کاهش شدید نرخ فرزندآوری در ایران | گیلان در لیست سیاه جمعیتی قرار گرفت

فاطمه شعبانی، عضو هیأت علمی علوم پزشکی اراک، در دومین پیش‌نشست همایش فرزندآوری و جوانی جمعیت با محور «رفتار باروری زوجین در استان مرکزی» با اشاره به افزایش عدم تمایل زوجین به فرزندآوری اظهار کرد: رفتارهای باروری مجموعه‌ای از اقدامات و تصمیمات افراد در زمینه تولید مثل است و متأسفانه در کشور ما، روند افزایشی در عدم تمایل به فرزندآوری مشاهده می‌شود که به بررسی دقیق‌تر نیاز دارد.

وی ادامه داد: در سطح جهانی، عوامل اقتصادی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی نقش مهمی در تعیین تعداد فرزندان دارند. تمایل به تک‌فرزندی یا کاهش نرخ باروری اغلب ناشی از نگرانی‌های شغلی، نبود حمایت کافی از خانواده‌ها و دغدغه‌های اقتصادی است. همچنین تغییر سبک زندگی و تحولات فرهنگی و اجتماعی تأثیر مستقیمی بر تصمیمات باروری و ساختار خانواده دارد.

شعبانی خاطرنشان کرد: سقط جنین نیز یکی از شاخص‌های مهم رفتارهای باروری است که می‌تواند به‌صورت قانونی یا خودبه‌خودی رخ دهد. عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و دسترسی به خدمات تنظیم خانواده در این خصوص نقش مهمی دارند. آمار جهانی نشان‌دهنده آن است که سقط‌های غیرقانونی بیشتر در بین زنان طبقات اجتماعی-اقتصادی بالاتر رخ می‌دهد، درحالی‌که سقط‌های خودبه‌خودی یا پزشکی در طبقات پایین‌تر مشاهده می‌شود.

عضو هیأت علمی علوم پزشکی اراک بیان کرد: با وجود اهمیت بالای باروری، مشکلات مختلفی در این حوزه وجود دارد که بسیاری از کشورها، از جمله ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. رفتارهای باروری تحت تأثیر عوامل اجتماعی، مذهبی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و سیاست‌های جمعیتی قرار دارند. بررسی شاخص‌های باروری در سطح جهانی نشان‌دهنده آن است که نرخ باروری به‌طور متوسط از ۵ فرزند به ازای هر زن به حدود ۲٫۷ فرزند کاهش پیدا کرده است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، نرخ باروری به کمتر از سطح جانشینی (۲٫۱ فرزند) رسیده است.

وی افزود: کاهش نرخ باروری منجر به سالخوردگی جمعیت شده و ساختار جمعیتی کشورها را تغییر داده است. فشار بر نظام‌های رفاهی و تأمین اجتماعی، افزایش جمعیت سالمند و کاهش نیروی انسانی جوان از جمله تبعات این روند است که توسعه پایدار کشورها را با مشکل مواجه می‌کند.

شعبانی تصریح کرد: در ایران، کاهش نرخ باروری به یک بحران جمعیتی تبدیل شده است، درحالی‌که کشورهای دیگر طی ۷۰ تا ۱۲۰ سال با کاهش تدریجی جمعیت مواجه بوده‌اند، ایران با یک «سقوط آزاد» جمعیتی مواجه شده است. نرخ باروری از حدود ۷ فرزند به ازای هر زن در سال ۱۳۴۵ به ۱٫۶ در سال ۱۳۹۰ رسیده و همچنان در همین سطح باقی مانده است. این کاهش شدید باعث توقف رشد جمعیت و در آینده‌ای نزدیک، رشد منفی جمعیت خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود که تا چند دهه آینده، سالمندان حدود ۳۰ درصد از جمعیت ایران را تشکیل دهند.

عضو هیأت علمی علوم پزشکی اراک  ادامه داد: نقشه باروری کشور نشان می‌دهد که استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان جنوبی و یزد هنوز نرخ باروری بالاتری دارند، اما اکثر استان‌ها از جمله گیلان، مازندران و استان مرکزی با نرخ‌های بسیار پایین مواجه‌اند. استان گیلان حتی در لیست سیاه جمعیتی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه افزایش میانگین سن ازدواج، تمایل به تک‌فرزندی، فاصله زیاد بین ازدواج و فرزند اول، افزایش آمار سقط‌های عمدی، طلاق، ناباروری و تقلید سبک زندگی غربی از جمله مهم‌ترین عوامل کاهش نرخ باروری در ایران هستند، گفت: در دهه ۱۴۰۰، میانگین سن ازدواج دختران به ۲۳ سال و پسران به ۲۷ سال رسیده است. این تأخیر در ازدواج با کاهش قدرت باروری، افزایش سقط‌های مکرر، ناباروری اولیه و ثانویه و بروز بیماری‌های مزمن در مادران ارتباط مستقیم دارد.

شعبانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر عدم فرزندآوری به‌عنوان یک دیدگاه اشتباه در حال گسترش است که برخلاف فطرت انسانی است. هیچ موجودی نمی‌تواند جایگزین فرزند برای انسان باشد. برای مقابله با این بحران، باید اقدامات چندبعدی در حوزه فرهنگ‌سازی، اقتصاد، آموزش و سلامت انجام شود.

خبرگزاری تسنیم