گزارش اختصاصی؛

نشست تخصصی روایت‌نویسی بانوان؛ از دل‌نوشته تا تجربه‌نگاری جنگ ۱۲ روزه

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو، نشست تخصصی «روایت‌نویسی بانوان و بایسته‌های آن» به همت مرکز راهبری و هم‌آهنگی بانوان سازمان تبلیغات اسلامی و با حضور جمعی از رسانه، نویسندگان و فعالان حوزه پژوهش و ادبیات مقاومت برگزار شد. در این نشست، ابعاد گوناگون روایت‌نویسی زنانه، از دل‌نوشته و یادداشت تا روایت‌پژوهی و تجربه‌نگاری جنگ، مورد بررسی قرار گرفت.

در ابتدای برنامه انوشه‌سادات میرمرعشی مجری نشست، با خوشامدگویی به مهمانان، هدف جلسه را تبیین کرد و گفت:
«در این نشست تلاش داریم با نگاهی علمی و تخصصی، نقش بانوان در روایت‌نویسی و بازنمایی تجربه‌های زیسته را بررسی کنیم.»

سپس نویسندگان و صاحب‌نظران همچون زهره علی‌عسگری، طیبه میرزااسکندری، فریبا انیسی، سیده‌زینب سیدمحمدی و دکتر زهرا ابوالحسنی دیدگاه‌های خود را درباره نسبت زن، روایت و حقیقت بیان کردند.

زهره علی‌عسگری: دل‌نوشته احساس است، روایت واقعیت و یادداشت تحلیل

نخستین ارائه دهنده‌ی نشست، زهره علی‌عسگری، نویسنده و شاعر، درباره تفاوت میان دل‌نوشته، یادداشت و روایت سخن گفت. وی قلم را نعمتی الهی دانست و گفت: «قلم ابزاری است برای آشکار کردن مکنونات درونی انسان. نویسندگی یعنی بروز باطن و نه نمایش احساسات گذرا.»

علی‌عسگری در تشریح انواع نوشتار افزود: «دل‌نوشته از احساس برمی‌خیزد و سرشار از استعاره و تخیل است. روایت اما گزارش منظم و مستند از واقعیت است؛ با زمان، مکان و شخصیت‌های مشخص. یادداشت، تحلیلی کوتاه و مبتنی بر نظر نویسنده است که از دل واقعیت بیرون می‌آید.»

وی همچنین تأکید کرد که نویسنده باید نیت صادق داشته باشد: «اگر نوشته‌اش حتی به سطل زباله برود، اما از دل صداقت برخاسته باشد، ارزش دارد.»

طیبه میرزااسکندری: روایت زنانه، آینه‌ای از عشق، دقت و تاب‌آوری

در بخش دوم نشست، طیبه میرزااسکندری، روزنامه‌نگار پیشکسوت، به بررسی تفاوت روایت زنانه و مردانه پرداخت و گفت: «زن و مرد از نظر کرامت برابرند، اما روایت زنانه به‌دلیل غلبه عاطفه و جزئی‌نگری، رنگ و بوی دیگری دارد.»

وی با اشاره به ویژگی‌های روان‌شناختی زنان افزود: «زنان دقیق‌تر می‌بینند، عمیق‌تر احساس می‌کنند و در سختی‌ها تاب‌آورترند. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود روایت آنان واقعی‌تر، انسانی‌تر و چندلایه‌تر باشد.»

میرزااسکندری حضور پررنگ زنان در مناسک اجتماعی، از مجالس دینی تا حرکت‌های جمعی مانند پیاده‌روی اربعین را نشانه‌ای از «روح روایت‌گر و مناسک‌گرای زن ایرانی» دانست.

فریبا انیسی: پژوهش، ستون فقرات روایت است

سومین ارائه دهنده‌ی نشست، فریبا انیسی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ، با محوریت «نقش تحقیق و پژوهش در روایت‌نویسی» سخن گفت. انیسی پژوهش را فراتر از مشاهده دانست و گفت: «پژوهش یعنی پرسیدن چرایی و چگونگی پدیده‌ها. روایت‌نویس باید اهل پرسش باشد، نه صرفاً راوی دیده‌ها.»

انیسی با ذکر نمونه‌هایی از تاریخ انقلاب و دفاع مقدس توضیح داد که چگونه گفت‌وگو با خانواده‌ها یا بازخوانی اسناد شفاهی می‌تواند پرده از حقیقت‌های ناگفته بردارد. وی افزود: «در روایت، هیچ پرسش صادقی بی‌پاسخ نمی‌ماند. پژوهشگر باید صبور، منصف و چندسویه‌نگر باشد.»

دکتر زهرا ابوالحسنی: روایت از زن ایرانی باید راهبردی دیده شود

در ادامه، دکتر زهرا ابوالحسنی با موضوع «سیاست‌گذاری کلان جمهوری اسلامی در روایت زن تراز انقلاب اسلامی» سخن گفت و از نبود سیاست منسجم در این زمینه انتقاد کرد.

وی بیان داشت: «خلق روایت درست از مردم ایران، به‌ویژه زن ایرانی، یک ضرورت راهبردی است، نه صرفاً فرهنگی. اگر روایت درست ساخته نشود، اراده و عزم ملی تضعیف خواهد شد.»

ابوالحسنی با اشاره به پژوهش‌های میدانی افزود: «برخلاف تصویر رسانه‌ای از جامعه خسته، واقعیت میدانی نشان می‌دهد مردم همچنان امیدوار و مشارکت‌جو هستند. این روایت واقعی باید برجسته شود.»

سیده‌زینب سیداحمدی: روایت، نه خیال‌پردازی است نه گزارش سرد

آخرین ارائه دهنده‌ی نشست، سیده‌زینب سیداحمدی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات مقاومت، با موضوع «روایت‌نویسی و تجربه‌نگاری در جنگ ۱۲ روزه» به بیان تجربه‌های میدانی خود پرداخت.

سیداحمدی گفت: «روایت گزارشی از واقعیت است، اما اگر فاقد نظم و ساختار باشد، اثرگذار نخواهد بود. از سوی دیگر، نباید خیال‌پردازی را با روایت اشتباه گرفت.»

سیداحمدی بر اهمیت طرح پرسش‌های دقیق در مصاحبه تأکید کرد و افزود: «اگر فقط بپرسیم «پسر شما چطور بود؟» پاسخ سطحی است. اما اگر بپرسیم «وقتی از شما اجازه می‌گرفت چگونه رفتار می‌کرد؟» به جزئیات زنده می‌رسیم. جزئیات روح روایت‌اند.»

او خاطره‌ای از تجربه‌نگاری درباره‌ی جانبازان نابینا بیان کرد و گفت برای درک بهتر شرایط آنان، مدتی با چشمان بسته در خانه راه رفته تا حس آن‌ها را لمس کند.

سیداحمدی در بخش دیگری از سخنانش گفت: «در روایت جنگ ۱۲ روزه، ما دوباره صحنه‌هایی را دیدیم که فقط نوشته بودیم: اعلامیه‌های شهدا روی دیوار، لرزش خانه‌ها، و زنانی که با ایمان و آرامش شب را می‌گذراندند.»

سیداحمدی در پایان تأکید کرد: «روایت شهدا باید الهام‌بخش باشد، نه صرفاً غم‌انگیز. نویسنده باید شور و امید را منتقل کند تا خواننده بگوید: «اگر او توانست، من هم می‌توانم».

جمع‌بندی نشست؛ نشست تخصصی «روایت‌نویسی بانوان» با جمع‌بندی خانم طالبی پایان یافت.

ایشان در خاتمه نشست افزود: «علاوه بر مباحث بنیادی و راهبردی که برای تحقق حرکت روایت زنان لازم است، ما در مرکز بانوان تصمیم گرفته‌ایم با تکیه بر فناوری‌های نوین و ابزارهای رسانه‌ای، دایره مخاطبان این حوزه را گسترش دهیم. انقلاب اسلامی حرف‌های فراوانی برای گفتن دارد و ما موفقیت‌های بسیاری در این مسیر داشته‌ایم.»

وی با معرفی مجله «سُها» که با همکاری آقای عرب و خانم دکتر ابوالحسنی در مرکز راهبری بانوان سازمان تبلیغات اسلامی منتشر می‌شود، افزود: «این مجله به موضوع روایت زنان در افق پیشرفت می‌پردازد و نمونه‌ای از تلاش‌های جاری در این حوزه است. ما روایت‌های فراوانی از زنان مؤمن، فعال و پیشرو در انقلاب اسلامی داریم؛ آنچه نیاز است، انسجام و جریان‌سازی در بازنمایی این روایت‌هاست.»

طالبی تأکید کرد: «هدف ما تجویز یا شعار نیست، بلکه توصیف و بازنمایی صادقانه آن چیزی است که در بیش از چهل سال گذشته در عرصه زنان انقلاب اسلامی رخ داده است. ما امروز یک ذخیره غنی از تجربه، ایمان و کنشگری زنان ایرانی داریم و باید با هم‌افزایی و همکاری جمعی، این میراث را به جریان مؤثر فرهنگی تبدیل کنیم.»

گفتنی است که به‌طور خلاصه در این نشست بر محورهای زیر تأکید شد:

  1. ضرورت نگاه پژوهشی و واقع‌نگر در روایت‌نویسی
  2. تمایز میان روایت، دل‌نوشته و یادداشت
  3. اهمیت جزئی‌نگری و احساس در روایت‌های زنانه
  4. نقش سیاست‌گذاری فرهنگی در بازنمایی زن ایرانی
  5. لزوم روایت امید، ایثار و تاب‌آوری در ادبیات مقاومت

گزارشگر: مهتا صانعی