گزارش اختصاصی؛

جنگی که هست؛ روایت نقش‌آفرینی زنان در جنگ تمدنی

در سومین بخش از نشست تخصصی «جنگی که هست...»، سرکار خانم فهیمه زارع با محوریت «ساحات نقش‌آفرینی زنان و جنگ» به تبیین نقشی عمیق و چندلایه از حضور زنان در تقابل تمدنی معاصر پرداخت. ایشان با اتکا به گفتمان مقاومت، ساحت فردی، خانوادگی و اجتماعی را سه میدان کلیدی نقش‌آفرینی زن مسلمان در دوران جنگ روایت‌ها و تمدن‌ها دانستند.

بخش سوم نشست تخصصی «جنگی که هست…» با ارائه‌ی سرکار خانم فهیمه زارع، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، و با موضوع «ساحات نقش‌آفرینی زنان و جنگ» برگزار شد. وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به ریشه‌دار بودن پدیده جنگ در تاریخ بشر، آن را امری مداوم و تمدنی دانست و ضمن مرور بر نظریه‌های مطرح غربی درباره پایان جنگ، به نقد نگاه خوش‌بینانه فوکویاما در نظریه «پایان تاریخ» پرداخت. در مقابل، او نظریه «برخورد تمدن‌ها»ی هانتینگتون را هشداردهنده اما واقع‌گرایانه‌تر دانست و تأکید کرد که جنگ امروز، تنها جنگ نظامی نیست، بلکه جنگی فرهنگی، ارزشی و تمدنی است.

فهیمه زارع در ادامه به معرفی سه ساحت نقش‌آفرینی زنان در این جنگ تمدنی پرداخت:

۱. ساحت فردی: زن کنشگر نه زن قربانی

در این بخش، ایشان سه مؤلفه کلیدی را برای تربیت زن مقاوم برشمرد:

معنابخشی به جنگ در چارچوب‌های الهیاتی و فلسفی؛

عاملیت و کنشگری در بستر خانواده و جامعه؛

دشمن‌شناسی و بصیرت، با تأسی از سیره حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س).

وی با اشاره به تجربه تاریخی ادبیات جنگ، از زنانی گفت که روایت‌گر نگاه قربانی‌محور بودند، اما در گفتمان انقلاب اسلامی، زن نه نظاره‌گر منفعل، بلکه کنشگری آرمانی و دارای مأموریت است.

۲. ساحت خانوادگی: مادران دهه ۶۰ و انتقال مفاهیم تمدنی

دکتر زارع با اشاره به جنگ ۱۲ روزه اخیر فلسطین، به نقش کلیدی مادران در جامعه‌پذیری نسل جدید پرداخت. وی با بیان تجربه‌های شخصی و مشاهدات عمومی از واکنش نوجوانان به مفاهیم مقاومت، ولایت و عدالت، تأکید کرد که حتی فرزندانی که ظاهراً از کلیشه‌های سنتی فاصله دارند، در لحظات بحرانی متصل به مفاهیم اصیل تمدنی ظاهر می‌شوند.

وی مفهوم امام و امت، همبستگی اجتماعی، و غرور ملی را از ذخایر معنوی دانست که در بزنگاه بحران دوباره احیا شده‌اند.

۳. ساحت اجتماعی: زن به‌عنوان روایت‌گر جهانی

در این ساحت، وی نقش زنان را در انتقال مفاهیم فرهنگی و طراحی زمین بازی مفهومی، حیاتی دانست. با تأسی به الگوی عاشورا و نقش حضرت زینب (س)، دکتر زارع تأکید کرد که امروز زنان ایرانی، از درون خانه نیز می‌توانند در جهاد رسانه‌ای و روایت‌سازی فرهنگی نقش‌آفرینی کنند. او عرصه خیابان را یکی از مهم‌ترین صحنه‌های کنش‌گری فرهنگی امروز دانست و از حضور معنادار مردم در مانورهای اجتماعی مانند نماز جمعه و تشییع شهدا سخن گفت.

بازگشت به فضیلت فراموش‌شده انسان ایرانی

در بخش پایانی نشست، دکتر داورپناه با تحسین سخنان دکتر زارع، به تحلیل تصویر ایرانی پرداخت و از نوعی «کمال‌گرایی ملی» انتقاد کرد که باعث نادیده گرفتن زیبایی‌های اخلاقی مردم در بحران‌ها شده است.

وی با بیان اینکه ایرانیان طی بحران اخیر، جلوه‌هایی از صداقت، همدلی، ایثار و مهربانی را نشان دادند، خواستار بازنگری علمی و رسانه‌ای در «خودانگاره ملی» شد. داورپناه گفت: «ما خود را در آینه‌ای تحریف‌شده دیده‌ایم؛ اکنون زمان بازسازی این تصویر و بازتعریف اعتمادبه‌نفس فرهنگی‌ست.»

داورپناه در پایان خواستار آن شد که نهادهای فرهنگی و علمی کشور، پروژه‌هایی جدی برای تحلیل این بلوغ اجتماعی و بازسازی تصویر انسان ایرانی آغاز کنند.

در مجموع باید گفت، نقش زنان در نبرد تمدنی امروز، صرفاً در حوزه‌های عاطفی یا خانوادگی خلاصه نمی‌شود، بلکه به سطحی از عاملیت فرهنگی، رسانه‌ای و جهانی ارتقاء یافته است. از سوی دیگر، سخنان دکتر داورپناه تأکیدی دوباره بر نیاز فوری به بازخوانی هویت ایرانی در عصر تحولات بود؛ هویتی که در روزهای اخیر، در قالب مقاومت، مهربانی و آگاهی، از نو متجلی شد.

گزارشگر: مهتا صانعی