامی و جسمی، تبعیض و انگ‌زنی، محدود کردن آزادی حرکت و ممانعت از حضور همراه، درخواست‌های غیرمنطقی مانند دریافت وجه مازاد بر تعرفه و مراقبت ناکافی از مادران باردار بوده است. این مطالعه که بر روی ۳۵۷ مادر تازه‌زایمان کرده صورت گرفته، نشان‌دهنده آن است که همه شرکت‌کنندگان حداقل یک مورد از هفت نوع رفتار غیر محترمانه یا خشونت‌آمیز را تجربه کرده‌اند!

۶۸ درصد از زنان بی‌احترامی حین زایمان را تجربه کرده‌اند

زنان انتظار دارند زایمان تجربه‌ای مثبت و همراه با حمایت، امنیت و احترام باشد؛ اما چنین تجربیات منفی می‌تواند تأثیرات ناخوشایندی بر تصمیم‌گیری‌های باروری، نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی و سلامت روان آن‌ها بگذارد. مواجهه با خشونت زایمانی می‌تواند از نگرش مثبت زنان به فرزندآوری بکاهد و حتی باعث شود از تجربه مجدد زایمان و بارداری خودداری کنند. این موضوع نه فقط بر زندگی فردی مادران تاثیرگذار است، بلکه در بلندمدت می‌تواند تبعات اجتماعی و جمعیتی قابل ‌توجهی داشته باشد؛ نتایج پژوهش منتشر شده در مجله زنان، مامایی و نازائی نشان می‌دهد که ۶۸.۲ درصد از شرکت کنندگان در این مطالعه (۳۸۴ نفر) حداقل یک مورد از بی‌احترامی و بدرفتاری حین زایمان را تجربه کرده‌اند. طبق یافته‌های پژوهش، شایع‌ترین فرم بدرفتاری و بی‌احترامی تجربه شده توسط زنان، مراقبت بدون رضایت (۵۸.۲ درصد) و ترک مراقبت (۳۰.۹ درصد) و کمترین میزان بی‌احترامی تجربه شده در بُعد تبعیض (۲.۳ درصد) بود.

خشونت زایمانی، به‌عنوان یک معضل پنهان در نظام سلامت، به توجه فوری، اصلاح رویه‌ها، آموزش کادر درمان و ایجاد سازوکارهای نظارتی برای تضمین حقوق مادران نیاز دارد؛ چراکه لحظه تولد، باید نقطه آغاز امید و زندگی باشد، نه تجربه‌ای دردناک و ناخوشایند.

سال گذشته وزارت بهداشت اقدام به تدوین «منشور کرامت مادری» کرده که می‌تواند از بسیاری از این نارضایتی‌ها جلوگیری کند. هدف از ابلاغ این منشور به مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی، کاهش آزارهای کلامی و احترام به جایگاه مادران باردار و دارای فرزند است.

در همین راستا، دکتر صابر جباری، رئیس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت تصریح کرد: منشور کرامت مادری در حال حاضر در کشور اجرا می‌شود و برای ارزیابی روش اجرای این منشور، بعد از زایمان و هنگام ترخیص، پیامکی برای مادر فرستاده می‌شود. او سه هفته فرصت دارد تا با مراجعه به لینک ارسال ‌شده، نظر خود را در مورد عاملان زایشگاه و زایمان به ثبت برساند.

وی ادامه داد: در این فرم نظرسنجی از مادری که زایمان کرده سوال می‌شود که آیا از عملکرد فرد یا افراد مسئول زایمان رضایت داشته یا خیر و همچنین آیا این زایشگاه یا بیمارستان را برای زایمان بعدی خود پیشنهاد می‌کند یا خیر و در آخر، با جمع‌بندی این اطلاعات مشخص می‌شود که آیا مادران از مجموعه خدمات انجام شده رضایت دارند یا خیر.

جباری افزود: گاهی مادران از برخی جنبه‌ها راضی‌اند و از برخی دیگر رضایت کافی ندارند؛ علت رضایت یا نارضایتی نیز در سامانه ثبت می‌شود. مادر همچنین می‌تواند نظر کلی خود را به‌صورت متنی ثبت کند که برای کارشناسان ما قابل مشاهده و پیگیری است.

رئیس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت اعلام کرد که بر اساس نظرسنجی‌ها، رضایت مادران از خدمات افزایش یافته و گزارش‌های خوبی از وضعیت مادران دریافت شده است.

خبرگزاری مهر