فرار شاه‌دخت پهلوی از کارنامه سیاه سلامت

دختر رضا پهلوی به‌تازگی در اظهاراتی درباره وضعیت بهداشت و درمان ایران، ادعا کرده که نظام سلامت در کشور با بحرانی جدی روبه‌رو است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بررسی تاریخ نشان می‌دهد وضعیت پزشکی و بهداشتی در دوران پهلوی بسیار نامناسب و اسفناک بوده و در حال حاضر، جمهوری اسلامی ایران به طور قابل‌توجهی در این حوزه پیشرفت کرده است.

نور پهلوی، اولین دختر رضا پهلوی که به زبان فارسی تسلط ندارد، در یک جلسه در واشنگتن اظهار داشته که نظام سلامت ایران در شرایط بحرانی قرار دارد. برای درک بهتر این ادعا، لازم است که اسناد تاریخی و آمارهای جهانی را بررسی کنیم و وضعیت بهداشت و درمان ایران را در دو دوره مختلف، یعنی دوران جمهوری اسلامی و دوران پهلوی، مقایسه کنیم. این مقایسه می‌تواند تصویری روشن از واقعیت‌های موجود ارائه دهد.

به‌عنوان‌مثال، در دوران پهلوی، حتی خود شاه نیز به سیستم پزشکی آن زمان اعتماد نداشت و برای درمان یک دندان‌درد ساده به خارج از کشور سفر می‌کرد. اسدالله علم، نخست‌وزیر و وزیر دربار محمدرضا پهلوی، در یادداشت‌های خود به این موضوع اشاره کرده است که در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۴۸، شاه به دلیل درد دندان تصمیم به سفر به زوریخ گرفت. این امر نشان‌دهنده عدم اعتماد به سیستم پزشکی داخلی و نیاز به مراجعه به خدمات پزشکی خارج از کشور است.

همچنین، جان فوران، استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه سانتا باربارا کالیفرنیا، در کتاب «مقاومت شکننده» به وضعیت بهداشت و درمان در ایران اشاره می‌کند و می‌نویسد که در سال‌های ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ۶۴ درصد از شهرنشینان دچار سوءتغذیه بودند و از این تعداد، ۲۵ درصد وضعیت تغذیه‌شان بسیار بد بود. این آمار نشان‌دهنده بحرانی بودن وضعیت تغذیه و سلامت عمومی در آن زمان است. همچنین، در سال ۱۳۵۶، ایران یکی از پایین‌ترین نسبت‌های پزشک به بیمار و بالاترین نرخ مرگ‌ومیر نوزادان و اطفال را در خاورمیانه داشت.

رابرت گراهام، خبرنگار سابق روزنامه فایننشال تایمز، در کتاب «ایران: سراب قدرت» نیز به کمبود شدید متخصصان پزشکی و پیراپزشکی در آن زمان اشاره کرده و می‌نویسد که در اسفند سال ۱۳۵۴، آزمایشگاه بزرگ‌ترین بیمارستان دولتی آبادان به دلیل عدم وجود متخصص لازم تعطیل شد. این موارد به وضوح نشان‌دهنده مشکلات جدی در نظام بهداشت و درمان آن دوران است.

در حال حاضر، ایران در حوزه پزشکی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. بیش از ۵۰ هزار متخصص و فوق‌تخصص در کشور فعالیت می‌کنند، در حالی که در اوایل انقلاب تعداد پزشکان متخصص فقط ۲۹ هزار نفر بود. همچنین، اکنون بیش از ۹۶ درصد از مردم کشور تحت پوشش بیمه قرار دارند و حدود ۳۵ میلیون نفر به‌صورت رایگان بیمه شده‌اند. این آمارها نشان‌دهنده بهبودهای قابل توجه در دسترسی به خدمات درمانی و پزشکی در کشور است.

علاوه بر این، در حال حاضر، بیش از ۷ هزار متخصص زنان و زایمان، نزدیک به ۳۰ هزار دندان‌پزشک، بیش از ۲۵ هزار داروساز و بیش از ۳ هزار دکتر علوم آزمایشگاهی در ایران مشغول به کار هستند. همچنین، حدود ۴۰ هزار ماما و ۲۰ هزار نفر در گروه‌های پروانه‌دار تربیت شده‌اند که همگی نشان‌دهنده رشد قابل توجه نیروی انسانی در حوزه پزشکی است.

نکته قابل توجه دیگر این است که ایران، علی‌رغم تحریم‌ها، در عرصه خدمات پزشکی به خوبی عمل کرده و این تحریم‌ها نتوانسته آسیب جدی به حوزه پزشکی وارد کند. حتی زمینه‌ای برای پذیرش بیماران خارجی برای درمان، به‌خصوص در زمینه جراحی‌های پیچیده، در کشور فراهم شده است. برخی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی به‌ویژه در مناطق شمالی کشور، میزبان بیمارانی از کشورهای همسایه و دیگر مناطق هستند.

روش‌های جراحی و تشخیصی مختلف در کشور به دست پزشکان متخصص ایرانی انجام می‌شود و بیش از ۲۰ سال است که بیماران ایرانی برای درمان نیاز به اعزام به خارج از کشور ندارند. به دلیل قیمت مناسب خدمات پزشکی در ایران، بیمارانی از سایر کشورها نیز به اینجا مراجعه می‌کنند.

با توجه به این پیشرفت‌ها و بهبودها، این سؤال مطرح می‌شود که نور پهلوی دقیقاً به دنبال اصلاح چه مسائلی است؟ چراکه در دوران پهلوی، مردم با مشکلات جدی در زمینه بهداشت و درمان روبرو بودند و خانواده‌ای که بر آنها حکومت می‌کرد، خود برای درمان بیماری‌های بسیار جزئی به خارج از کشور سفر می‌کردند. این تناقضات در اظهارات وی نشان‌دهنده نیاز به بررسی دقیق‌تر و عمیق‌تر از سوی منتقدان و تحلیل‌گران است.

فارس