زنانی که در پایتخت میرآب شدند

روزگاری دیگ و فنجان، ابزار «میرآب» ها بود تا بتوانند آب را عادلانه میان روستاییان و کشاورزان تقسیم کنند. میرآب‌ها مردانی باسابقه و پیشکسوت بودند و معمولاً این شغل را به ارث می‌بردند. اما این روزها اکثر میراب‌هایی که در پایتخت شروع به فعالیت کرده‌اند، بانوان هستند!

از ابتدای کشف قنات، تعیین زمان و تقسیم عادلانه آب بین سهامداران توسط میرآب انجام می‌شد و میرآب را با عناوینی مانند امیر یا رئیس آب می‌شناختند. شغل میرآب‌گاه وراثتی بود و گاه انتخابی. اما چون حساب و کتاب و دانستن زمان سهام کار ساده‌ای نبود، میرآب دائمی به شغلش ادامه می‌داد و دستمزدش را سهامداران قنات در پایان سال یا نوروز تعیین می‌کردند. حالا با گذشت سال‌ها و در شرایطی که در شهرها خبری از قنات نیست، باز هم میرآب‌ها فعال شده‌اند تا برای آبرسانی به مردم و تقسیم آن خدمت کنند. ابزارشان بطری آب بوده و قرار هست در شرایط بحرانی به داد مردم برسند.

مخازنی برای زمان بحران

طرح میرآب، پس از بحران آب و ساخت مخازن اضطراری در شهر، توسط شرکت آب و فاضلاب تهران پیشنهاد و مصوب شده تا از گروه‌های مردم‌نهاد برای کمک به توزیع آب در بحران استفاده شود. چون با این فرض که اگر حادثه‌ای در پایتخت اتفاق بیفتد، مردم به آب نیاز دارند و مخازن اضطراری بهترین گزینه به شمار می‌آیند. چون درون آن بیش از ۱۰۰‌مترمکعب آب وجود دارد. «محسن زرگر» رئیس گروه مخازن آب اضطراری آبفای استان می‌گوید: «پیش‌بینی شده ۳۵۰ مخزن فولادی در نقاط مختلف شهر تهران با همکاری شهرداری‌ مناطق، برای مواقع بحرانی ساخته شود که تاکنون ۷۲ مخزن جانمایی شده است و در این زمینه هم می‌توان از مخازن بوستان‌های ستارخان، شهرآرا و چوب تراش (کودک) در منطقه ۲، بوستان الهام در منطقه ۵، فدک در منطقه ۸، بوستان باغ نو منطقه ۲۲، بوستان‌های ولایت و شقایق منطقه ۱۹ و… یاد کرد.»

 میرآب‌هایی که داوطلب شدند

با ساخت مخازن، نوبت به بهره‌برداران آن رسید. بهترین گزینه هم گروه‌های مردمی هم داوطلبان واکنش اضطراری محله (دوام) بودند. به همین دلیل تفاهمنامه‌ای میان شرکت آب و فاضلاب و ستاد مدیریت شهر تهران بسته شد تا اعضای گروه‌های دوام با گذراندن دوره‌های آموزشی به‌عنوان میرآب در شهر فعال شوند. گام اول را هم شهرداری منطقه ۸ برداشت. دکتر «ابراهیم یزدی‌یان» مدیرعامل منطقه ۲ شرکت آب و فاضلاب شهر تهران دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه اعضای گروه‌های دوام با مواردی مانند امدادرسانی در بحران آشنا هستند، بهترین گزینه بودند. به همین دلیل پس از ثبت‌نام متقاضیان برای عضویت در گروه‌های میرآب، واجدان شرایط در ۸ جلسه عملی و ۸ جلسه تئوری شرکت کردند تا با مخزن و چگونگی اتصال به شبکه آب، قطع و راه‌اندازی مخزن و برداشت از آن در مواقع بحران آشنا شوند و بتوانند به‌عنوان نخستین نیروهای امدادی آب را به گونه‌ای جیره‌بندی کنند تا در ۳ روز به هر نفر ۳ لیتر آب برسد.»

منطقه ۸ پیشقدم در طرح میرآب

پس از منطقه ۸، میرآب‌ها در مناطق ۲ و ۳ تهران هم فعال شدند تا بتوانند در زمان بحران به مردم کمک کنند. «شاهین مظفری» معاون بازیابی، توانمندسازی و مشارکت جامعه محور ستاد مدیریت بحران شهر تهران می‌گوید: «گروه‌های دوام از سال ۱۳۸۴ در شهر تهران شکل گرفته‌ و دوره‌های آموزشی زیادی را گذرانده‌اند. از طرفی بیشترشان در همان محله‌ای که سکونت دارند، ثبت‌نام کرده‌اند. پس شناخت کافی به محله دارند. به همین دلیل وقتی موضوع گروه‌های میرآب پیشنهاد شد، بهترین گزینه آنها بودند که می‌توانستند با گذراندن دوره‌های کوتاه در زمان بحران به رساندن آب کمک کنند. برای همین طرح در شهر تهران شروع شد و تاکنون ۳ منطقه در این زمینه برنامه‌هایشان را به اجرا گذاشته‌اند.»

بانوان پرچمدارند

در دوره های آموزشی میرآب ها یاد می‌گیرند که مخازن اضطراری آب کجاست، چطور در بحران شیرهای خروجی را باز کرده و آب را میان مردم به شکل عادلانه توزیع کنند. اما جالب اینجاست که این بار بر خلاف گذشته که میرآب‌ها مردان بودند، اکثرشان را بانوان تشکیل می‌دهند. مظفری می‌گوید: «با توجه به حضور گسترده بانوان در گروه‌های دوام و فعالیت‌های مردمی، طبیعی است که این بار هم بانوان در این زمینه فعال باشند. بنابراین بیش از ۸۰‌درصد میرآب‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند.»

تعداد میرآب‌های هر منطقه هم ۲۰ تا ۳۰ نفر است. مظفری تأکید می‌کند: «این کار کاملاً داوطلبانه است و پیش‌بینی شده مناطق دیگر هم با گذر زمان گروه میرآب را فعال کنند چون فردی که عضو گرو میرآب می‌شود باید یاد بگیرد که در زمان بحران چطور داخل چاه برود که مخزن در آن قرار دارد. چطور مخزن ورودی را قطع و مخزن خروجی را فعال کند و آب را به سطح زمین انتقال دهد و در نهایت داخل بطری‌ها ریخته و در اختیار مردم قرار بدهد. به همین دلیل هم در مناطق همزمان با آموزش، مانورهایی برگزار می‌شود تا میرآب‌ها با تمام فنون آشنا شده و آمادگی داشته باشند.»