از رومیزی قدیمی تا جلیقه ۵ میلیونی؛ احیای سوزن‌دوزی بلوچ با مد بازیافتی

هنرمندان لباس سنتی در تهران با بهره از پارچه‌های بازیافتی و هنر سوزن‌دوزی بلوچ، لباس‌های مدرن و کاربردی تولید می‌کنند که علاوه بر احیای هنر ایرانی، اشتغال‌زایی و صادرات فرهنگی را نیز دنبال می‌کند.

هنرمندان طراحی و دوخت لباس‌های سنتی در تهران، رویکردی نوین را پیش گرفته‌اند که هم به اصالت هنر سوزن‌دوزی وفادار است و هم با استفاده از پارچه‌های بازیافتی، به دغدغه‌های محیط زیستی پاسخ می‌دهد. در این مسیر، آثار تاریخی مانند «مسجد کبود» و نقوش طبیعت با قیمت‌هایی بین دو تا پنج میلیون تومان به لباس‌های روزمره تبدیل و به بازار عرضه می‌شوند.

در گفت‌وگو با هنرمندان این حوزه، فرآیند احیای سوزن‌دوزی بلوچ، روش‌های قیمت‌گذاری، اشتغال‌زایی برای زنان مستعد به ویژه در مناطق حاشیه‌ای و تلاش‌ها برای صادرات این نمادهای فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت.

دوخت لباس‌های سنتی با پارچه‌های بازیافتی

یکی از هنرمندان در تهران بیان کرد: «نماینده سبکی هستم که آن را مد بازیافت می‌نامم. هدف ما استفاده مجدد از پارچه‌ها و موادی است که دیگر قابلیت استفاده ندارند؛ مانند رومیزی‌های قدیمی که دارای دوخت‌ها و تزئینات ارزشمند هستند و پس از احیا بر روی پوشاک‌های سنتی دوخته می‌شوند.»

نسرین فرخی گفت: «با بازیافت پارچه‌ها به دنبال احیای هنرهای دستی ارزشمند مانند سوزن‌دوزی و انتقال آن به قالبی جدید، کاربردی و مشارکت در حفظ محیط زیست هستم.» وی افزود: «با توجه به مزون دخترم در شیراز و فروش عمدتاً از طریق شبکه‌های اجتماعی، لباس‌های سنتی طراحی شده از پارچه‌های بازیافتی و با طرح‌های متنوع طبیعت، مورد استقبال قرار گرفته‌اند. قیمت‌ها براساس میزان کار و متریال مصرفی متفاوت است؛ لباس‌هایی با پارچه کمتر حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و آثار پیچیده‌تر مانند جلیقه و کت‌های زنانه چهار تا چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.»

وی در مورد صادرات گفت: «تا کنون اجناسی به خارج صادر نشده است، اما با شرکت در نمایشگاه‌ها و دریافت حمایت‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تلاش می‌کنیم امکان صادرات فراهم شود.» فرخی تأکید کرد: «هنرهای ایرانی به ویژه سوزن‌دوزی‌ها بسیار غنی هستند و انتقال مفاهیم فرهنگی از طریق محصولات مانند جلیقه نوعی ترویج فرهنگ است. حمایت از هنرمندان، به ویژه زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست، اهمیت بالایی دارد.»

نقش بناهای تاریخی در طراحی لباس

کیمیا فرامرزی، هنرمند دیگر، بیان کرد: «ایده فعالیت ما تصویر ایران از طریق هنر و طراحی است. نقش و نگارهایی مانند مسجد جامع یزد، مسجد نصیرالملک، مسجد کبود، سی‌وسه پل و برج آزادی بر روی پوشاک‌ها به صورت سنتی دوخته می‌شود.» وی افزود: «تمرکز اصلی بر جلیقه است، اما کت و سایر پوشاک نیز تولید می‌شوند. استقبال عمومی بسیار فراتر از انتظار بود و قیمت‌ها از چهار میلیون تا چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بسته به میزان سوزن‌دوزی متغیر است.»

فرامرزی ادامه داد: «سوزن‌دوزی توسط زنان بلوچ انجام شده و پس از دریافت، طرح نهایی لباس های سنتی براساس پارچه و سوزن‌دوزی اجرا می‌شود تا هر قطعه منحصر به فرد باشد.» وی افزود: «همکاری با سازمان خانه هدی که ۶۰۰ زن حاشیه‌نشین بلوچستان را تحت پوشش دارد، با هدف ایجاد اشتغال انجام می‌شود و تولیدات شامل جلیقه، پوشاک و منسوجات مانند رومیزی و زیربشقابی است.»

ترکیب سنت و مدرن در لباس‌ها

نازی اوستا گفت: «علاقه اصلی من تلفیق هنر سوزن‌دوزی بلوچ با سبک مدرن است. جلیقه‌های زنانه با پارچه جین و سوزن‌دوزی تولید می‌شوند. استقبال از لباس‌های دست‌دوز سنتی بسیار خوب است، هرچند قیمت آن‌ها بالاتر از محصولات صنعتی است.» وی افزود: «برای مشتریان با بودجه کمتر از پارچه‌های ماشینی با طرح سنتی استفاده می‌کنیم. جلیقه‌هایی با سوزن‌دوزی و آینه‌دوزی بیشتر بیش از چهار میلیون تومان، با سوزن‌دوزی و آینه‌دوزی دو میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و با نوارهای سوزن‌دوزی روی پارچه‌های ساده یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان عرضه می‌شوند.»

اوستا اضافه کرد: «محصولاتی مانند روسری‌های کوچک و دورگردن نیز با تلفیق سوزن‌دوزی بلوچ تولید می‌شوند و کاربرد پوشش سر و زیبایی دارند.» وی درباره حمایت وزارت میراث فرهنگی گفت: «اخیراً مذاکراتی برای دریافت تسهیلات صورت گرفته است.»

لباس‌های سنتی با پارچه‌های طبیعی

لیلا جهان‌اندیش با ۴۰ سال سابقه فعالیت در طراحی، دوخت و آموزش لباس سنتی بیان کرد: «کارهای من سبک مدرن دارند و با پارچه‌های طبیعی پنبه‌ای و دستباف انجام می‌شود.» وی افزود: «لباس های سنتی دوخت شده با هنر پوست‌بافی، کچه‌بافی، تکه‌دوزی ذهنی، سوزن‌دوزی و کوک‌دوزی در نمایشگاه‌ها عرضه می‌شوند و قیمت‌ها از چهار میلیون تومان به بالا است. استقبال از نمایشگاه «جلیقه ایرانی» مطلوب بود.»

خبرگزاری ایرنا