جولان دلالان اهدای تخمک در فضای مجازی در سایه نبود قانون

گشت‌وگذاری در شبکه‌های اجتماعی دخالت افراد غیرمتخصص بسیار زیادی در حوزه سلامت را نشان می‌دهد. برخی افراد مشاوره‌های تغذیه‌ای نادرست می‌دهند؛ برخی دمنوش لاغری و معجون باروری می‌فروشند و تعدادی دیگر داروی افزایش قد! برخی افراد غیرمتخصص نیز پا را فراتر گذاشته‌اند و اعمال زیبایی را در آرایشگاه‌ها تبلیغ می‌کنند. در آشفته‌بازار خدمات غیراصولی حوزه سلامت در فضای مجازی، تعدادی از صفحات نیز اقدام به ترغیب بانوان برای اهدای تخمک می‌کنند، در این صفحات اعلام می‌شود که خانم‌ها می‌توانند از طریق اهدای تخمک، درآمدهای مناسبی کسب کنند.

دلال‌ تخمک: اهداکنندگان تخمک ۱۷ تا ۲۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند!

دلال‌هایی که واسطه اهدای تخمک بین اهداکننده و گیرنده تخمک (فرد نابارور) هستند، شرایط داوطلبان اهدای تخمک را داشتن سن زیر ۳۳ سال، متأهل یا مطلّقه بودن فرد، سالم بودن، نداشتن مشکلات خونی،‌ داشتن ذخیره تخمدانی کافی، آزمایش عدم اعتیاد و رضایت همسر عنوان می‌کنند.

در تماس با یکی از گردانندگان این صفحات که خود را مشاور ناباروری و اهدای تخمک معرفی می‌کند، این فرد می‌گوید که “فرآیند اهدای تخمک که به «تخمک‌کشی» مشهور است تحت‌نظر پزشک در مرکز درمانی انجام می‌شود و حدود دو هفته زمان می‌برد و سه بار رفت‌وآمد دارد.”

این دلال اهدای تخمک می‌گوید: “به‌ازای هربار اهدای تخمک، به فرد اهداکننده ۱۷ تا ۲۰ میلیون تومان پول پرداخت می‌شود! البته این موضوع به شرایط و وضعیت جسمانی فرد اهداکننده نیز بستگی دارد؛ برای مثال اگر زنی که داوطلب اهدای تخمک است، زیبا و قدبلند باشد، ممکن است این قیمت‌ها بالاتر بروند زیرا روی ژن‌های جنینی که قرار است از این روش متولد شود، تأثیر خواهد گذاشت!”

گردانندگان این صفحات برای ترغیب زنان به اهدای تخمک به این روش و کسب درآمد از طریق واسطه‌گری، تلاش دارند اهدای تخمک را یک عمل بدون عارضه و عادی جلوه دهند و با نوشتن جمله “با اهدای تخمک‌هایی که هر ماه از طریق عادت ماهانه از دست می‌دهید به خانم‌هایی که بچه‌دار نمی‌شوند کمک کنید!” سعی در ترغیب زنان به انجام این عمل دارند تا از این طریق، پول خوبی به جیب بزنند.

اهدای تخمک با چه‌هدفی انجام می‌شود؟

عوامل بسیار زیادی در بارور شدن زوجین تأثیرگذارند؛ یکی از این عوامل، تخمک‌گذاری است؛ در مواردی که به‌علت نارسایی تخمدان یا مشکلات دیگر نظیر جراحی تخمدان‌ها، یک زن دچار کمبود تخمک است از روش اهدای تخمک برای باروری استفاده می‌شود؛ در این روش، از یک زن دیگر تخمک گرفته می‌شود و در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم همسرِ زنِ نابارور تلقیح می‌شود و جنین حاصل‌شده، برای طی کردن دوران حاملگی به رحم زن نابارور، منتقل می‌شود.

مشکلات اخلاقی و حقوقی اهدای تخمک

این عمل در بسیاری از مراکز درمان ناباروری با طی کردن روند قانونی و بدون واسطه‌گری دلال‌ها، انجام می‌شود اما چالش‌های حقوقی، فقهی، اخلاقی و پزشکی بسیار زیادی دارد؛ برای مثال احتمال ایجاد مشکلاتی مانند اطلاع نداشتن فرزندان از والدین ژنتیکی خود وجود دارد همچنین وجود مشوق مالی می‌تواند منجر به عدم رضایت آگاهانه و آزادانه اهداکننده شود.

از سوی دیگر تبلیغات انجام‌شده برای فروش تخمک که برای تبلیغ‌کننده نیز منافع مادی در بر دارد، سبب جذب افراد به عملی می‌شود که ممکن است اطلاعاتی از آن نداشته باشند.

قانونی در مورد اهدای تخمک وجود ندارد

اهدای تخمک جنبه‌ها و چالش‌های حقوقی و قانونی زیادی نیز دارد؛ تنها قانون مصوب‌شده در زمینه این‌گونه روش‌های درمان ناباروری، قانونی تحت عنوان «قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور» مصوب سال ۱۳۸۳ است و به‌نظر می‌رسد سایر روش‌های درمان ناباروری از جمله اهدای تخمک با اتکا به فتاوی مراجع تقلید و تأیید مقام قضایی انجام می‌شود.

ممنوعیت اهدای تخمک در مراکز جدید ناباروری

برای پیگیری این مسئله، گفت‌وگویی با سعید کریمی؛ معاون درمان وزارت بهداشت داشتیم که وی به تسنیم گفت: در شرایطی که قانون شفافیت ندارد، مشکلات زیادی ممکن است برای اهداکننده و گیرنده تخمک ایجاد شود به همین منظور تدوین لایحه‌ای برای اهدای تخمک را در دستور کار قرار داده‌ایم تا در آن به مسائل حقوقی و پزشکی اهدای تخمک پرداخته شود.

وی افزود: اهدای جنین بیش از ۲۰ سال است که تصویب شده است اما هنوز قانونی برای اهدای تخمک وجود ندارد! به همین منظور نیز لایحه اهدای تخمک آماده شده است اما بحث‌های حقوقی دارد و باید به مجلس ارسال شود تا بتواند تبدیل به قانون شود.

معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به مشکلات حقوقی اهدای تخمک متذکر شد: تخمک اهدایی نسب ایجاد می‌کند و ممکن است بحث‌هایی مانند ارث و… را نیز به وجود بیاورد؛ البته این مسائل در اختیار وزارت بهداشت نیست و بخش پزشکی و تکنیکی آن مربوط به این وزارتخانه است که در این زمینه، مسئله‌ای وجود ندارد و بحث‌های حقوقی این عمل مورد بحث است؛ البته این عمل به‌هرحال نیازی است که در جامعه وجود دارد.

کریمی یادآور شد: در پروانه‌های جدیدی که به مراکز درمان ناباروری ارائه می‌شود، موضوع اهدای تخمک فعلاً ممنوع شده است تا تکلیف لایحه اهدای تخمک مشخص شود.

تسنیم