از یک‌هشتم ارث تا بی‌خانمانی؛ چالش زنان سالمند در سایه قوانین ناقص

بر اساس نتایج یک پژوهش علمی، زنان سالمند ایرانی با چالشی چندبعدی از تنهایی، فقر و بی‌پناهی روبه‌رو هستند. این پژوهش نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد زنان سالمند پس از مرگ همسر تنها مانده‌اند و بیش از ۷۱ درصد آنان هیچ‌گونه درآمدی ندارند، آماری که از یک «خشونت اقتصادی خاموش» در حق این قشر پرده برمی‌دارد.

چهره یک تراژدی: از آمار تا روایت زندگی

تنهایی و فقر، این پژوهش تصویری روشن از انزوای اجتماعی و محرومیت مالی زنان سالمند ترسیم می‌کند. بسیاری از این زنان، پس از یک عمر زندگی مشترک، در سالیان پایانی عمر با تهیدستی و انزوا دست و پنجه نرم می‌کنند.

یک داستان تکراری، ماجرای مرضیه خانم ۷۵ ساله، نمونه عینی این آمار است. او که پنج سال است همسرش را از دست داده، تنها با یک اقدام پیشگیرانه همسرش—انتقال مالکیت خانه—از بی‌خانمانی نجات یافته است. با این حال، او از تنهایی شدید رنج می‌برد و زندگیاش به پارک و رفتن به مراسم مذهبی محدود شده است. حقوق بازنشستگی او نیز به دلیل درخواست یکی از فرزندانش برای دریافت سهم، به تنها ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در ماه کاهش یافته است.

ریشه‌های بحران: قوانین ناکافی و سیستم حمایتی ضعیف

تبعیضهای قانونی: طبق قانون مدنی، سهم الارث زن از اموال شوهر تنها یک هشتم است. حتی در مواردی، این سهم ناچیز نیز ممکن است با ادعای مهریه از سوی فرزندان به چالش کشیده شود. یک حقوقدان با اشاره به این موضوع تاکید میکند:«در حوزه ارث، تبعیض‌های عمیق و ساختاری وجود دارد که عملاً فشار اقتصادی بر زنان سالمند را چند برابر می‌کند.»

نظام حمایتی ناکارآمد: مسئله تنها به خانواده ختم نمی‌شود. کمک‌های دولتی و مستمری‌ها آنقدر ناچیز است که پاسخگوی حداقل نیازهای معیشتی نیست. به گفته کارشناسان، بیش از ۵۰ درصد از مداخلات اورژانس اجتماعی مربوط به مشکلات اقتصادی و عدم تأمین نیازهای حیاتی سالمندان است.

موانع گزارش‌دهی: بسیاری از زنان سالمند به دلیل وابستگی به مراقبان خود، ترس از قطع حمایت، نداشتن تلفن همراه یا بی‌اطلاعی از حقوقشان، خشونت را گزارش نمی‌دهند. به همین دلیل، آمار رسمی تنها بخش کوچکی از واقعیت را نشان می‌دهد.

راه حل چیست؟

کارشناسان برای خروج از این بحران چند بُعدی، بر سه محور اصلی تأکید دارند: نخست، اصلاح بنیادین قوانین مربوط به ارث و شروط ضمن عقد ازدواج برای تضمین امنیت مالی زنان؛ دوم، تقویت حمایت‌های اجتماعی و افزایش مستمری‌های دولتی تا سطح تأمین کرامت و نیازهای اساسی سالمندان؛ و سوم، ارتقای محسوس نگرش فرهنگی جامعه نسبت به احترام و مسئولیت‌پذیری در قبال این قشر.

روزنامه اعتماد