نخ تسبیحِ نمایش زنی شبیه مادر، روایتگر پیوندی که ادامه دارد

شب آرام و تاریک سالن فرهنگ و هنر اداره‌ ارشاد اسلامی با حضور زنان و مردانی پرشور روشن شد. فضایی آکنده از احترام و انتظار برای دیدن نمایشی که نامش از جنس مهر و مقاومت بود: زنی شبیه به مادر. نورهای سالن ناگهان خاموش شدند و سکوت سنگین، جای زمزمه‌ها را گرفت. در تاریکی، صدای آرام تلاوت آغاز شد و بازیگران، یکی‌یکی بر صحنه آمدند تا روایت درد و شرافت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را به تصویر بکشند. بانویی که در میان بی‌مهری زنان مدینه، تنها و مظلوم، در جست‌وجوی حمایت از امام خویش بود.

اما نمایش تنها به بازنمایی سوگواری تاریخی نمی‌پرداخت. مفهومی زنده از امتداد مادری و مقاومت در طول تاریخ را به تماشاگران منتقل می‌کرد. در ادامه‌ی روایت، نور گرم و ملایمی بر تصویر مادر شهید علی هاشمی افتاد، زنی از خوزستان، در ادمه زنی از ایل بختیاری… آری قدم‌خیر قلاوند در زمان حمله انگلیس به ایلام، همه و همه زنانی که وفاداری به دین را نه در کلام، بلکه در عمل نشان داده بود. روح مادران شهدا، از گذشته تا امروز، بر صحنه جاری شد. زنانی که با ایمان و غیرت از امام زمان خویش حمایت کردند، در حالی‌که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای حمایت از حجت خدا خانه‌ به‌ خانه رفت و پاسخی نیافت.

تماشاگران، گاه در سکوت مطلق و گاه با اشک بر گونه، صحنه‌های هم‌پیوندی زنان صدر اسلام با مادران انقلاب را می‌دیدند… صحنه‌هایی از ایمان، درد، و تسلیم‌ناپذیری. این نمایش، مرثیه‌ای از تباهی و بیداری بود… از فاطمه تا مادران شهیدان.

در گفت‌وگو با خانم وفا طرفه، زنِ کارگردان و نویسنده‌ای با بیش از سی سال تجربه در تئاتر و ادبیات نمایشی، او از منشأ الهام و رویکرد فکری‌اش به اثر سخن گفت. وفا طرفه متولد خوزستان است و رشد در خانواده‌ای مذهبی را، ریشه‌ی اصلی نگاه خود به هنر متعهد می‌داند. نگاهی که در آثارش پیوند میان زنان صدر اسلام و زنان انقلاب اسلامی را با زبانی نمایشی و شاعرانه بازسازی می‌کند.

او توضیح داد که نمایش «زنی شبیه مادر» به سفارش سازمان تبلیغات اسلامی شکل گرفته، اما متن اولیه آن را با افزودن عناصر مادران شهدا و شهدای معاصر بازنویسی کرده است. از مادر شهید آرمان علی‌وردی گرفته تا مادران سرداران شهید اسکندری و فقهی… زنانی حقیقی که در صحنه‌های پایانی به یاد وطن و خون شهدا حضور می‌یابند. به گفته او، این اثر در تلاش است تا مفاهیم مقاومت، ایمان و پیوند نسلی را به نسل جوان منتقل کند.

خانم طرفه باور دارد تئاتر زنان در ایران نیازمند بازشناسی جدی است، زیرا تئاتر دینی و اخلاق‌محور می‌تواند پلی میان هنر و ایمان باشد. کارگردان نمایش تأکید می‌کند که هنر نباید مایه فاصله با دین باشد، بلکه باید وسیله‌ای برای بیان ارزش‌های انسانی: صبر، محبت و مقاومت گردد. او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: نباید از هنر ترسید. هنر وقتی در خدمت اخلاق باشد، تبدیل به زبان روشن ایمان می‌شود.

در ادامه، او به دشواری‌های تئاتر حرفه‌ای در ایران و چالش‌های حمایت مالی اشاره کرد اما با امید از تلاش خود و همکارانش برای تربیت نسلی مؤمن، خلاق و آگاه به ارزش‌های انسانی سخن گفت. نسلی که بتواند حلقه‌ی اتصال میان «ایمان و هنر» باشد.

در پایان گفت‌وگو، وفا طرفه با نگاهی آرام و مصمم گفت: من از فاطمه آموخته‌ام که مادربودن یعنی ادامه‌دادن راه حق. تئاتر برای من وسیله‌ای است برای تربیت دل‌ها، نه فقط ذهن‌ها.

گفتنی است، نمایش «زنی شبیه مادر»، فراتر از یک اثر هنری، بیانیه‌ای فرهنگی و دینی درباره پیوند نسل زنان مؤمن در تاریخ ایران است. روایتی زنده از فاطمه تا مادران شهدا، از درد تا ایمان، از سکوت تا فریاد. در نوری که در پایان نمایش بر تصویر مادران شهدا تابانده شد، معنای واحدی شکل گرفت: زن، همیشه ادامه‌ی مقاومت است.

این نمایش تا ۲۲ آبان‌ماه در سالن فرهنگ و هنر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم در حال برگزاری است.

گزارشگر: مهتا صانعی