ازدواج سفید؛ قانونی بی‌هویت یا دامی برای زنان در جامعه ایرانی؟

«ازدواج سفید» اصطلاحی است برای هم‌زیستی زن و مرد بدون ثبت رسمی عقد نکاح. این پدیده که عمدتاً در کلان‌شهرها و در میان برخی جوانان دیده می‌شود، از منظر قانونی در ایران فاقد وجاهت است و حتی در مواردی ممکن است مشمول جرم‌انگاری شود.

براساس ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی، نکاح با ایجاب و قبول به‌شرط قصد انشاء و رضایت طرفین واقع می‌شود. اما صرف توافق و هم‌زیستی، بدون اجرای صیغه شرعی عقد، از نظر حقوق ایران به هیچ‌وجه ازدواج تلقی نمی‌شود.

علاوه بر این، ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده (مصوب ۱۳۹۱) صراحت دارد که ثبت رسمی ازدواج دائم الزامی است و عدم ثبت آن، به‌ویژه در مورد ازدواج دائم، برای مرد جرم محسوب می‌شود و طبق ماده ۴۹، تا یک سال حبس یا جزای نقدی برای او در پی دارد.

در مورد «ازدواج سفید»، چون اصلاً عقدی در کار نیست، رابطه در وضعیت بی‌هویتی کامل قرار دارد و از نظر شرعی نیز رابطه زن و مرد بدون عقد نکاح، زنا محسوب می‌شود که طبق ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲) قابل تعقیب کیفری است، هرچند اثبات آن طبق قوانین موجود بسیار دشوار است.

در نتیجه، نه‌تنها «ازدواج سفید» فاقد هرگونه حمایت حقوقی برای طرفین (از جمله مهریه، نفقه، ارث و…) است، بلکه از منظر قانونی نیز می‌تواند مشمول عنوان مجرمانه باشد. این وضعیت، زنان را در معرض بیشترین آسیب قرار می‌دهد و لزوم آگاهی‌بخشی حقوقی و بررسی آسیب‌شناسانه این پدیده را دوچندان می‌کند.

الهه ملا نعمت، کارشناس حقوق

تسنیم