قیام ملاخلیل علیه کشف حجاب رضاخانی

ملاخلیل گوره مری، این روحانی خستگی ناپذیر بعد از سال‌ها تبلیغ دین اسلام و مبارزه با حکومت طاغوت، در سال ۱۳۳۴ از این جهان رخت بر بست، اما یاد و خاطره وی برای همیشه در بین مردم منطقه مکریان زنده ماند.

سال ۱۳۰۴: رضاشاه از آغاز سلطنت خود به فکر تجدد و نوگرایی بود. در این راستا بود که رژیم قدم به قدم در این راه حرکت کرد و ۷ سال پیش از اجرای رسمی قانون کشف حجاب، قانون یکسان سازی لباس را اجرا کرد. تصویب قانون یکسان سازی لباس را می‌توان مقدمه‌ای بر کشف حجاب رضاخانی دانست. قانون اتحاد لباس اتباع ایرانی در داخل مملکت در دهم دی ماه سال ۱۳۰۷ شمسی در مجلس شورای ملی وقت به تصویب رسید. با تصویب این قانون، مردان و زنان از هر طبقه و قشری بودند باید لباس فرمی که تعاریف مشخصی را در نظامنامه برای آن ذکر شده بود، بپوشند و سرپیچی از آن، عواقب ناگواری برای متخلفین به دنبال داشت.

رژیم پهلوی تصور می‌کرد که اگر همه لباس یکسان بپوشند، کلاه پهلوی بر سر بگذارند و نسبت به سنت‌های دینی بی‌تفاوت شوند، کشور متمدن خواهد شد. دولت رضاخان در راستای اجرایی کردن این قانون در میان روحانیون، پوشیدن لباس را مشروط به گذراندن امتحان کرد. در پی این تصمیمات، عکس‌العمل‌های زیادی گزارش شد که در این بین در استان کردستان و منطقه مکریان هم این فرمان نابخردانه پیامدهای خاص خود را داشت و باعث شد روحانی معتبر و خوشنام منطقه مکریان به نام «ملاخلیل گوره‌مه ری» علیه دستور یکسان سازی لباس از طرف رضاخان میرپنج قیام کند و رهبر قیامی موسوم به قیام ملاخلیل گوره مه ری شود. این روحانی کُرد که شناخت دقیقی از آداب و باورهای ریشه دار مردم منطقه داشت، به خوبی می‌دانست حیا و عفت از بارزترین ویژگی‌های مردم کرد محسوب می‌شود.

لباس‌ زنان و مردان کرد از معدود پوشش‌هایی است که هم راستا با اعتقادات راسخ کردها است و به صورت کامل با قواعد شرعی حجاب در دین اسلام مطابقت دارد. ملاخلیل فتوا به حرامی قانون یکسان سازی لباس رضاشاه می‌دهد. این حکم در بین ایلات و عشایر منطقه به‌خصوص عشایر منگور واجب و محترم شمرده می‌شود و آن‌ها را به حمایت از ملاخلیل وا می‌دارد.

اولین اقدام رضاشاه برای خاموش کردن این قیام مردم منطقه مکریان، در زمستان سال ۱۳۰۷ هجری شمسی با قطع تلفن و تلگراف دولتی بین‌ مهاباد و سردشت انجام شد. درگیری‌ها بین نیروهای رضاشاه و ملاخلیل و یارانش در روستای خلیفان باعث شد تا ارتش رضاخان برای سرکوب مردم به حمله هوایی و بمباران متوسل شود. مقاومت‌ها و مبارزات ملاخلیل علیه رضاشاه باعث شد تا شاه فرمان صادره را ملغی و افراد دستگیر شده را آزاد کند. این، بزرگترین پیروزی برای ملاخلیل محسوب می‌شد. وی بعد از چند سال جنگیدن با نیروهای حکومتی به عراق مهاجرت کرد و در سال‌های پایان عمر خود دوباره در زادگاهش روستای «گوره‌مه‌ر» ساکن شد. این روحانی مبارز و خستگی ناپذیر بعد از سال‌ها تبلیغ دین اسلام و مبارزه با حکومت طاغوت در سال ۱۳۳۴ از دنیا رفت، اما یاد و خاطر وی برای همیشه در بین مردم این منطقه زنده خواهد ماند.

خبرگزاری صدا و سیما