فرار قربانیان تجاوز از سیستم عدالت کیفری غرب

به نقل از گزارش بی‌بی‌سی، آمارهای تکان‌دهنده از بریتانیا نشان می‌دهد که بیش از ۱۸۰ قربانی تجاوز جنسی با تأخیرهای ۲ ساله در رسیدگی به پرونده‌های خود مواجه شده‌اند. این تنها نوک کوه یخ از بحرانی است که قربانیان را نه تنها در مواجهه با متجاوزان، بلکه در تقابل با سیستم‌های قضایی فلج‌کننده تنها می‌گذارد.

شکست سیستم‌های حمایتی یا طراحی ساختاری بی‌عدالتی؟

در بریتانیا، کشوری که خود را پیشرو در حقوق زنان می‌داند، قربانیان تجاوز جنسی پس از تحمل ضربه اولیه، با موجی از بی‌اعتمادی به سیستم قضایی روبرو می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد وکلای متخصص در پرونده‌های جنسی به دلیل دستمزدهای ناچیز از پذیرش این پرونده‌ها خودداری می‌کنند. نتیجه چه شده است؟ قربانیانی که سال‌ها در انتظار دادگاه می‌مانند، تنها برای این که سرانجام از فرسودگی روانی تسلیم شوند و پرونده را رها کنند.

از بازجویان بی‌حوصله تا قربانی‌سازی ثانویه 

برخورد پلیس در بسیاری از کشورهای غربی نه تنها حمایتی نیست، بلکه به گفته پژوهشگران، خود به عاملی برای قربانی‌سازی ثانویه تبدیل شده است. اصطلاحی که در ادبیات جرم‌شناسی به آسیب‌های ناشی از برخورد نهادهای انتظامی و قضایی با قربانیان اشاره دارد . قربانیان تجاوز اغلب مجبورند بارها و بارها جزئیات حمله را برای افسران پلیسی تعریف کنند که یا آموزش کافی ندیده‌اند یا با پیش‌داوری‌های جنسیتی به پرونده نگاه می‌کنند. در برخی موارد حتی شاهد بوده‌ایم که پلیس با تردید به ادعای قربانی نگاه کرده و او را تحت فشار قرار داده است تا شکایتش را پس بگیرد.

بازی با احساسات عمومی برای مقاصد سیاسی

در حالی که رسانه‌های غربی مدام از آمارهای تجاوز جنسی برای نمایش چهره‌ای فمینیستی از خود استفاده می‌کنند، اما همین رسانه‌ها وقتی پای حمایت واقعی از قربانیان به میان می‌آید، یا سکوت می‌کنند یا با حواشی‌سازی زندگی قربانیان را زیر ذره‌بین می‌گذارند. نتیجه این شده که بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند به جای مواجهه با قضاوت جامعه و سیستم قضایی ناکارآمد، سکوت کنند.

ناکارآمدی عدالت کیفری غرب

سیستم قضایی کشورهایی مانند بریتانیا و آمریکا به جای تمرکز بر نیازهای قربانی، در چرخه‌ای بی‌پایان از بوروکراسی و تشریفات حقوقی گرفتار شده است. در حالی که پرونده‌های تجاوز جنسی نیاز به رسیدگی فوری و حساسیت‌زدایی دارد، شاهد هستیم که این پرونده‌ها گاهی تا ۵ سال هم به تعویق می‌افتند. آیا این تاخیرهای سیستماتیک تصادفی هستند یا بخشی از طراحی نهادینه‌شده‌ای است که نمی‌خواهد باور کند تجاوز جنسی یک جرم جدی است؟ 

راه حل چیست؟

تا زمانی که سیستم عدالت کیفری غرب به جای تمرکز بر تنبیه مجرم، قربانی را زیر ذره‌بین می‌گذارد، تا زمانی که پلیس آموزش کافی برای برخورد حساس با پرونده‌های جنسی نمی‌بیند، و تا زمانی که وکلا انگیزه مالی برای دفاع از قربانیان ندارند، این چرخه معیوب ادامه خواهد داشت. شاید وقت آن رسیده که به جای شعارهای فمینیستی، بودجه‌های کلان به آموزش قضات و پلیس، ایجاد واحدهای تخصصی رسیدگی به تجاوز جنسی و تسهیل فرآیندهای قضایی اختصاص داده شود. اما به نظر می‌رسد در غرب، نمایش عدالت مهم‌تر از اجرای واقعی آن است.