اصرار بر زایمان طبیعی و عدم مسئولیت پذیری کادر درمان/در بیمارستان های زنان چه می‌گذرد

ملاک امتیاز دهی به ماماها و متخصصان زنان باید این باشد که در تشخیص نوع زایمان درست عمل کنند و نوزاد را سالم به دنیا بیاورند. ملاک آن ها نباید صرفا انجام زایمان به صورت طبیعی باشد. متاسفانه نظارتی روی کار پزشکان و ماماها هنگام زایمان طبیعی نیست و در مواردی صدماتی به نوزاد وارد می‌شود که به راحتی قابل جبران نیست؛ مانند فلج «اِرب».

به گزارش جهان بانو، دوگانه «زایمان سزارین» و «طبیعی» از سال‌ها پیش در حوزه بهداشت و درمان کشور به وجود آمده و مناقشه بر سر این موضوع همچنان میان طرفداران دو گروه ادامه دارد. انکار و یا تاکید بر انتخاب هرکدام از این دو نوع شیوه زایمان بدون آن که شرایط را در نظر بگیریم و بسترهای لازم را ایجاد کنیم، در هر مقطع باعث ایجاد مشکلات متعدد برای خانواده‌ها و جامعه خواهد شد. زایمان طبیعی از اهمیت بسیاری برخوردار است و بر سلامت مادران و نوزادان تأثیر بسزائی دارد، با این وجود انتخاب این نوع از زایمان هم نیازمند وجود بسترها و مقدمات لازم است و در صورت عدم وجود شرایط لازم، ممکن است زایمان طبیعی برای مادر و نوزاد مشکلاتی را به وجود آورد و صدمات جبران‌ناپذیری به آنها وارد کند. فلج «اِرب» در نوزادان یکی از همین صدمات است که در مواردی غیر قابل جبران می‌شود.

به تازگی گروهی از خانواده‌های نوزادان مبتلا به فلج ارب پویشی در سامانه فارس من راه اندازی کرده و از این طریق از مسئولان وزارت بهداشت تقاضا کرده‌اند در درجه اول از ماماها و پزشکان متخصص و ماهر برای تشخیص نوع زایمان و انجام زایمان طبیعی استفاده شود. ملاک امتیاز دهی به ماماها و متخصصان زنان باید این باشد که در تشخیص نوع زایمان درست عمل کنند و نوزاد را سالم به دنیا بیاورند. ملاک آن ها نباید صرفا انجام زایمان به صورت طبیعی باشد. در ادامه گفت‌وگوی ما با سردبیر این پویش را ملاحظه می‌کنید که تا امروز بیش از ششصد امضا جمع آوری کرده است:

*شما پویشی در سامانه فارس من ثبت کرده‌اید با عنوان «جلوگیری از فلج اِرب نوزادان با تشخیص صحیح نوع زایمان». در ابتدا، از انگیزه‌ای که سبب شد این پویش را ثبت کنید، برایمان بگویید. آیا خود شما با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنید؟

– بنده نزدیک به ۸ ماه پیش زایمان کردم و به این دلیل که مبتلا به دیابت بارداری بودم، زایمانم دچار مشکل شد. من از این مسائل اطلاع نداشتم، با این وجود بعدها متوجه شدم وقتی مادر مبتلا به دیابت بارداری باشد، شانه و شکم بچه بزرگ تر می‌شود و در انجام زایمان طبیعی مشکلاتی به وجود می‌آید. در چنین شرایطی بچه نمی‌تواند به طور طبیعی از کانال زایمان خارج شود. در بیشتر مواقع وقتی قند داشته باشی، دستور به انجام زایمان سزارین می‌دهند. با این وجود دکتر من این موضوع را به من نگفت. به من این اطمینان را داد که می‌توانم بدون هیچ مشکلی به صورت طبیعی زایمان کنم.

متاسفانه در جریان زایمان طبیعی، بچه نتوانست خارج شود. کادر درمان مجبور شدند دستش را بگیرند و بکشند تا بتوانند خارجش کنند. همین مساله باعث شد تا دست دخترم مشکل پیدا کند! این مشکل تنها برای من و فرزندم اتفاق نیفتاده. الان ما یک گروه تقریبا ۲۵۰ نفری در فضای مجازی تشکیل داده ایم از مادرانی در سراسر کشور که بچه‌هایشان دچار فلج ارب شده‌اند. اغلب این مادارن با مشکلاتی مانند قند بارداری یا کوچک بودن لگن‌ دست و پنجه نرم می کردند که نشان می‌داده آمادگی لازم برای انجام زایمان طبیعی ندارند. با این وجود دکتر ریسک کرده و نوزاد آنها را با زایمان طبیعی به دنیا آورده.

 *بنابراین خواست و انتخاب شما و همه این مادران، زایمان طبیعی بوده اما شرایطی که داشتید، به لحاظ تخصصی قابل تشخیص بوده که شرایط مناسبی برای زایمان طبیعی نیست. شما معتقدید که تیم پزشکی باید می‌گفتند درست‌تر این است که زایمان شما سزارین باشد. درست متوجه شدم؟

– بله. علاوه ‌بر این، بسیاری از مادران خواسته بودند که آن ها را سزارین کنند ولی به این دلیل که به دکتری که زایمان را به صورت طبیعی انجام دهد، امتیاز تعلق می‌گیرد، دکتر به آن ها گفته بود: «نه، شما می‌توانید به صورت طبیعی زایمان کنید.» البته خودِ من برایم فرقی نداشت. اگر امکان زایمان طبیعی بود دوست داشتم طبیعی بشود و اگر نه، سزارین. من که به صورت تخصصی با این رشته آشنایی نداشتم و نمی‌دانستم که در قند بارداری شکم و شانه بچه بزرگ می‌شود و برای زایمان طبیعی مشکل ایجاد می‌کند. پس از این اتفاقات بود که تحقیق کردم و با مسائل مربوط به فلج ارب آشنا شدم. اتفاقاً همین چند روز پیش به دکترم گفتم که گویا اگر مادر باردار مبتلا به دیابت باشد، شانه جنین بزرگ می‌شود و برای زایمان طبیعی مشکل ایجاد می‌کند. شما از این مساله اطلاع نداشتید؟ جوابی نداد. فقط گفت: «بچه شما پایین تر از ۴ کیلو بود و مشکلی برای زایمان طبیعی وجود نداشت.» گفتم در ین موارد وزن بچه ملاک نیست. این درست است که وزن کمی داشت، اما شانه‌اش تپل بود. من هم دیابت داشتم. خانم دکتر جوابی نداشت که به من بدهد.

*تیم پزشکی اطلاع داشتند شما مبتلا به قند بارداری هستید؟

– بله. همه اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت‌ مادر در پرونده پزشکی او ثبت می‌شود.

*گفتید این مشکل، باعث ایجاد نوعی فلج در نوزاد می‌شود. لطفاً بیشتر توضیح دهید.

– وقتی بچه به دلیل بزرگ بودن شانه‌ و شکمش در کانال زایمان گیر می‌کند و به‌طور طبیعی نمی‌تواند خارج شود، پزشک مجبور می‌شود یک دست بچه را بگیرد و بکشد تا بیرون بیاید. همین فشار و کشش باعث آسیب دیدن عصب‌های دست نوزاد می‌شود و او را فلج می‌کند. به این نوع آسیب فلج «اِرب» گفته می‌شود. به طور کلی علت اصلی فلج ارب در نوزادان کشش یا فشار خارجی بیشتر از حد نرمال در ناحیه سر و گردن و عبور بچه از کانال زایمان است. کشیدگی سر و گردن نوزاد باعث فلج ارب در بازوی همان سمت می‌شود.

*شما چه زمانی متوجه این مسئله شدید؟

– از همان ابتدا متوجه شدم. وقتی یکی از دستان فرزندتان یک طرف بدنش افتاده و کاملا بی حرکت است، می‌فهمید که چیزی غیر عادی وجود دارد.

*قبل از آن، کسی به شما چیزی نگفته بود؟

– دکترهای حاضر در بیمارستان این موضوع را به من اطلاع دادند. با این حال در گروهمان مادران زیادی وجود دارند که هیچ‌کس در رابطه با این موضوع چیزی به آنها نگفته بود و خودشان در خانه شک کردند که چرا دست فرزندشان بی حرکت مانده است! خودشان بررسی کردند و فهمیدند علت چیست. در فلج ارب، دست بعضی از بچه‌ها کبود می‌شود و درد می‌کشند اما نوزادان دیگری که عصب دستشان قطع می‌شود، درد ندارند چون دستشان بی‌حس است. این بی‌حرکت بودن دست باعث می‌شود تا مادر و پدر شک کنند. نوزادان معمولا دست و پایشان را خیلی تکان می‌دهند. وقتی یک دست نوزاد به مدت طولانی بی حرکت بماند، والدین می‌فهمند که مشکلی وجود دارد. متاسفانه چیزی که بسیار ناراحت کننده است این است که در پرونده نوزاد در رابطه با این مشکل نامی از فلج ارب نمی‌برند و در رفتگی را به جای آن به ثبت می‌رسانند!

*از اینجا به بعد، چه باید کرد؟ وقتی فلج ارب در نوزاد تشخیص داده می‌شود، تکلیف چیست؟ این آسیب، درمانی هم دارد؟

– با کار درمانی و فیزیوتراپی مستمر فلج ارب تا حدی درمان می‌شود. باید بچه را هفته‌ای سه جلسه کاردرمانی و سه جلسه فیزیوتراپی ببریم.

*این فیزیوتراپی و کاردرمانی از چه زمانی باید شروع شود؟

– از بدو تولد. علاوه‌ بر این، در خانه هم روزی ۴ تا ۵ ساعت باید بچه را ورزش بدهیم تا دستش خشک و بی حس نشود. چون این دست به خودی خود نمی‌تواند حرکت کند.

*با این اوصاف، تمام زندگی شما صرف این تمرین‌ها و درمان ها می‌شود…

– بله. همین‌طور است. گاهی اوقات انجام این کارها آنقدر وقت گیر است که ظرف‌هایمان را هفته‌ای یک بار می‌شویم!

*اما این امید وجود دارد که با انجام مراحل کاردرمانی و فیزیوتراپی دست فرزندتان به حالت عادی برگردد. درست است؟

– البته فقط این روش های درمانی نیست. باید چند عمل جراحی هم روی دست بچه انجام شود و باید بگویم که این عمل ها خیلی سخت است. بعد از عمل هم دور دست و کمر بچه باید گچ گرفته شود و تا ۴۰ روز در همان حالت بماند و حرکت نکند.

*این عمل‌ها برای سال‌های بعد است؟ وقتی که بچه ها بزرگ‌تر می‌شوند؟

-بازه زمانی این عمل ها از یک و نیم سالگی تا سه سالگی است تا کودک بتواند دستش را بلند کند. اگر عصب آسیب دیده باشد و دست کاملا بی حرکت باشد، باید یک عمل عصب هم زیر یک سالگی انجام شود. بنابراین کیفیت عمل‌ها و تعداد آن ها بستگی به نوع آسیب در هر نوزاد دارد. با اینکه آسیب دختر من از انواع شدید آن است و حتی قادر به تکان دادن انگشتانش هم نیست، با این وجود به عمل زیر یک سال نیازی ندارد. ولی در مواردی که اصطلاحا فوق شدید گفته می‌شود، عصب دست به کلی قطع شده است.

*گفتید موضوع آسیب دست دخترتان در بیمارستان به شما اطلاع داده شد. واکنش شما چه بود؟ وقتی از این اتفاق مطلع شدید، چه اقدامی انجام دادید؟

– وقتی این اتفاق رخ می‌دهد اغلب دکترها در بیمارستان می‌گویند: «مشکلی وجود ندارد. اگر دو هفته دستش بسته بماند، خوب می‌شود. نهایتا یک ماه طول می‌کشد تا مشکل رفع می‌شود.» اما واقعیت این است که حتی اگر این آسیب از نوع خیلی خیلی خفیف آن باشد، ۷ ماه طول می‌کشد تا دست بچه قوت جسمانی و سلامت خود را باز یابد. با این وجود باز هم ۲۰ تا ۳۰ درصد از مشکل باقی می‌ماند و ۴ الی ۵ سال زمان می‌برد تا دست بچه کاملا درمان شود.

اما درمورد بچه من که دستش به شدت آسیب دیده است، این درمان‌ها تا ۷ سالگی ادامه دارد. تازه با هفت سال انجام ورزش در تمام روزهای هفته و فیزیوتراپی مداوم، ممکن است ۷۰ درصد خوب شود. مثل دست عادی نمی‌شود. همانطور که پیش تر اشاره کردم، در طی این درمان طولانی عمل جراحی هم وجود دارد؛ دو تا عمل خیلی سخت که من از همین حالا نگران نتیجه آن ها هستم.

*سوال دیگری که در رابطه با این موضوع مطرح می‌شود، این است که در بین خانواده‌های آسیب دیدگان، آیا کسی پیگیری قانونی هم انجام داده؟ با توجه به اینکه معتقدید این آسیب به دلیل تشخیص نادرست پزشک اتفاق می‌افتد، آیا امکان پیگیری و شکایت برای پدر و مادرها وجود دارد؟

– بله. تعداد زیادی از خانواده‌ها شکایت کرده‌اند، ولی هیچ‌کدام به نتیجه‌ مطلوبی نرسیده‌اند. در نهایت به آنها اینطور پاسخ داده اند که: «فلج ارب از عوارض زایمان طبیعی محسوب می‌شود.» درحالی‌ که دکتر وظیفه دارد تا پرونده مادر باردار را به شیوه درست بررسی کند و براساس شرایط جنین و شرایط مادر نوع زایمان را تعیین کند. وقتی مادر مبتلا به دیابت بارداری است، لگن او کوچک است یا اینکه مادر خیلی چاق است، نباید به روش طبیعی زایمان کند. فرزندان بعضی از مادرانی که چاق هستند هم به این آسیب دچار می‌شوند.

بنابراین دکتر می‌بایست شرایط مادر را به طور دقیق مورد بررسی قرار دهد. با این حال با وجود تمام این شرایط دکترها به این دلیل که زایمان طبیعی برایشان امتیاز دارد، به مادر می‌گویند که می‌تواند به صورت طبیعی زایمان کند. با این وجود زمان زایمان که می‌رسد، مشخص می‌شود که امکان زایمان طبیعی وجود ندارد. به دلیل بزرگ شدن شانه و شکم بچه در اثر دیابت بارداری مادر، نوزاد نمی‌تواند خارج شود. بنابراین دکتر مجبور می‌شود دست بچه را بگیرد و او را با فشار خارج کند. نتیجه چنین زایمان هایی بچه هایی می‌شوند که دستشان فلج است. بسیاری از این نوزادان هم به این دلیل که هنگام خارج شدن‌شان از رحم مادر تأخیر ایجاد می‌شود، اکسیژن کافی به آنها نمی‌رسد و فلج مغزی (cp) می‌شوند. این بچه‌ها دست و پایشان به کلی فلج می‌شود…

*الان در گروه شما هم از این بچه‌ها هستند؟

– بله. چند نفر از این مادرها که فرزندشان به سی پی (cp) مبتلاست در گروهمان عضو هستند. دوست خودم که بچه‌اش یک ماه از بچه من کوچک‌تر است، فلج مغزی شده. به طور کلی این دو آسیب خیلی در بین نوزادان شایع شده. دخترم را که برای کاردرمانی می‌برم، کارشناسان آن مرکز هم تعجب می‌کنند و می‌گویند فلج ارب و موارد شبیه به آن خیلی زیاد شده.

*نظر کارشناسان کاردرمانی چیست؟ چه دلیلی برای این افزایش موارد ابتلا به سی پی و فلج ارب ذکر می‌کنند؟

– خب، دلیل اصلی‌اش این است که در بیمارستان، نوع زایمان به درستی تشخیص داده نمی‌شود. در اغلب موارد به پرونده مادر باردار توجهی نمی‌کنند و تنها بر این تاکید دارند که زایمان به صورت طبیعی انجام شود. به این دلیل که زایمان طبیعی هم برای بیمارستان و هم برای پزشک امتیاز دارد.

*شما در این زمینه تحقیق کرده‌اید؟ با اطلاعات کافی، این ادعا را مطرح می‌کنید؟

– بله. الان در بیمارستان‌های ما سزارین هیچ امتیازی ندارد. با این وجود به ازای هر یک زایمان طبیعی برای پزشک و بیمارستان امتیاز در نظر گرفته می‌شود و این اشتباه است. من فکر می‌کنم کار درست این است که با در نظر گرفتن شرایط مادر، نوع زایمان را به درستی تشخیص دهند و بچه را سالم به دنیا آورند. این دو نکته باید برای ماما، بیمارستان و پزشک امتیاز داشته باشد، نه اینکه همه مادران را بفرستند بخش سزارین یا همه را بفرستند بخش طبیعی. قبلاً همه زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شد. آن روش اشتباه بود. الان همه زایمان ها به روش طبیعی انجام می‌شود که این هم اشتباه است.

باید روی کار ماماها و پزشکان نظارت وجود داشته باشد. آن ها باید تشخیص دهند که با شرایطی که مادر و جنین دارند، کدام نوع زایمان بهتر است و همان را انتخاب کنند. اگرچه به زایمان طبیعی سفارش شده اما تشخیص این موضوع باید توسط ماماها و پزشکان ماهر و متخصص انجام شود. گاهی اوقات اشتباهات ماما و پزشک هنگام زایمان طبیعی، صدمات جبران‌ناپذیری مانند همین فلج ارب در نوزادان به دنبال دارد. یعنی به خاطر اصرار بی‌دلیل روی یک نوع زایمان یا یک تشخیص اشتباه، بچه دچار آسیب می‌شود و خانواده برای چندین سال‌ یا تمام عمر گرفتار می‌شود. نمونه‌اش ۲۵۰ عضو گروه ماست که خیلی اتفاقی با همدیگر آشنا شدیم و حتماً تعداد خانواده‌های گرفتار فلج ارب بسیار بیشتر از اینهاست.

*چطور؟ این یک گروه خودجوش است؟ یک انجمن یا گروه رسمی برای نوزادان فلج ارب وجود ندارد؟

– بله. وابسته به هیچ جا نیست و یک گروه خودجوش است. خود من خیلی اتفاقی با این گروه آشنا شدم. اوایل خیلی در اینترنت جستجو می‌کردم تا اطلاعاتی درباره فلج ارب پیدا کنم. یک روز اتفاقی در یک سایت دیدم که فردی نوشته یک گروه وجود دارد که مادران نوزادان فلج ارب آنجا دور هم جمع شده‌اند. گشتم و گروه را پیدا کردم و در آن عضو شدم. همه مادران از این شرایط برخوردار نیستند.

الان بسیاری از افراد در شهرستان‌ها زندگی می‌کنند که از هیچ امکاناتی برخوردار نیستند. دکترهایی که در شهرستان ها مشغول به کار هستند، اطلاعاتی راجع به فلج ارب ندارند. در مواردی به مادر نوزادی که دچار فلج ارب شده گفته بودند: برو بچه‌ات را بیانداز سطل آشغال. این بچه سالم نمی‌شود!… بعضی از مادران گروه ما به این دلیل که دکتر خوب در شهرشان نبوده، تصور گرده اند که این بیماری درمان ندارد. درمان بچه را پیگیری نکردند و حالا که دو ساله شده، دستش به طور کامل فلج شده. چون این درمان یک بازه زمانی مشخص دارد. دو سه سال اول باید مدام پیگیری کنید. اگر عمل جراحی انجام نشود، دست بچه فلج می‌ماند. الان که در گروه از این موارد اطلاع پیدا می‌کنند، خیلی حسرت می‌خورند.

*در شهرشان پزشک متخصص نبوده یا اطلاعات غلط درباره فلج ارب به آنها داده شده؟

– دکترها درباره فلج ارب، چیز زیادی نمی‌دانند. در خود تهران دو سه تا دکتر خوب هست برای این موضوع، ولی در شهرهای دیگر اینطور نیست. ارتوپدهایشان ورزش خاصی به بچه نمی‌دهند. نمی‌گویند بچه را برای کاردرمانی ببرید و…

*درباره هزینه‌ها چیزی نگفتید. برای فیزیوتراپی، کاردرمانی و عمل‌های جراحی چقدر باید هزینه کنید؟

– اگر برای فیزیوتراپی به مراکز بیمارستانی بروید، باید جلسه‌ای ۴۰ هزار تومان بپردازید. اما هزینه هر جلسه فیزیوتراپی در مراکز خصوصی، ۱۰۰ هزار تومان است که ۳ جلسه در هفته، می‌شود ۳۰۰ تومان. هزینه هر جلسه کاردرمانی نیم ساعت ۴۰ دقیقه‌ای هم، ۱۵۰ تا ۱۷۰ هزار تومان است. بیمارستان‌های دولتی، کاردرمانی ندارد و در همان جلسات فیزیوتراپی یک ذره ورزش هم می‌دهند.

*با این حساب، هزینه‌های درمان فلج ارب، خیلی بالاست…

– بله. خانواده‌ای هستند که تا الان که بچه‌شان ۲ ساله شده، ۹۰ میلیون تومان برای همین درمان‌ها خرج کرده‌اند! خود من چون هزینه‌ها بالاست، ماهی دو جلسه دخترم را برای فیزیوتراپی و کاردرمانی می‌برم و بیشتر خودم در خانه ورزشش می‌دهم. برای فیزیوتراپی به مرکز طبی تهران می‌رفتیم که خیلی به خانه ما دور بود. باور کنید با این برنامه فیزیوتراپی و کاردرمانی، همه عمر ما در رفت و آمد بین خانه و این مراکز می‌گذرد. برای کاردرمانی هم در ماه ۳، ۴ جلسه دخترم را می‌برم و اکثراً خودم در خانه انجام می‌دهم.

به خاطر همین مشکلات، از ۲ ماه قبل یک دستگاه ارزان فیزیوتراپی خریدم و شیوه کار با آن را آموزش دیدم و از آن موقع، خودم کارهای فیزیوتراپی دست دخترم را در خانه انجام می‌دهم. اما همه خانواده‌ها نمی‌توانند این کار را انجام دهند. در گروه ۲۵۰ نفری ما فقط دو سه نفرند که دستگاه دارند.

*کجا کار با دستگاه فیزیوتراپی را آموزش دیدید؟

– پیش یک فیزیوتراپ. خانم خیلی مهربانی بود که حاضر شد به من آموزش بدهد وگرنه هر جایی یاد نمی‌دهند. قبل از مرکز آنها، یک جای دیگر رفتم اما قبول نکرد آموزش بدهد.

*… و صحبت پایانی؟

– یک کاری بکنید که در درجه اول، در وزارت بهداشت، ملاک امتیاز دادن به متخصصان زنان و ماماها، این باشد که نوع زایمان را درست تشخیص بدهند و نوزاد را سالم به دنیا بیاورند. ملاکشان صرف انجام زایمان طبیعی نباشد.

در درجه دوم هم، از مسئولان وزارت بهداشت پیگیری کنید که این فیزیوتراپی و کاردرمانی و عمل بچه‌های فلج ارب، زیر پوشش بیمه قرار بگیرد. باور کنید همین عمل‌های این بچه‌ها در بیمارستان خصوصی ۲۶ میلیون تومان هزینه دارد. در بیمارستان دولتی هم که ۷،۸ میلیون تومان است، باید یک سال در صف بمانیم تا نوبت عمل بچه‌مان برسد. دختر من که ۸ ماهه است، همین هفته می‌خواهم بروم برای ثبت‌نام عملش، چون یک سال باید در نوبت باشیم.

فارس