یادداشت فرهنگی به مناسبت ولادت حضرت معصومه(س)؛

بانوی جوانی که قم را قلب تپنده‌ی مرجعیت شیعه کرد

امروز شهر قم، به برکت حضور حضرت معصومه(س) جایگاه مهمی در سطح جهان اسلام دارد و از این حیث، با شهر نجف رقابت دارد؛ قم به قلب تپنده مرجعیت شیعه بدل شده که در انقلاب اسلامی سال ۵۷ نیز نقش بسیار مهمی را ایفا نمود.

بشر از ابتدا برای خود عبادتگاه ایجاد می‌کرده است؛ پیدایش معبد و کنیسه و آتشکده‌ها پاسخی به این نیاز فطری انسان در «پرستش» بود. اما عبادتی که در آن سجده‌گاه باشد، دارای نظمی پولادین و تمدن‌ساز است. چراکه مناسبات اجتماعی انسان را جهت‌مند می‌سازد.

امروز شهر قم، به برکت حضور حضرت معصومه(س) جایگاه مهمی در سطح جهان اسلام دارد و از این حیث، با شهر نجف رقابت دارد؛ قم به قلب تپنده مرجعیت شیعه بدل شده که در انقلاب اسلامی سال ۵۷ نیز نقش بسیار مهمی را ایفا نمود.

حضرت فاطمه معصومه(س) تنها ۱۷ روز در قم ساکن بودند که پس از آن رحلت می‌کنند. این همه برکت برای ۱۷ روز اقامت ایشان در قم بوده است. 

مگر در این اقامت کوتاه، حضرت معصومه(س) چه اقدامی صورت می‌دهد که امروز قم، قلب تپنده‌ی مرجعیت شیعه است؟

کمیت این ۱۷ روز مطرح نیست، آن چه مهم است کیفیت حضور حضرت در این ۱۷ روز است. 

ایشان پس از اقامت در قم، بلافاصله عبادتگاه خود را تعیین می‌نمایند و جایگاه ثابتی برای این عمل در نظر می‌گیرند.

این محل امروزه به منطقه «ستیه» در میدان «میر قم» مشهور است. محراب و سجده‌گاه ایشان با نام «بیت‌النور» در مرکز این منطقه قرار دارد. این اقدام حضرت، نمونه‌ای ملموس و کاربردی از طرح‌ریزی استراتژیک و طرح‌ریزی فقهی ایشان مبتنی بر روی کردهای محیط‌مدار، محضرمدار و مسجدمدار است.

حضرت معصومه(س) زن تراز اسلام و یک بانوی استراتژیست و راهبردنگار تمام عیار بوده است.

رویکرد محیط‌مدار، یکی از شیوه‌ها و روش‌های جدی در جهان امروز برای تنظیم مناسبات تمدنی است. در جنبش‌های چریکی نهضتی، عنصر «مکان» حائز اهمیت است. دختر جوان امام هفتم(ع) با هجرت خود به شهر قم چنین موقعیت و شأن عظیم برای این شهر طی سال‌های بعد ایجاد نموده است.

بهره‌گیری از چنین الگویی در حرکت نهضتی مراجع شیعه است که انسان‌های شاخصی چون شهید بهشتی، شهید چمران، امام موسی صدر و… را به مناطق مختلف می‌فرستادند، که اثر آن در دوره‌ی بعد از انقلاب اسلامی به حرکت سید حسن نصرالله در لبنان می‌انجامد.

طرح استراتژیک امام کاظم(ع) با علم به وقایع پیش رو و پس از خود، چنین بود ‌که فرزندان پرشمار ایشان(۱۹ دختر -که همگی مجرد ماندند- و ۱۸ پسر) در یک حرکت گسترده نهضتی، در بازه زمانی محدود به ایران تا یمن سرازیر شوند. اگر از بالاترین مرقد مطهر فرزندان ایشان تا پایین‌ترین نقطه و از شرق تا غرب، دو خط افقی و عمودی به شکل «به‌علاوه + » هر یک به طول سه هزار کیلومتر ترسیم کنیم، محدوده‌‌ی مزار مطهر این ۳۷ فرزند امام موسی کاظم (ع) در فلات ایرانِ هزار و دویست سال قبل است.

با این طرح‌ استراتژیک محیط مدار که امام کاظم (ع) و فرزندانشان برای ما به ارمغان آوردند، شیعه در ایران نُضج گرفت.

پیش از آن، تشیع در منطقه طبرستان تا بخش‌هایی از سیستان، ظهور و بروز داشت؛ اما تثبیت آن و شکل‌گیری یک ایران شیعه، پس از امام هفتم (ع) بود. 

پراکندگی جمعیت این بزرگواران در ایرانِ آن زمان، پراکندگیِ نهضتی‌ست؛ الگوی انحصاری شیعه در ایجاد جنبش چریکی:

– در پهنای سه هزار در سه هزار کیلومتر توزیع شده و وارد ایران شدند.

– به صورت قبیله‌ای در یک مکان توقف نکردند بلکه گسترش پیدا کردند.

– مستقر شدند و محیط را برای شیعه تثبیت کردند.

– در آن مکان باقی ماندند، تبلیغ کردند تا ضریب نفوذشان بالاتر رفت و به شهادت رسیدند. اثرشان تا پیش از شهادت اگر «یک» بود، بعد از شهادت‌شان «نهصد و نود و نه» شد. بیش از هزار سال است که هر یک همچون ستاره‌ای پرفروغ در آن مکان‌ها می‌درخشند.

یکی از عوامل مهم پیدایش انقلاب اسلامی در ایران و این که ایران، اسلامی متفاوت از مهد خود یعنی عربستان دارد، این ۳۷ خواهر و برادر هستند.