احیای لباس کردی توسط بانوی سنندجی؛ از سنت تا جهانی شدن

آجی: بانوی سنندجی که با بازآفرینی لباس‌های کردی، اصالت را دوباره مد کرد

تولیدی و کارآفرین شناخته‌شده سنندجی، با ترکیب لباس‌های قدیمی کردی و طراحی‌های مدرن، جان تازه‌ای به این پوشش اصیل بخشیده و توانسته نقش مهمی در حفظ هویت، حجاب و فرهنگ زنان کُرد ایفا کند؛ مسیری که وی را به یکی از چهره‌های تأثیرگذار صنایع‌دستی کردستان تبدیل کرده است.

لباس کردی، نماد هویت، حجاب و فرهنگ زنان کُرد، سال‌ها کم‌رنگ شده بود و بسیاری از جوانان و حتی میانسالان از پوشیدن آن در مراسم و مکان‌های عمومی فاصله گرفته بودند، اما در سنندج بانویی با عشق به سنت و نگاه مدرن توانسته این میراث را دوباره زنده کند.

زند سلیمی، معروف به «آجی»، بانوی خیاط و کارآفرین موفق، با بازطراحی لباس‌های قدیمی کردی و ترکیب آن با سبک‌های مدرن نشان داده که سنت و نوآوری می‌توانند در کنار هم مسیر موفقیت و جهانی‌شدن را بسازند. وی نه‌تنها لباس کردی را از فراموشی نجات داده، بلکه به زنان کُرد یادآوری کرده است که هویت، حجاب و زیبایی می‌توانند همزمان در پوشش آنها حضور داشته باشند.

در این گفت‌وگو، زند سلیمی از مسیر موفقیت، چالش‌ها و چشم‌انداز آینده لباس کردی برای ما می‌گوید؛ داستانی که هم فرهنگی است و هم الهام‌بخش بانوان هنرمند و کارآفرین.

سؤال: خانم زند سلیمی، شما سال‌هاست در دوخت لباس کردی و بازآفرینی لباس‌های قدیمی فعال هستید. چه انگیزه‌ای باعث شد این مسیر را انتخاب کنید و هویت کاری‌تان به «آجی» معروف شود؟

زند سلیمی: در سال‌هایی که لباس کردی رو به فراموشی می‌رفت و حتی میان جوانان و میانسالان به‌عنوان لباسی خجالت‌آور تلقی می‌شد، احساس کردم بخشی از هویت و فرهنگ ما در حال کمرنگ‌شدن است. در مراسم‌ها، مکان‌های عمومی و حتی عروسی‌ها شاهد بودم که پوشش‌های غربی جای لباس اصیل کردی را گرفته‌اند. از سال ۹۳ تصمیم گرفتم خودم پیش‌قدم شوم و به‌طور کامل و همیشگی لباس کردی بپوشم. جالب این بود که نه‌تنها با انتقاد روبه‌رو نشدم، بلکه بسیاری از مردم از این انتخاب استقبال کردند. همین تجربه برایم تبدیل به انگیزه‌ای جدی شد تا به احیای لباس کردی و بازآفرینی آن با نگاهی مدرن بپردازم و امروز همین مسیر هویت کاری و نام «آجی» را شکل داده است.

سؤال: لباس کردی به‌عنوان نماد هویت و حجاب زنان کُرد شناخته می‌شود. شما این پیوند میان حجاب، زیبایی و اصالت لباس کردی را چگونه تعریف می‌کنید؟

زند سلیمی: لباس کردی در ذات خود یکی از محجوب‌ترین، آبرومندترین و در عین حال زیباترین پوشش‌های ایرانی است. این لباس تنها یک پوشش نیست، بخشی از فرهنگ، حیا، شرافت و تاریخ مردم کردستان است. از گذشته‌های دور، زنان کُرد با همین لباس شناخته شده‌اند؛ لباسی که بدون نیاز به هیچ اغراق و تحمیل، هم حجاب را حفظ می‌کند و هم وقار و اصالت زن را نشان می‌دهد.

من همیشه به این میراث فرهنگی افتخار کرده‌ام، چون ریشه در مردمی دارد که به حیا، مهمان‌نوازی، وقار و اصالت شهره‌اند. اینکه من یک زن ایرانی و کُرد هستم، برایم افتخار بزرگی است و باور دارم لباس کردی نمادی از همین افتخار است.

سؤال: یکی از ویژگی‌های کار شما ترکیب لباس‌های قدیمی با طراحی‌های مدرن است. چگونه بین «نوآوری» و «حفظ اصالت» تعادل برقرار می‌کنید؟

زند سلیمی: لباس‌های قدیمی کردستان هرکدام برای خود معنا، فلسفه و پیشینه‌ای عمیق دارند. این لباس‌ها فقط تکه‌ای پارچه نیستند، روایت‌گر تاریخ، فرهنگ و نگاه زیبایی‌شناسانه زنان و مردان کُرد در نسل‌های مختلف‌اند.

اما متأسفانه در سال‌های اخیر لباس کردی دچار تغییرات نادرست و دستکاری‌های بی‌رویه شده است؛ تغییراتی که نه‌تنها آن را زیباتر نکرد، بلکه اصالتش را هم کمرنگ کرد و لباس را از چارچوب واقعی خود خارج نمود.

همین اتفاق باعث شد احساس کنم وظیفه دارم برای بازگرداندن این اصالت قدمی بردارم. من لباس‌های قدیمی را با احترام کامل به فرم و معنای اصلی‌شان بررسی کردم و سعی کردم با تغییراتی بسیار حساب‌شده و ظریف آنها را به‌روز و کاربردی‌تر کنم. از شیوه‌های نوین طراحی استفاده کردم، اما هویت اصلی لباس را دست نزدم.

در حقیقت تلاش کردم روح لباس کردی قدیمی را حفظ کنم، اما آن را با نیاز و سلیقه امروز پیوند بزنم. نتیجه این شد که طرح‌هایی خلق کردم که هم اصیل هستند و هم مدرن؛ لباسی که ریشه در گذشته دارد اما برای امروز ساخته شده است.

سؤال: در شرایط اقتصادی امروز چگونه توانسته‌اید از طریق خیاطی و بازطراحی لباس کردی به یک زن کارآفرین موفق تبدیل شوید؟

زند سلیمی: واقعیت این است که شرایط اقتصادی برای همه سخت شده، اما پوشاک همیشه یکی از نیازهای ثابت و جدی هر خانواده بوده و هست. هیچ‌کس نمی‌تواند بدون لباس یا بدون پوشش زندگی کند؛ بنابراین این حوزه در سخت‌ترین دوران‌ها همیشه مشتری و تقاضای خود را دارد.

در سال‌های اخیر قیمت پارچه‌های کردی بالا رفته اما از طرف دیگر انواع لباس‌های غیرکردی نیز افزایش قیمت چشمگیری داشته‌اند. همین موضوع باعث شده انتخاب میان پوشش کردی و پوشش‌های دیگر تفاوت چندانی از نظر هزینه نداشته باشد. در چنین شرایطی وقتی فردی بخواهد لباسی تهیه کند، ترجیح می‌دهد سراغ لباسی برود که هم هویت دارد، هم زیباست، هم ماندگار و هم قابل استفاده در مراسم مختلف.

من تلاش کردم از این فرصت درست استفاده کنم. با ترکیب عشق به لباس کردی، سلیقه رنگ‌ها و احترام به اصالت این پوشش، لباسی تولید کردم که برای مشتری نه فقط یک پوشاک، بلکه یک هویت و حس تعلق است. رنگ‌های شاد، طراحی‌های خلاقانه و کیفیت دوخت باعث شده لباس‌هایم برای مردم جذاب‌تر باشد.

به همین دلیل در کنار سختی‌های اقتصادی، کار من همچنان ادامه دارد و حتی رشد می‌کند، چون باور دارم لباسی که از دل فرهنگ، عشق و رنگ ساخته شود، همیشه جای خود را در دل مردم باز می‌کند.

سؤال: چه چالش‌هایی به‌عنوان یک بانوی سازنده لباس کردی در مسیر فروش، تولید، حضور در نمایشگاه‌ها و دیده‌شدن آثار خود تجربه کرده‌اید؟

زند سلیمی: چالش‌ها کم نبوده و هنوز هم ادامه دارد؛ نه فقط برای من بلکه برای تمام هنرمندان شهر و استانم که در حوزه صنایع‌دستی و لباس کردی فعالیت می‌کنند.

مهم‌ترین مشکل ما نبود یک فضای دائمی برای عرضه و فروش محصولات است. هنرمندان مجبورند در خانه یا کارگاه‌های کوچک کار کنند و اغلب بستری برای معرفی مستمر و حرفه‌ای آثار ندارند.

از طرفی حضور در نمایشگاه‌های خارج از استان یا حتی خارج از کشور که می‌تواند فرصت دیده‌شدن و معرفی فرهنگ ما باشد، اغلب با هزینه‌های بسیار بالا همراه است؛ هزینه‌هایی که برای یک هنرمند مستقل مانعی جدی و گاهی غیرقابل‌عبور است.

واقعیت این است که هنرمندان صنایع‌دستی با عشق کار می‌کنند و زحمت فراوانی برای ساخت هر اثر می‌کشند، اما سودی که از فروش محصولات نصیبشان می‌شود بسیار محدود است. این تفاوت میان حجم کار و میزان درآمد، خودش یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست.

با همه این سختی‌ها ما همچنان تلاش می‌کنیم، چون باور داریم لباس کردی و هنر دست زنان این سرزمین ارزش دیده‌شدن، حفظ شدن و منتقل شدن به نسل‌های بعد را دارد.

سؤال: حضور شما در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی چگونه بر فروش، برند شخصی و معرفی لباس کردی تأثیر گذاشته است؟

زند سلیمی: نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در سال‌های اخیر به‌خوبی جای خود را میان مردم باز کرده و به بستری مؤثر برای ارتباط مستقیم میان هنرمند و مخاطب تبدیل شده است. این فضا باعث شده مردم با دقت بیشتری به سراغ برند، کیفیت و اصالت بروند و همین موضوع برای ما طراحان لباس کردی فرصتی ارزشمند ایجاد کرده است.

حضور در این نمایشگاه‌ها باعث شده بتوانیم لباس‌های اصیل و قدیمی کردی را دوباره به مردم معرفی کنیم؛ لباسی که ریشه فرهنگی عمیقی دارد اما به دلیل نبود فضای معرفی مناسب، کمرنگ شده بود.

اکنون مخاطبان با دیدن این آثار، هم اعتماد بیشتری به برندهای محلی پیدا کرده‌اند و هم فروش ما نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته است. در واقع، نمایشگاه‌ها برای من نه تنها محلی برای فروش، بلکه سکوی برندسازی، دیده‌شدن و احیای هویت پوشاک کردی بوده‌اند.

سؤال: به نظر شما چرا لباس کردی همچنان برای زنان کُرد جذاب است و چه ویژگی‌هایی آن را به یک پوشش باحجاب، اصیل و در عین حال شیک تبدیل کرده است؟

زند سلیمی: لباس کردی از گذشته تا امروز برای زنان کُرد جذابیت خود را حفظ کرده، زیرا مجموعه‌ای از رنگ، ظرافت، اصالت و حرمت فرهنگی را در خود جای داده است. این پوشش مانند یک رنگین‌کمان زنده از طرح‌ها و رنگ‌هاست که هر قطعه از آن حامل معنایی از هویت و تاریخ مردم کُرد است.

یکی از ویژگی‌های مهم لباس کردی این است که ذاتاً پوششی کامل و باحجاب محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای طراحی شده که وقار، پوشیدگی و زیبایی را همزمان ارائه می‌دهد.

از سوی دیگر لباس کردی با وجود اصالت، همچنان شیک، چشم‌نواز و هماهنگ با زیبایی‌شناسی امروز است. همین ترکیب هوشمندانه از سنت و زیبایی ظاهری سبب شده این پوشش برای زنان کُرد نه‌فقط یک لباس، بلکه یک هویت زنده و افتخار فرهنگی باشد.

سؤال: نسل جوان امروز بیشتر به مدل‌های مدرن گرایش دارد. شما چگونه تلاش می‌کنید لباس کردی را برای آنها امروزی‌تر و کاربردی‌تر کنید؟

زند سلیمی: نسل جوان به‌طور طبیعی به سمت مدل‌های مدرن، تک‌پوشی و لباس‌های برند گرایش پیدا کرده است و حتی زمانی که پوشش کردی را انتخاب می‌کنند، دوست دارند ظاهری متفاوت، سبک‌تر و امروزی‌تر داشته باشند. من نیز دقیقاً بر اساس همین نیاز تلاش کرده‌ام طرح‌هایی ارائه دهم که هم اصالت لباس کردی را حفظ کند و هم با سلیقه جوانان امروز هماهنگ باشد.

در این راستا برخی لباس‌ها را به‌صورت تک‌پوش و مینیمال طراحی می‌کنم. از پارچه‌های فاخر استفاده می‌کنم و جزئیات قدیمی را با ظرافت در قالب‌های جدید قرار می‌دهم تا جوانان احساس کنند این لباس‌ها نه‌فقط سنتی، بلکه مدرن، شیک و قابل استفاده در مهمانی‌ها و مراسم مختلف هستند.

هدف من این است که جوانان با پوشیدن لباس کردی، هم هویت فرهنگی خود را حفظ کنند و هم احساس زیبایی و به‌روز بودن داشته باشند.

سؤال: به‌عنوان یک زن موفق سنندجی، چه توصیه‌ای برای دختران و زنانی دارید که می‌خواهند در حوزه صنایع‌دستی، خیاطی یا طراحی لباس فعالیت کنند؟

زند سلیمی: توصیه من به همه دختران، زنان هنرمند و خیاطان این است که هیچ‌وقت برای فروش بیشتر یا جلب سلیقه لحظه‌ای بازار، اصالت لباس کردی را قربانی نکنند. ما وارث یک فرهنگ بزرگ هستیم و لباس کردی بخشی از هویت ماست؛ لباسی که اقتدار، وقار، حجاب و نجابت زنان کُرد را نشان می‌دهد.

تغییر و خلاقیت لازم است اما نه به قیمتی که به ریشه‌ها و ساختار اصلی لباس کردی آسیب بزند. اگر قرار است وارد این مسیر شوید، با عشق، صبر، پشتکار و با احترام به سنت‌ها قدم بردارید.

سؤال: آینده لباس کردی را چگونه می‌بینید؟ آیا می‌توان آن را به یک برند جهانی تبدیل کرد و نقش زنان کارآفرین سنندجی را در این مسیر چقدر مهم می‌دانید؟

زند سلیمی: من همیشه معتقدم «آینده روشن است». آینده‌ای را می‌بینم که در آن لباس‌های فاخر و اصیل کردی روی صحنه معتبرترین فشن‌شوهای دنیا بدرخشند؛ لباس‌هایی با اصالت، رنگ، هویت و پوششی که نمونه‌اش در جهان کم‌نظیر است.

تصور می‌کنم روزی برسد که برندهای معتبر دنیا برای الهام گرفتن از طرح‌ها و نقش‌ونگارهای کردی به کردستان نگاه کنند و زنان هنرمند سنندجی در خطوط تولید، طراحی و حتی مدیریت برندهای بین‌المللی نقش اصلی داشته باشند.

من آینده لباس کردی را جهانی می‌بینم، چون باور دارم «لباس کردی پوشیده‌ترین و زیباترین لباس دنیاست» و این ویژگی در جهان امروز بسیار ارزشمند است.

در پایان تنها خواسته‌ام از همه هنرمندان این است که دست‌به‌دست هم بدهیم، اصالت را حفظ کنیم، یکدیگر را حمایت کنیم و با اتحاد، این لباس باشکوه را به جایگاهی که شایسته آن است برسانیم. به امید آن روز.

سخن آخر بانو زند سلیمی؟

زند سلیمی: من همیشه قدردان حمایت و همراهی افرادی هستم که مسیر کار و هنر مرا روشن کردند. آقای امید استاد نوروزی یکی از مهم‌ترین مشوقین من بوده‌اند و ایده‌های ایشان در بازسازی لباس‌های قدیمی و تبدیل آنها به طرح‌های نو، مسیر کار مرا شکل داد.

ایشان با همراهی و راهنمایی‌های بی‌دریغ خود، در برندسازی و پیشرفت کارهای من نقش بسیار مهمی ایفا کردند و بدون زحمات و حمایت‌هایشان، موفقیت امروز در حوزه احیای لباس کردی و ارائه آن به جامعه امکان‌پذیر نبود.

به همین دلیل از ایشان صمیمانه سپاسگزارم و این موفقیت را تا حد زیادی مرهون همراهی و مشاوره ارزشمند ایشان می‌دانم.

 خبرگزاری فارس