یک زن، نخستین برنامه‌نویس جهان

این واقعیت که نخستین برنامه کامپیوتری در قرن نوزدهم نوشته شده، برای ما که در عصر انقلاب صنعتی چهارم زندگی می‌کنیم، عجیب به نظر می‌رسد. اما نکته جالب‌تر این است که نخستین برنامه‌نویس جهان یک زن بود. او با طراحی اولین الگوریتم برای یک ماشین محاسباتی، تأثیر عمیقی بر علوم کامپیوتر گذاشت.

ایدا لاولیس (Ada Lovelace) به‌عنوان نخستین برنامه‌نویس کامپیوتر شناخته می‌شود. او در میانه قرن نوزدهم و در همکاری با چارلز بابیج (Charles Babbage)، مخترع ماشین‌های محاسباتی، به نوشتن الگوریتم‌هایی پرداخت که به‌عنوان نخستین برنامه‌های کامپیوتری تاریخ به شمار می‌روند. این همکاری به پیشرفت فناوری‌های محاسباتی کمک کرده و توانایی‌های زنان در عرصه علم‌وفناوری را نمایان می‌سازد.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ایدا لاولیس نقش اساسی در توسعه اولیه علم کامپیوتر ایفا کرده است. بر اساس یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۹، او به‌وضوح نخستین فردی بود که مفهوم برنامه‌نویسی را فراتر از محاسبات عددی درک کرده و بر اهمیت استفاده از داده‌های غیرعددی تأکید داشت. این یافته‌ها نشان‌دهنده بینش عمیق او نسبت به آینده فناوری اطلاعات است.

ایدالاولیس در دهم دسامبر ۱۸۱۵ در لندن به دنیا آمد. او دختر لرد بایرون (Lord Byron)، شاعر مشهور و آنا ایزابلا میل‌بانک (Anna Isabella Milbanke)، ریاضی‌دان بود. مادرش باوجود جدایی از پدرش، تلاش کرد تا ایدا را با آموزش‌های ریاضی و منطقی تربیت کند.

 در سال ۱۸۳۳، ایدا با چارلز بابیج آشنا شد که در حال طراحی ماشین محاسباتی به نام ماشین تحلیلی (Analytical Engine) بود. ایدا با طرح‌های بابیج آشنا شد و نظرات و ایده‌های خود را به آن افزود. او متوجه شد که این ماشین می‌تواند از طریق اجرای یک سری دستورات، عملیات پیچیده‌تری را انجام دهد.

ایدا در یادداشت‌هایش الگوریتمی برای محاسبه اعداد برنولی (Bernoulli numbers) نوشت که به‌عنوان نخستین برنامه کامپیوتری شناخته می‌شود. او همچنین پیش‌بینی کرد که ماشین تحلیلی می‌تواند برای انجام کارهای دیگر غیر از محاسبات عددی نیز مورداستفاده قرار گیرد. دیدگاه انقلابی او نمایانگر توانایی‌های بالقوه کامپیوترها بود.

مهارت برنامه‌نویسی در دنیای امروز نقش بسیار مهمی دارد، زیرا اساس توسعه فناوری و نوآوری‌های جدید را تشکیل می‌دهد. باوجوداینکه بسیاری از افراد ممکن است برنامه‌نویسی را به‌عنوان یک فرایند صرفاً نرم‌افزاری تصور کنند، نباید اهمیت اصول علمی را در این زمینه نادیده گرفت. استیون هاوکینگ، فیزیک‌دان مشهور، دراین‌رابطه می‌گوید: «چه بخواهید اسرار کیهان را کشف کنید، چه بخواهید در قرن بیست و یکم شغلی پیدا کنید، یادگیری اصول پایه‌ای برنامه‌نویسی کامپیوتر یک مهارت ضروری است.»

ایدالاولیس در ۲۷ نوامبر ۱۸۵۲ درگذشت و تا قرن بیستم نام او به فراموشی سپرده شد. بااین‌حال، با آغاز عصر دیجیتال، اهمیت کارهای او دوباره شناخته شد و امروزه او به‌عنوان یکی از پیش‌گامان علم کامپیوتر معرفی می‌شود.

آنا