نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو، دومین نشست از سلسله‌نشست‌های بازخوانی اجتماعی جنگ ۱۲ روزه، با محوریت «خانواده، مادری و جنگ» برگزار شد. در این نشست کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی به بررسی تأثیرات پیچیده جنگ بر ساختار خانواده و نقش مهم مادران پرداختند.
سخنران افتتاحیه، دکتر مرضیه عالی از دانشگاه تهران، با اشاره به اهمیت خانواده به‌عنوان سنگ بنای نظم اجتماعی و نخستین جامعه‌ای که معنا و هویت را شکل می‌دهد، تحول تاریخی مفهوم خانواده را تبیین کرد. او تغییر مفهوم خانواده از خاندان و مالکیت در قرون‌وسطی، به خانواده هسته‌ای با محوریت زوجیت و سپس کودک را بررسی کرد و تأکید نمود که خانواده امروز، نه فقط ساختاری اجتماعی، بلکه محل اصلی مراقبت عاطفی و ایجاد آرامش است. جنگ اما ضد اجتماعی‌ترین کنش است که این محوریت‌های خانواده را متزلزل کرده و با ایجاد آوارگی، تروما و فروپاشی اقتصادی تنش‌های روانی و اجتماعی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند. دکتر عالی افزود، مادران که محور حمایت و پرورش فرزندان هستند، در شرایط جنگی نقش قوام‌بخشی به جامعه را ایفا می‌کنند، اما خود تحت‌فشارهای شدید روانی و اخلاقی قرار دارند.
خانم فاطمه ستوده در سخنان خود جنگ را مظهر خشونت بی‌پرده برشمرد و دو نقش متفاوت مادر را معرفی کرد؛ «مادر مراقب» که بیشتر دغدغه حفاظت جسمی و روانی خانواده را دارد و «مادر مقاوم» یا «مادر شاهد» که در عین سوگواری، فعال و کنشگر است و به گفتگو با کودکان می‌پردازد. او افزود که روایت‌های تاریخی و ادبی کمتر به صدای مادران جنگ پرداخته و اغلب تمایل به تمرکز بر روایت‌های مردانه وجود دارد. ستوده همچنین به لالایی‌های مادران در دوران جنگ اشاره کرد که حامل دلسوزی و مقاومت عاطفی‌اند و نقش مادری را فراتر از حیطه زیستی به عرصه اخلاقی و سیاسی گسترش داد.
خانم فاطمه صالحی، جامعه‌شناس، مادری را در شرایط تنش و جنگ از منظر اجتماعی تحلیل کرد. او دو الگوی مادری فداکار و مادری مطالبه‌گر را مطرح نمود. مادری فداکار به‌مثابه سرمایه اجتماعی و ایدئولوژیک، فرزند را به‌عنوان نماد فداکاری در راه وطن تقدیم می‌کند و تصویر آن توسط نهادها و رسانه‌ها تقویت می‌شود. در مقابل، مادری مطالبه‌گر، خواهان پاسخگویی و اعتراض علیه ظلم و خشونت است و این صدای او اغلب حاشیه‌ای مانده است. صالحی همچنین به «نظامی‌سازی مادری» اشاره کرد که چگونه احساسات و مراقبت‌های مادرانه به سرمایه‌های ملی بدل شده و در قالب بسیج و مشروعیت‌بخشی جنگ به کار گرفته می‌شود.
دکتر علی نوری، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، با تمرکز بر نقش دولت در شرایط بحران و جنگ، یادآور شد که جنگ اخیر متفاوت از جنگ‌های گذشته بود، زیرا خانواده‌ها خود در جبهه جنگ قرار گرفتند و بسیاری از شهدای خانوادگی بودند. این تغییر، چالش‌های جدیدی به همراه داشت؛ از جمله اختلال در زندگی روزمره، افزایش تنش‌های خانوادگی، آسیب‌های روانی، مهاجرت اجباری و کاهش اعتماد اجتماعی. دکتر نوری ضمن نقد فقدان تمهیدات کافی برای حمایت‌های روانی و اطلاع‌رسانی، تأکید کرد که دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق، خدمات حمایتی، درمانی، مالی و آموزشی را فراهم کند و شبکه‌های اجتماع‌محور برای تقویت تاب‌آوری خانواده‌ها ایجاد نماید.
او همچنین به اهمیت مشارکت شهروندان، شفافیت اطلاعات، مقابله با شایعات و ارتقای فرهنگ نوع‌دوستی اشاره کرد و یادآور شد که خانواده، سرمایه اجتماعی ارزشمندی است که می‌تواند در بحران‌ها، سنگر اصلی مقاومت باشد، ولی نیازمند حمایت و آموزش مستمر از سوی حاکمیت است.
این نشست با تأکید بر این نکته پایان یافت که خانواده، نه فقط یک واحد زیستی، بلکه کانون حمایت عاطفی، فرهنگی و اجتماعی است که حفظ و تقویت آن کلید مقابله با آسیب‌های جنگ است. نقش مادران در این زمینه حیاتی است؛ زنانی که علاوه بر مراقبت، نقش کنشگر و مطالبه‌گر سیاسی را نیز ایفا می‌کنند و تصویری چندبعدی از مادری در شرایط جنگی ارائه می‌دهند.
کارشناسان بر نیاز به سیاست‌های جامع و پایدار حمایت از خانواده تأکید کردند، سیاست‌هایی که محدود به تشویق فرزندآوری نباشد و حمایت‌های مالی، روانی و اجتماعی را شامل شود. همچنین ضرورت توجه به روایت‌های متنوع مادران، فرزندان و سایر اعضای خانواده برای درک کامل ابعاد بحران و ترمیم زخم‌های آن موردتوجه قرار گرفت.
در نهایت هشدار داده شد که خشم و دردهای ناشی از جنگ نباید به شکل نژادپرستی و تبعیض انعکاس یابد و باید در مسیر عدالت‌خواهی و صلح‌آفرینی هدایت شود. این نشست فرصتی بود برای طرح درس‌آموخته‌ها و زمینه‌سازی جهت برنامه‌ریزی‌های آتی در جهت توانمندسازی خانواده‌ها، بهبود تاب‌آوری اجتماعی و ارتقای فرهنگ صلح در جامعه.
این گزارش نشان‌دهنده تلاش جامع پژوهشگران و نخبگان اجتماعی برای فهم بهتر پیامدهای جنگ ۱۲ روزه بر خانواده‌ها و نقشی است که مادری در این شرایط تاریخی ایفا می‌کند، با امید به بسترسازی سیاست‌های عملی و فرهنگی برای آینده‌ای مستحکم‌تر و پایدارتر.
گزارشگر: زهرا ملکوتی پور
گفتگوی جهان‌بانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سخت‌ترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت