روایت اندونزیایی حجاب در صحنه مد جهانی

با همکاری جامعه طراحان مد و لباس اندونزی، رایزنی فرهنگی ایران و مریم دانشور قهفرخی، دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی لباس دانشگاه آزاد اسلامی، مقاله‌ای با عنوان «پوشاک مسلمانان اندونزی: سارونگ، کوکو و سُرجان و محوریت مد اسلامی» تهیه و منتشر شد.

این مقاله به بررسی ظرفیت‌های صنعت پوشاک اسلامی در اندونزی و امکان همکاری‌های مشترک ایران و اندونزی پرداخته است.

پوشاک اسلامی در اندونزی: از سنت تا مدرنیته

صنعت پوشاک اسلامی در اندونزی یکی از نمونه‌های بارز پیوند میان دین، فرهنگ و اقتصاد است. برخلاف بسیاری از کشورهای اسلامی که پوشاک اسلامی بیشتر جنبه‌ای سنتی دارد، اندونزی موفق شده است با حفظ ریشه‌های سنتی، صنعتی مدرن و پویا را ایجاد کند که اکنون به یکی از جریان‌های تأثیرگذار مد پوشیده در جهان تبدیل شده است.

این کشور با درهم‌آمیختن ارزش‌های اسلامی و زیبایی‌شناسی معاصر، موفق شده است پوشاک سنتی خود را به سبکی مدرن و بین‌المللی تبدیل کند. به‌طور مثال، لباس‌هایی چون باجو کروگ و تنگکولوک در مناطقی مانند سوماترا، که پیش‌تر تنها بخشی از آداب دینی بودند، امروزه به ترکیبی از سنت و مدرنیته تبدیل شده‌اند.

تقسیم‌بندی پوشاک اسلامی: «پوشاک مسلمان» و «پوشاک مسلمه»

پوشاک اسلامی به دو دسته تقسیم شده است:

  • پوشاک مسلمان: لباس‌هایی که مردان مسلمان می‌پوشند.
  • پوشاک مسلمه: لباس‌هایی که زنان مسلمان می‌پوشند.

مردان مسلمان در اندونزی، به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر در انتخاب پوشاک، گزینه‌های متنوعی دارند. آن‌ها می‌توانند در زندگی روزمره یا آیین‌های دینی، لباس‌هایی مانند سارونگ، بَجو کوکو، عبا، کت‌وشلوار و حتی تی‌شرت بپوشند. هر یک از این لباس‌ها نیز با هویت خاصی گره خورده‌اند؛ برای مثال، سارونگ نماد اسلام سنتی، کت‌وشلوار نماد اسلام مدرن و عبا نماد اسلام سلفی شناخته می‌شود.

در مقابل، زنان مسلمان اندونزی با محدودیت‌ها و تنوع بیشتری در پوشاک روبه‌رو هستند. نبود اجماع درباره نوع پوشش مناسب، باعث شده است طیف گسترده‌ای از پوشاک در میان زنان مسلمان دیده شود؛ از جلباب گِلومبور (نوعی حجاب بلند و آزاد) تا پوشش‌های ساده‌تر و حتی استفاده از لباس‌های محلی مانند کبایا.

تأثیرات محیطی و اجتماعی بر پوشاک زنان مسلمان

نوع پوشاک زنان مسلمان اندونزی، علاوه بر دینداری و التزام مذهبی، تحت‌تأثیر عوامل دیگری مانند محل زندگی، محیط اجتماعی و فشارهای اجتماعی قرار دارد. گاهی اوقات، پوشیدن حجاب یا جلباب، نتیجه فشارهای اجتماعی از سوی خانواده، محافل دینی یا انجمن‌های اسلامی است و لزوماً از باورهای دینی عمیق ناشی نمی‌شود.

برای مثال، در دهه‌های گذشته، بسیاری از زنان اندونزی از لباس‌های محلی مانند جاریک (پارچه‌ای بلند به سبک سنتی) و کمبن (نوعی تاپ سنتی) بدون پوشش سر استفاده می‌کردند. اما از دهه ۱۹۸۰ میلادی، با تأثیرات انقلاب اسلامی ایران و گسترش گفتمان اسلامی در جهان، پوشاک اسلامی مانند جلباب و حجاب به تدریج رایج شد.

لباس‌های نمادین در اندونزی

برخی لباس‌ها در اندونزی به نمادهای خاصی تبدیل شده‌اند:

  • سارونگ: نماد اسلام سنتی.
  • جلباب: مرتبط با جریان‌های مدرن اسلامی و سلفی.
  • کفتان: لباسی با ریشه در تمدن بین‌النهرین که امروزه در مراسم‌های خاص مانند عید فطر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • حجاب سیاه یا نقاب: پوششی که عمدتاً توسط گروه‌های سلفی استفاده می‌شود و از دهه ۱۹۸۰ میلادی رواج یافته است.

پویایی پوشاک اسلامی زنان اندونزی

در اندونزی، تنوع در پوشاک زنان مسلمان بسیار گسترده است. حتی زنان محجبه نیز از مدل‌ها و رنگ‌های متنوعی استفاده می‌کنند؛ برخی از حجاب‌ها ساده و حداقلی هستند، در حالی که برخی دیگر بلند، رنگارنگ و تزئین‌شده‌اند.

این تنوع، بازتابی از سطوح مختلف دینداری، محیط اجتماعی و طبقه اجتماعی زنان است. برای مثال، زنان طبقات متوسط و بالا اغلب از جلباب‌های مدرن و شیک استفاده می‌کنند که به‌عنوان نمادی از ترکیب دینداری و مدرنیته شناخته می‌شود.

رشد صنعت مد اسلامی در اندونزی

اندونزی امروز یکی از پیشگامان صنعت مد اسلامی در جهان است. برندهای پوشاک اسلامی در این کشور، با طراحی لباس‌های متنوع و مدرن، توانسته‌اند مخاطبان زیادی را جذب کنند. همچنین، حضور زنان محجبه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، به گسترش این صنعت کمک شایانی کرده است.

پوشاک اسلامی به‌عنوان پیوندی میان دین و فرهنگ

پوشاک اسلامی در اندونزی، نه تنها یک نماد مذهبی، بلکه ابزاری برای بیان هویت فرهنگی و اجتماعی است. این کشور، با تلفیق سنت و مدرنیته، توانسته است به یکی از پیشگامان مد اسلامی در جهان تبدیل شود.

تنوع در پوشش زنان مسلمان اندونزی، بازتابی از گوناگونی فرهنگی و اجتماعی این کشور است. این مقاله نشان می‌دهد که پوشاک اسلامی، فراتر از یک انتخاب فردی یا مذهبی، به ابزاری برای تعامل میان فرهنگ‌ها و گفتمان‌های مختلف تبدیل شده است.

اندونزی، با توجه به پیشینه فرهنگی غنی و توانمندی در صنعت مد، ظرفیت‌های بالایی برای گسترش همکاری‌های بین‌المللی در زمینه پوشاک اسلامی دارد. همکاری ایران و اندونزی در این حوزه، می‌تواند گامی مؤثر در توسعه فرهنگ پوشاک اسلامی در سطح جهانی باشد.

خبرگزاری فارس