نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
در شرایطی که بسیاری از کشورهای ثروتمند با پدیده «کمفرزندی مزمن» مواجه هستند، اسرائیل مسیری متفاوت از الگوی جهانی را طی کرده و به یک استثنای آماری و سیاستی تبدیل شده است. بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در «Society at a Glance 2024»، نرخ باروری کل اسرائیل در سال ۲۰۲۲ به ۲٫۹ فرزند برای هر زن رسیده است؛ رقمی که بالاترین میزان در میان کشورهای عضو OECD محسوب میشود و این کشور را به تنها عضو این بلوک تبدیل میکند که بالاتر از سطح جانشینی جمعیت قرار دارد.
اهمیت این عدد زمانی روشنتر میشود که در کنار میانگین نرخ باروری کشورهای عضو OECD، حدود ۱٫۵ فرزند، قرار گیرد؛ جایی که بسیاری از دولتها، از شرق آسیا تا اروپای غربی، ناچار به بازنگری در سیاستهای اقتصادی و اجتماعی خود در مواجهه با پدیده «پیری جمعیت» شدهاند. همین فاصله معنادار، اسرائیل را در گزارشهای رسانهای بینالمللی بهعنوان یک «نمونه قابل توجه» مطرح کرده است.
در همین چارچوب، گزارشهای رسانهای بینالمللی با اشاره به افت چشمگیر نرخ تولد در کشورهای ثروتمند، مسیر متفاوت اسرائیل را برجسته کردهاند. در این گزارشها تأکید شده است که اگرچه عواملی مانند افزایش هزینههای زندگی، نااطمینانی شغلی و تغییر ارزشهای فرهنگی در اسرائیل نیز وجود دارد، اما این عوامل در نهایت به نتیجهای متفاوت در حوزه فرزندآوری منجر شدهاند.
در ادامه، برخی از مهمترین سیاستهای دولت اسرائیل در حمایت از افزایش جمعیت و تشویق فرزندآوری مورد بررسی قرار میگیرد.
بقا در آزمایشگاه
در یکی از مراکز پزشکی تلآویو، آزمایشگاهی قرار دارد که بزرگترین بانک اسپرم اسرائیل در آن نگهداری میشود. در این مرکز، بیش از ۵۳ هزار نمونه اسپرم در شرایطی کاملاً کنترلشده و در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتیگراد ذخیره شده است. برخی از این نمونهها به سربازانی تعلق دارد که پس از کشتهشدن، امکان استفاده از اسپرم آنها برای فرزندآوری فراهم شده است.
این فضا تنها یک مرکز پزشکی نیست، بلکه نمادی از پیوند میان علم، سیاست، جمعیت و راهبرد بقا در اسرائیل به شمار میرود؛ جایی که فرزندآوری از یک تصمیم شخصی فراتر رفته و به مسئلهای راهبردی برای آینده دولت تبدیل شده است.
سیاستی که همه آن را لمس میکنند
یکی از قدیمیترین و ملموسترین ابزارهای دولت اسرائیل برای تشویق فرزندآوری، پرداخت نقدی ماهانه به ازای هر کودک است. این کمکهزینه که از طریق سازمان بیمه ملی اسرائیل پرداخت میشود، تقریباً تمام خانوادههای دارای فرزند زیر ۱۸ سال را در بر میگیرد و مشمول آزمون وسع نیست.
از ابتدای ژانویه ۲۰۲۵، ساختار این پرداختها بهصورت پلکانی تنظیم شده است؛ بهگونهای که برای فرزند اول ماهانه ۱۶۹ شِکِل پرداخت میشود، این مبلغ برای فرزندان دوم تا چهارم به ۲۱۴ شِکِل افزایش مییابد و برای فرزند پنجم و بیشتر دوباره به ۱۶۹ شِکِل بازمیگردد. در برخی موارد نیز مبالغ تکمیلی به این پرداختها افزوده میشود. این کمکهزینهها بهصورت خودکار و منظم به حساب خانوادهها واریز میشود.
پسانداز اجباری برای هر کودک
در کنار پرداختهای نقدی، برنامه «پسانداز برای هر کودک» یکی از سیاستهای بلندمدت دولت اسرائیل در حوزه جمعیت به شمار میرود. این طرح که از ژانویه ۲۰۱۷ اجرا شده است، بر این اصل استوار است که حمایت از فرزندآوری نباید به زمان تولد کودک محدود شود، بلکه باید از همان ابتدا برای آینده اقتصادی او برنامهریزی شود.
بر اساس این برنامه، دولت ماهانه ۵۷ شِکِل به حسابی به نام هر کودک واریز میکند. والدین نیز میتوانند با افزودن مبلغی معادل از کمکهزینه ماهانه کودک، میزان این پسانداز را دو برابر کنند. این طرح بهصورت خودکار برای همه کودکان اجرا میشود و برداشت از سرمایه انباشتهشده در سن ۱۸ یا ۲۱ سالگی امکانپذیر است.
مالیات؛ مشوقی پنهان
بخش دیگری از سیاست تشویق فرزندآوری در اسرائیل از طریق نظام مالیاتی دنبال میشود. در این نظام، والدین از امتیازهای مالیاتی برخوردار میشوند که به کاهش مستقیم مالیات سالانه آنها منجر میشود. بر اساس دادههای OECD، ارزش هر امتیاز مالیاتی در سال ۲۰۲۴ برابر با ۲۹۰۴ شِکِل در سال است.
این امتیازها بهویژه در سالهای نخست زندگی کودک، سخاوتمندانهتر طراحی شدهاند؛ دورهای که هزینههای مراقبت و کاهش ساعات کاری والدین افزایش مییابد. در کنار این امتیازها، اعتبار مالیاتی درآمدی نیز برای والدین دارای کودک خردسال تقویت شده است تا فشار مالی بر خانوادهها کاهش یابد.
نقطه تمایز واقعی
در میان مجموعه سیاستهای جمعیتی اسرائیل، پوشش گسترده درمان ناباروری و IVF بهعنوان یکی از نقاط تمایز اصلی این کشور شناخته میشود. بر اساس گزارش رسمی بازرس کل دولت اسرائیل در نوامبر ۲۰۲۴، حمایت مالی عمومی از IVF در اسرائیل تا سن ۴۵ سالگی زنان ادامه دارد و محدودیت مشخصی برای تعداد چرخههای درمانی وجود ندارد؛ موضوعی که این کشور را از بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی متمایز میکند.
طبق این گزارش، در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۱ هزار چرخه IVF در اسرائیل انجام شده که نسبت به سال ۲۰۱۱ افزایش قابل توجهی داشته است. این آمار نشان میدهد درمان ناباروری در اسرائیل نه یک مداخله حاشیهای، بلکه بخشی از جریان اصلی سیاست جمعیتی کشور است.
در سالهای اخیر و بهویژه پس از تحولات ناشی از جنگ ۷ اکتبر، موضوع فرزندآوری در اسرائیل وارد حوزهای حساستر شده است. در این چارچوب، مسئله جمعیت با مفاهیمی مانند فقدان، تداوم نسل و هویت ملی پیوند خورده و مرز میان تصمیم فردی، خواست خانواده و مداخله دولت به موضوعی مناقشهبرانگیز تبدیل شده است.
بر اساس گزارشهای تحلیلی، این روند نشان میدهد که فرزندآوری در اسرائیل دیگر صرفاً یک انتخاب زیستی یا اقتصادی نیست، بلکه به مسئلهای وجودی و سیاسی تبدیل شده که ابعاد آن فراتر از سیاستهای رفاهی و درمانی گسترش یافته است.
پوریا سلطانی زاده
خبرگزاری فرهیختگان
گفتگوی جهانبانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت