چالش‌های افزایش سن بازنشستگی زنان

سیمین یعقوبیان، فعال صنفی زنان کارگر با طرح این پرسش که «آیا ناترازی صندوق تامین اجتماعی با اصلاح سن و سنوات زنان شاغل در تبصره ۴ ماده ۷۶ حل می‌شود»، اظهار کرد: افزایش سن بازنشستگی زنان نه تنها مشکلات صندوق را حل نمی‌کند، بلکه به کاهش مشارکت اقتصادی زنان منجر می‌شود و مشکلات معیشتی آن‌ها را افزایش می‌دهد.

مشکلات زنان هنگام بازنشستگی

وی درخصوص برخی از مشکلات زنان کارگر در مقوله بازنشستگی تصریح کرد: بسیاری از بانوان بازنشسته، به‌خصوص افرادی که حقوق پایین یا سابقه کار ناقص داشته‌اند، با مستمری ناکافی مواجه هستند که هزینه‌های زندگی آن‌ها را تامین نمی‌کند. برخی از زنان به دلیل وقفه در کار (مثل مرخصی‌های زایمان یا نگهداری از فرزند)، سابقه بیمه کمتری دارند که بر میزان حقوق بازنشستگی تأثیر منفی می‌گذارد؛ این در حالی است که علی‌رغم تورم بالا، افزایش حقوق بازنشستگان اغلب متناسب با هزینه‌های زندگی نیست.

یعقوبیان به مشکلات بیمه‌ای ‌و قانونی زنان برای بازنشستگی اشاره کرد و گفت: برای زنانی که در مشاغل سخت مشغول به کار بوده‌اند، در مواردی اثبات شرایط بازنشستگی زودهنگام سخت است. برخی از زنان که در بخش‌های مختلف (خصوصی، خوداشتغالی، دولتی) کار کرده‌اند، در ادغام سوابق بیمه‌ای با پرداخت تفاوت تطبیق خود مشکل دارند. در عین حال، حمایت کم از زنان خانه‌دار، یک مشکل اساسی‌ است؛ بسیاری از زنان خانه‌دار سابقه بیمه ندارند و فقط تحت پوشش بیمه همسران خود قرار می‌گیرند که در صورت فوت همسر و یا طلاق، با مشکل مواجه می‌شوند.

وی با بیان اینکه یکسری مشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز بازنشستگی زنان را با نقصان مواجه می‌کند، خاطرنشان کرد: دستمزد کمتر زنان نسبت به مردان در برخی از مشاغل باعث کاهش حقوق بازنشستگی آن‌ها می‌شود؛ برخی مشاغل برای زنان در دسترس قرار ندارد یا ساعات کاری انعطاف‌ناپذیری دارند که بر سابقه بیمه تاثیر دارد. بسیاری از زنان نیز به دلیل وظایف مراقبتی (نگهداری از سالمندان یا کودکان) مجبور می‌شوند کار خود را رها کنند و سابقه بیمه آن‌ها ناقص می‌ماند.

این فعال کارگری تصریح کرد: برخی زنان بازنشسته با مشکلات بیمه تکمیلی و هزینه‌های درمان مواجه هستند. بسیاری از زنان نیز به‌خصوص آنهایی که همه هویت خود را در گرو اشتغال گذاشته‌اند، بعد از بازنشستگی دچار کاهش ارتباطات اجتماعی و افسردگی می‌شوند.

یعقوبیان عنوان کرد: بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه کار و ۴۲ سال سن که در طرح‌های ویژه یا بعضی مشاغل خاص وجود دارد، اغلب به دلایلی مانند «ملاحظات اجتماعی، ویژگی‌های خاص برخی مشاغل و سیاست‌های حمایتی از زنان» به تصویب رسیده است.

آیا افزایش سن بازنشستگی زنان، مشکلات صندوق‌ها را برطرف می‌کند؟

با این توضیحات، آیا افزایش سابقه و سن بازنشستگی زنان، اساساً کار درستی‌ست؟ در وهله‌ی بعد، آیا این اصلاحات ضد کارگری می‌تواند مشکلات صندوق‌های بازنشستگی مانند تامین اجتماعی را حل کند؟ یعقوبیان در پاسخ به این سوالات می‌گوید: برای افزایش نرخ فرزندآوری، پیشنهاد شد سن بازنشستگی زنان با هر فرزند ۱ سال کاهش پیدا کند(حداکثر ۵ سال) اما این طرح به دلیل هزینه‌های بالا برای صندوق‌های بازنشستگی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. علاوه بر این، افزایش سن و سابقه بازنشستگی زنان اشکالات زیادی دارد؛ شورای نگهبان اعلام کرده است افزایش سن بازنشستگی ممکن است در تضاد با سیاست‌های تشویق فرزندآوری باشد، چراکه زنان برای تربیت فرزند به زمان آزاد بیشتری نیاز دارند.

وی ادامه داد: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز اشکالاتی به این طرح وارد کرده است؛ گزارش سال ۱۴۰۱ مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزایش سن بازنشستگی زنان مشکل صندوق‌های بازنشستگی را حل نمی‌کند، بلکه باید اصلاحات ساختاری همچون افزایش نرخ مشارکت مردان صورت بگیرد. پیش‌بینی شده که این طرح حداکثر ۵ درصد از کسری بودجه‌ صندوق‌ها را کاهش می‌دهد. تحلیل‌های این مرکز نشان می‌دهد افزایش سن بازنشستگی می‌تواند فرصت‌های شغلی برای زنان جوان‌تر را کاهش دهد چراکه سهمیه‌های استخدامی کاهش پیدا می‌کند.

یعقوبیان افزود: مرکز پژوهش‌ها در گزارش خود تاکید می‌کند که بسیاری از زنان در مشاغل فرسایشی مانند آموزش و پرستاری، بعد از ۳۰ سال کار دچار فرسودگی جسمی می‌شوند و ادامه کار تا سنین بالاتر کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علاوه بر این، با توجه به اینکه زنان به‌طور متوسط ۱۱ سال کمتر از مردان کار می‌کنند، افزایش سنوات بازنشستگی آن‌ها را نسبت به مردان در وضعیت نامناسبی قرار می‌دهد. شورای نگهبان نیز در نظرات استفساریه‌ای خود بیان کرده که کاهش حمایت‌ها از زنان شاغل به توجیه محکم قانونی و شرعی نیاز دارد.

براساس اظهارات این فعال کارگری، این نهادهای نظارتی، پیشنهادات جایگزین برای بازنشستگی زنان دارند مانند تأکید بر افزایش کیفیت حمایت‌ها (نه افزایش سن)، معافیت کامل زنان دارای بیشتر از ۳ فرزند از هرگونه افزایش و کاهش تدریجی ساعت کار به جای افزایش سن.

این فعال صنفی زنان کارگر در پایان گفت: کشورهای توسعه‌یافته با سیستم‌های یکپارچه رفاهی، قوانین ضد تبعیض قدرتمند و حمایت از توازن کار-خانواده، شرایط بهتری برای بانوان شاغل و بازنشسته فراهم کرده‌اند؛ آیا ما قرار است تنها در حرف از اشتغال زنان حمایت کنیم؟ آیا قرار است با افزایش سابقه و سن بازنشستگی زنان، آن‌ها را دچار مشکلات مضاعف کرده و معیشت خانواده‌های با سرپرست زن را در معرض خطر قرار دهیم؟

ایلنا