جای خالی «مادر معمولی» در سینمای ایران

زهرا اردکانی با بیان اینکه موضوعات در این دهه‌ها در سینمای ایران مختلف بوده است، اظهار کرد: در برخی از فیلم‌ها مادر و مادری سوژه اصلی فیلم بوده است.

 وی افزود: در بخشی از فیلم‌ها قهرمان فیلم مادر بوده و موضوع فیلم مادری است. فیلم‌های مادر، باشو غریبه کوچک، مهر مادری، زیر پوست شهر، مادرم گیسو، مهمان مامان، گیلانه، خون بازی، میم مثل مادر، من ترانه پانزده سال دارم، شیار ۱۴۳، بوسیدن روی ماه و سرهنگ ثریا از جمله آثاری هستند که موضوع اصلی آنها مادری است.

پژوهشگر حوزه زنان در ادامه گفت: موضوعات دیگر در چهار دهه سینمای ایران تغییر کرده‌اند؛ اما شمایل مادر در طول این چهار دهه چندان تغییر نکرده و در همه این آثار مادر اسطوره‌ای و ایده‌آل را می‌بینیم.

اردکانی تصریح کرد: در بیشتر فیلم‌ها مادری را می‌بینیم که عشق بی قید و‌شرطی به فرزندان خود داشته، ازخودگذشتگی عجیبی دارد و هیچ‌ اتفاقی مانع این ازخودگذشتگی نمی‌شود. مادر در این آثار سینمایی ایثار تمام‌وکمال نسبت به فرزندان خود دارد و از صبر و تحمل بالایی برخوردار است.

وی اضافه کرد: در بعضی دیگر از فیلم‌ها که موضوع اصلی آنها مادری نیست، تغییرات تصویر مادر را در چهار دهه می‌بینیم. در چنین آثاری به‌تدریج از دهه شصت تا به امروز مادرانی را در فیلم‌ها می‌بینیم که از اسطوره‌ای بودن خارج شده‌اند و تغییر کرده‌اند. یکی از فشار‌هایی که بر روی مادران ما بوده، ایده‌آل بودن است. مادر معمولی در سینمای ما کجاست؟ سینما هنوز با نمایش مادر معمولی  فاصله دارد.

پژوهشگر حوزه زنان افزود: این مهم است که نقش تربیتی پدر را نیز در خانواده نشان دهیم. ما چندان به نقش پدر نپرداخته‌ایم. سینما در بسیاری از فیلم‌ها زن را در مادر بودن خلاصه می‌کند یا شکل تکامل‌یافته زن را در مادرانگی نشان می‌دهد. اینطور نمایش داده می‌شود که زن هنگامی کامل است که مادر باشد.

اردکانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر در جامعه ما تعدادی از دختران ازدواج ‌نکرده‌اند و تجربه مادری نداشته‌اند و یا برخی زنان متأهل به دلیل ناباروری نمی‌توانند مادر شوند. اینکه ما زنانگی را به مادر بودن ربط دهیم، جفا در حق چنین زنانی است. سرنوشت زنان مختلف است و نباید اینطور تلقی شود که زنی که مادر نمی‌شود، سرنوشت خوبی ندارد.

رادیو گفتگو