خشونت در نمایش خانگی

حدود یک دهه است که نمایش خانگی به منازل ایرانی‌ها راه‌یافته است، اما هیچ‌گاه مانند امروز، وابستگی و جذابیت برای خانواده‌ها به این اندازه نبوده است. نمایش‌ های خانگی در کنار بازی‌های ویدئویی اگر متناسب با سن، روحیات و نیازهای اعضای خانواده انتخاب شوند و میزان استفاده از آن‌ها به‌درستی مدیریت گردد، می‌توانند نتایج بسیار مثبتی به همراه داشته باشند. اما به طور معمول این امر محقق نمی‌شود و بی‌توجهی برخی والدین به محتوای نمایش‌ فیلم‌ها موجب شده تا آسیب‌های روانی جدی و جبران‌ناپذیری در کمین کودکان و نوجوانان باشد.

نمایش آسان خشونت، تبلیغ مصرف بی‌رویه دخانیات و الکل و همچنین نمایش صحنه‌های خشونت و قتل، می‌تواند به انحراف کودکان منجر شود. در این میان، نقش والدین و ضرورت توجه و نظارت آن‌ها بسیار حائز اهمیت است و نباید از آن غفلت کرد.

در همین راستا با ابوالقاسم عیسی‌مراد، روان‌شناس بالینی و اجتماعی گفت‌و‌گو انجام گرفته است.

عیسی‌مراد گفت: به‌طورکلی، هر اثری که به‌صورت صوتی یا تصویری تولید می‌شود، اگر حاوی مطالب خشونت‌آمیز باشد، برای تمام افراد مضر است و تأثیرات منفی بر روان آن‌ها می‌گذارد، اما تأثیرات منفی بر کودکان و زنان به مراتب بیشتر خواهد بود. متأسفانه، بسیاری از اوقات سازندگان  نمایش‌ فیلم به پیام‌های نهفته در آثار خود و آثار مخرب آن‌ها بر ذهن کودکان و نوجوانان توجهی ندارند.

سریال‌هایی که روح نوجوانان را می‌خراشد

وی ادامه داد: کارتون‌ها و برخی فیلم‌ها که با رفتارهای خشونت‌آمیز همراه هستند، تأثیرات فوق‌العاده مخربی بر کودکان دارند. مشاهده و حتی شنیدن صداهای صحنه‌های خشونت‌آمیز، فرد را به اختلالات شخصیتی و رفتارهای پرخاشگرانه در گروه‌های سنی مختلف مبتلا می‌کند.

دیدن صحنه‌های خشن در سنین پایین می‌تواند مشکلات شخصیتی ایجاد کند.

عیسی‌مراد گفت: یک رویکرد در اختلالات شناختی به نام (بایوسایکوسوشیال) وجود دارد که به بررسی علت‌شناسی و سبب‌شناسی در مسائل اجتماعی می‌پردازد و اکتسابی است. این رویکرد با یادگیری و الگوبرداری از محیط اطراف، شخصیت کودک را شکل می‌دهد. با توجه به الگوهای مشاهده‌ای بندورا (آلبرت بندورا، روان‌شناس نامدار حوزه روان‌شناسی اجتماعی در قرن بیستم)، فرد با دیدن صحنه‌های خشونت‌آمیز، به تدریج پرخاشگری در او افزایش می‌یابد.

روان‌شناس بالینی در ادامه گفت: تنها فیلم و انیمیشن نیست که بر ذهن و سلامت روان کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه گاهی رفتارهای خشن و مشاجرات برخی خانواده‌ها در خانه و جلوی چشم کودک نیز بر سلامت روان او تأثیر می‌گذارد. اگر این رفتارها با دیدن صحنه‌های خشن در فیلم‌ها ترکیب شود، اختلالات روان‌شناختی در کودک با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد.

وی ادامه داد: امروزه علاوه بر انیمیشن و فیلم‌ها، بازی‌های زیادی با محتوای خشونت و کشتار طراحی شده‌اند که به نوبه خود برای روان کودکان مضر هستند. این موضوع بسیار مهم است و والدین نباید تصور کنند که دیدن یک صحنه، تأثیر منفی بر کودک نخواهد داشت. این تصور کاملاً نادرست است، زیرا همان یک صحنه در ذهن کودک ثبت و الگوبرداری می‌شود. بسیاری از پرخاشگری‌های نوجوانان ریشه در سنین کودکی و مشاهده صحنه‌های خشن دارند.

نظارت سازمان نظام روان‌شناسی بر فیلم‌ها

عیسی‌مراد مطرح کرد: در گذشته، سازمان نظام روان‌شناسی برای نقد فیلم، سریال و هر آنچه که برای عموم تولید می‌شود، کارگروهی تشکیل داده بود. به نظر من، استفاده از روان‌شناسان و مشاوره با آن‌ها برای نوشتن یک فیلمنامه خوب و تأثیرگذار به شدت ضروری است. اگر قبل و حین ساخت یک نمایش‌ فیلم در مورد صحنه‌های مختلف، به‌ویژه صحنه‌های خشونت‌آمیز، با روان‌شناس مشورت شود، تفکر اذهان عمومی آسیب نخواهد دید و تأثیرگذاری فیلم در نگاه مخاطب افزایش می‌یابد.

وی ادامه داد: مقابله با پرخاشگری یک مسئله مهم است و زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که ممکن است جامعه با افرادی که دچار اختلالات سایکوپاتی (روان آزاری، یک نوع اختلال شخصیتی است که در آن فرد بدون احساس همدردی یا پشیمانی قادر به آزار دیگران است) و رفتارهای ضداجتماعی هستند، مواجه شود. این افراد با دیدن صحنه‌های خشونت‌آمیز احساس خوبی پیدا کرده و از آن رفتارها الگوبرداری می‌کنند. البته این افراد دارای ذهنی مشکل‌دار هستند، اما به‌طورکلی، پرخاشگری‌های رایج در فیلم‌ها و سریال‌ها کم نیست و این خود یک عامل تشدیدکننده رفتارهای خشن در جامعه است.

روان‌شناس بالینی اظهار داشت: هر سنی در افراد با یک یا چند تحول تکاملی همراه است. اگر سازندگان فیلم در زمان تولید یک فیلم از روان‌شناسان کمک بگیرند، می‌توانند با توجه به تحولات سنی، مخاطبان خود را دسته‌بندی کنند. برای مثال، کودکی که به مدرسه رفته با کودکی که هنوز سواد ندارد، متفاوت است و رفتارهای متفاوتی خواهد داشت. اگر سازندگان در زمان ساخت یک فیلم یا انیمیشن به این موارد توجه نکنند، شک نکنید که آثار خشونت در نوجوانی و دوران بلوغ فرد بروز خواهد کرد.

استعمال دخانیات و مشروبات الکلی در فیلم و تأثیر آن بر کودک

روان‌شناس اجتماعی تصریح کرد: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، با توجه به گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان به محتواهای مختلف، این محتواها بر ذهن و رفتار کودک تأثیر می‌گذارد. زمانی که کودک ما نمایش‌ فیلم یا سریال موردعلاقه‌اش را می‌بیند، شخصیت آن فیلم را الگوی خود قرار داده و می‌خواهد رفتارهای آن سلبریتی را تکرار کند. به همین دلیل، کودک تمایل دارد که رفتارهای پرخطر مانند استعمال دخانیات را از سلبریتی موردعلاقه‌اش تقلید کند؛ بنابراین، اگر خانواده بتواند کودک را از دیدن این صحنه‌ها دور نگه دارد و با نشان‌دادن صحنه‌های منطقی یا سرزنش آن رفتار پرخطر، می‌تواند جایگزینی برای آن صحنه مخرب در ذهن کودک ایجاد کند.

صداوسیما و والدین، رکن اول در کمک به سلامت روان کودک

وی اذعان کرد: گام اول در مورد سلامت روان کودکان، نمایش‌ عملکرد صداوسیما است. صداوسیما باید برای هر یک از برنامه‌های خود درجه‌بندی سنی تعیین کند. همچنین، نظارت قوی مسئولین مربوطه بر فضای مجازی، به‌ویژه اینستاگرام، می‌تواند کمک بزرگی به سلامت روان کودک کند. البته نقش والدین بسیار حائز اهمیت است و خانواده‌ها باید آموزش ببینند که هر نوع فیلم، انیمیشن یا بازی اینترنتی مناسب فرزندشان نیست. با جایگزین‌کردن برنامه‌های مناسب، تفریحات سالم و بازی‌های فکری، می‌توانند به رشد شخصیتی کودک کمک کرده و فرزندشان را از دیدن صحنه‌های مخرب دور نگه دارند تا دچار اختلالات شخصیتی نشود.

عیسی‌مراد خاطرنشان کرد: نکته پایانی آرامش در کانون خانواده است. گاهی رفتارهای خشونت‌آمیز والدین در خانه، خود موجب به‌هم‌ریختگی فکری در کودک‌ونوجوان می‌شود. خانواده‌ها باید سعی کنند مشاجرات و دعواها را در حضور کودک انجام ندهند و محیطی آرام و دور از استرس برای او فراهم کنند. زمانی که کودک در خانواده احساس آرامش کند، کمتر به فیلم‌ها یا بازی‌های اینترنتی روی می‌آورد و کمتر دچار آسیب خواهد شد.

تابناک