نشست هم‌اندیشی بانوان تاریخ‌پژوه حوزه و دانشگاه

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو، هم اندیشی بانوان تاریخ پژوه حوزه و دانشگاه با حضور دکتر صفری فروشانی عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی ؛ دکتر ناهید طیبی مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه مطالعات اسلامی و مدیر دانشنامه زن مسلمان؛ خانم زهرا کبیری پور (دانشجوی دکتری تاریخ تشیع) و اساتید تاریخ‌پژوه در سالن همایش‌های انجمن تاریخ پژوهان حوزه به دبیری خانم دکتر اعظم ابوالحسنی عراقی استاد حوزه و دانشگاه برگزار شد.

این نشست با هدف گفتگو و تبادل نظر میان بانوان فعال در حوزه مطالعات تاریخی برگزار شد تا به این سوالات پاسخ دهد:

_بررسی چالش ها و موانع پیش روی بانوان در انجام پژوهش های تاریخی

_شناسایی فرصت ها و راهکارهای ارتقای جایگاه بانوان در عرصه تاریخ پژوهی

_معرفی پروژه های پژوهشی جاری و فرصت های همکاری میان بانوان پژوهشگر

_ایجاد فضای تعامل و همکاری علمی میان شرکت کنندگان

در ابتدای نشست بانوان تاریخ‌پژوهِ حاضر، ضمن معرفی خود به تشریح کارهای پژوهشی خود پرداختند و در ادامه سرکار خانم دکتر ابوالحسنی عراقی دبیر کمیته‌ی خواهران انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه به تشریح فعالیت‌های این کمیته از ابتدای تأسیس آن پرداخت. سپس سرکار خانم دکتر طیبی ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این جلسه به برخی از مشکلاتی که بانوان به ویژه‌ بانوان شاغل دارند اشاره کرد و به تشریح فعالیت دانشنامه‌ی زن مسلمان پرداختند. بعد از سخنان خانم دکتر طیبی خانم زهرا کبیری‌پور دانشجوی دکتری تاریخ تشیع اثنی عشری دانشکده‌ی تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب و عضو هیئت مدیره‌ی انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه، ضمن معرفی مختصر خود و دامنه‌ی فعالیت‌هایش به تبیین ظرفیتی که در دانشکده‌ی تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب برای فعالیت بانوان وجود دارد پرداخته و برخی از دانشجویان خانم موفق اما ناشناخته‌ی این دانشکده را معرفی کردند و در پایان به سفری که اخیرا به کشور ترکیه داشتند اشاره کرد و درباره‌ی ظرفیتی که در حوزه‌ی علویان ترکیه وجود دارد پرداخت. بعد از صحبت‌های خانم کبیری‌پور از میان حاضران در جمع خانم دکتر وکیل معاون پژوهش مدرسه‌ی معصومیه به تشریح فعالیت‌های این مجموعه به ویژه در هفته‌ی پژوهش پرداختند و به تفصیل، فعالیت‌های جدید این معاونت را خصوصا در بحث دیجیتال بیان کردند.

در ادمه دکتر صفری فروشانی ضمن ابراز خرسندی از فعالیت بانوان تاریخ‌پژوه عنوان کرد: این اولین جلسه از جلسات هم‌اندیشی و هم‌افزایی تاریخ پژوهان زن با چشم‌اندازی فعال و مصمم است. باید گفت که برای بررسی فعالیت شما از دو نگاه آغاز میکنم؛ یکی وضعیت و موقعیت و یکی هم بایسته‌ها.

صفری فروشانی در ادامه برای تبیین وضعیت و بایسته‌ها بیان کرد: مخاطب سخن فراتر از انجمن خواهران تاریخ‌پژوه است. درباره وضعیت و موقعیت می‌توانیم دو نگاه داشته باشیم، یک نگاه مثبت یا ایجابی و یکی هم نگاه سلبی؛ اما نگاه ایجابی این است که ببینیم هم‌اکنون ما بانوان فعال تاریخ‌پژوه فراوان داریم. در هیچ مقطعی از تاریخ این مقدار نداشتیم. مؤسساتی که اختصاصی یا اشتراکی به تاریخ می‌پردازند و بانوان در آن حضور دارند زیاد است. بنت‌الهدی اختصاصی است، جامعه‌الزهرا اختصاصی است. مرکز مطالعات زنان اختصاصی است و از مراکز اشتراکی هم دانشگاه ادیان و دانشگاه معارف و مکان‌های دیگر.

دکتر صفری فروشانی درباره‌ی اهتمام بانوان تاریخ‌پژوه در حال حاضر به نسبت قبل گفت: نکتۀ دیگری که باید اذعان داشت اینکه اساتید مُبرّز در میان خواهران ما فراوان داریم. خانم دکتر طیبی شاهد هستند یک زمانی به من می‌گفتند که مثلاً یک کارشناس خانم می‌خواهیم برای فلان موضوع، در حالی‌که ما فقط یک خانم دکتر داشتیم و آن هم دکتر زهرا روح‌اللهی بود.

عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی گفت: ببینید جامعه الزهرا رئیسش خانم است. مسئول آموزش خانم است. مسئول گروه خانم است. به‌هرحال امور دست خود خانم‌ها است و حجت تمام است و بهانه وجود ندارد. خانم‌ها استقبال زیادی از تاریخ دارند. گروه‌های تاریخی هم زیاد داریم. حالا چه گروه‌های حقیقی و چه گروه‌های مجازی و ظرفیت‌های خوبی هم داریم. واقعاً ظرفیت زیادی وجود دارد. یکی از اشکالاتی که به دانشنامه وارد کردند همین بود که چرا انقدر مدخل تاریخی دارد. یک‌ سوم دانشنامه مداخل تاریخی بود. نزدیک هشت‌ صد تا ورودی تاریخی داشتیم.

دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی در ارتباط با نکات سلبی موضوع هم‌اندیشی تاریخ‌پژوهان گفت: جلسه‌ی هم‌اندشی اتفاق افتاده است اما کم بوده و باید بیشتر باشد. و اینکه این جلسه را نقطه‌ی آغازی بر ادامه‌ی جلسات بدانیم. یکی از نکات سلبی و خیلی مهم این است که قله‌های خانم‌ها اندک است. خانم‌هایی که به قله دانش رسیده باشند در مقابل آقایان کم بوده است. مثلا همین مرجعیت، بانوان باید به قله بیندیشند و در حرکت باشند.  

تاریخ‌پژوه حوزه و دانشگاه درارتباط با مرجعیت اندک بانوان گفت: فرض کنید حالا در خانم‌ها  دکتر صفاتی را داریم یا خانم گلگیری را داریم. این فعلیت باید در قله‌ی تاریخ بانوان هم دیده شود. نکته مهمی که باید بگویم و بزنگاه صحبت من است این است که همت در بانوان ما کم است و باید بیشتر شود.

صفری با اشاره به صحبت‌های دکتر ناهید طیبی در ارتباط با مشغولیت‌های زیاد بانوان گفت: این فرمایشی که خانم طیبی داشتند حالا زن شوهر دارد، بچه دارد، فلان این‌ها به‌جای خودش، ولی خب خود خانم  زهرا کبیری‌پور نمونۀ موفقی هستند حالا غیر از آن سفرهایی که داشتند، غیر از موضوعی که برای رساله گرفتند، غیر از کارهای روتینی که دارند، در همین فضای مجازی‌ کانال‌هایی که اداره می‌کنند، تأثیرگذار هستند و باید بانوان تحصیل‌کرده‌ی هدف متعالی خود را فراموش نکنند.

وقتی یک مانع جلوی شما گذاشتند این به این معنا نیست که شما بگویید چشم. از این موانع زیاد جلوی ما قرار دارند. از شخصی سؤال کردند که اگر شما در دریا در حال غرق شدن باشی چکار می‌کنی؟ گفت: دستم و می‌گیرم به درخت، گفتند در دریا که شاخۀ درخت نیست! گفتند: مجبورم؛ شما باید این‌طوری نگاه کنید. مجبورید. باید همت داشته باشید.

دکتر صفری فروشانی در ادامه به نگاه یک تاریخ‌پژوه و درونی‌سازی کردن این نگاه اشاره و تصریح کرد: یک دغدغه‌ای من اخیراً دارم دغدغۀ درونی‌سازی و درونی‌زایی است؛ یعنی ما راه تاریک خودمان را با نگاه به غرب نگاه نکنیم، به جامعه‌شناسی نگاه نکنیم. قواعد خودمان را خودمان تعبیه کنیم و این امکان وجود دارد که هم درونی‌سازی کنیم هم درونی‌زایی کنیم. خودمان باید فکر بکنیم و بگوییم که نقش زنان در تولید فکر چه مقدار است؟ نقش اساتید در تولید فکر چه مقدار است؟ خدا رحمت کند شهید صدر را سؤال کردند که شما چه مقدار در روز مطالعه می‌کنید؟ ‌گفتند دوازده ساعت، گفتند ما که کتابی دست شما نمی‌بینیم؟ گفتند شما سؤال کردید چقدر مطالعه می‌کنید؟ نگفتید چقدر کتاب می‌خوانید.

صفری فروشانی گفت: من پیرو منطق راه‌بنداز و جا بنداز هستم. اول یه چیزی  را راه ببیاندازیم، بعد قانونش را درست می‌کنیم. همیشه هم همین‌طور بوده است. الان من یازده رشته تاسیس کردم. زمانی که می‎خواستم تاسیس کنم، می‌گفتند تاریخ اسلام مگر غیر از کلام و این چیزهاست، می‌گفتیم نه فرق می‌کند. بعد تاریخ تشیع، می‌گفتند تاریخ تشیع مگر غیر از تاریخ اسلام است بعد تاریخ اهل‌بیت می‌گفتند مگر غیر از تاریخ تشیع است. . ولی خب الحمدالله توکل کردیم و کار به اتمام رسید.

دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی در ادامه‌ی صحبت خود با اشاره به بخش بایسته‌های مسیر پژوهشی بیان کرد: من بایسته‌ها را به دو قسمت بایسته‌های علمی و بایسته‌های عملی تقسیم می‌کنم. در بایسته‌های علمی من معتقد هستم تمام شماها باید نگاهتان به قله باشد. نگاهتان به مرجعیت باشد. مرجعیت برای زن تاریخ‌پژوه. زمانی که ما در جامعه‌الزهرا بودیم یکی از چشم‌اندازهایی که تعبیه کردیم که برسیم به آن، مرجعیت زنان در تمام علوم بود. ما در این مسیر می‌خواستیم جایزۀ کتاب سال تعریف کنیم. مقالۀ سال تعریف کنیم. هم‌اندیشی تاریخی‌ها را داشته باشیم و هنوز هم دیر نشده و باید حرکت کرد.

عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی گفت: نکتۀ دیگر در بحث ارتقا است. منظورم از ارتقا هم ارتقای دانش است یعنی هم دانشجویان را ارتقا بدهید و هم خودتان را ارتقا بدهید و هم دانش را ارتقا بدهید. یک نکته‌ای که می‌خواهم در ادامه بگویم ببینید هرکدام از شما باید به یک‌رشته یا یک موضوع شناخته شوید. هرکجا بگویند همسران پیامبر من بگویم خانم استاد حکیم زاده ارجاع می‌دهم که خوب به اصطلاحات تمرکز دارد. باید بدانیم که مراحل دانایی چهارعنوان است: آشنایی، شناخت، تخصص سطح بالاتر و یکی تمحض؛ من دربارۀ شخص خودم روی تمحض دارم کار می‌کنم. اگر دربارۀ تشیع صفویه چیزی بیاورند می‌گویم تمحضش را ندارم. من تمرکزم فقط تاریخ اهل‌بیت است.

خانم‌ها هم باید به یک‌چیزی شناخته شوند. رشته باشد، موضوع باشد فرقی نمی‌کند مثلاً خانم دکتر طیبی زنان در دوره معاصر، حجاب زنان در دورۀ معاصر. به این نکات توجه داشته باشید.

نکتۀ دیگر اینکه بروید به سمت نظری، باید بروید سراغ نظریه‌پردازی‌های تخصصی که جایش خیلی خالی است و در ادامه عرض می‌کنم بروید سراغ اجتهاد؛ یعنی واقعاً ما مجتهد زن در موضوعات تاریخی داشته باشیم که در ادامه برسیم به مرجعیت. نکتۀ بعد اینکه مرجع شناخته‌شده باشیم، هرکسی بگوید علویان حالا بااینکه موضوعی مردانه هم است بگوییم خانم کبیری‌پور و نکته مهم اینکه تک‌رشته‌ای نباشید. تاریخ بسنده نباشید و به رشته‌های دیگر هم سر بزنید و یک سری رشته‌ها لازم است برای مطالعات تاریخی مثل حدیث، رجال، طبقات؛ ما تاریخ برای تاریخ نداریم و موافق تاریخ‌های محض نیستم. تاریخی باید با علوم مرتبط سروکار داشته باشد به‌اصطلاح دامنه، تابه قله برسد.

صفری ورود بانوان به عرصه‌های جدید علم و تکنولوژی را مهم دانست و گفت: نکتۀ دیگر اینکه عرصه‎های جدید را رصد کنید باید در آن‌ها کار کنید. بعضی از این عرصه‌های جدید را آقایان کار نکردن شما جلو بزنید. با رویکردهای تمدنی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که این‌ها را در آن کارگاه خدمتتان عرض کردم. در هوش مصنوعی ورود کنید. در مطالعات زنان بیشتر سرمایه‌گذاری کنید نه به‌عنوان اینکه بسنده کنید بلکه به‌ عنوان اینکه خلأ زیاد است و اشباع نشده است.

استاد حوزه و دانشگاه در تامین بودجه‌های علمی تصریح کرد: در مباحث عملی نکتۀ آخر را اول میگم، در همین کوچۀ روبه‌رو درمانگاهی هست که نوشته واقفش یک خانم بوده است، ما خانم‌های پولداری که ارثی به آن‌ها رسیده است کم نداریم، هستند بانوانی که پول زیادی دارند، بچه هم ندارند، دوست دارند پول‌شان خرج باقیات و صالحاتشان شود، فراوان هستند. شما باید شناسایی کنید و آن‌ها را توجیه کنید که ما یک نوع وقف دیگری هم داریم و آن وقف بر فکر است.

صفری فروشانی در پایان صحبت‌های خود گفت: نکتۀ دیگر دربارۀ شخص خودتان باید بگویم که مراحل اداری و مراحل علمی را به ‌سرعت طی کنید و بانوان باید در دکتر گرفتن وعضو هیئات علمی شدن سریع پیش روند.  نکتۀ دیگر اینکه با انجمن‎ها حالا چه انجمن‌های دانشجویی چه انجمن‌های کشوری در داخل وخارج ارتباط داشته باشید. مهم‌ترین مسیر شما مسیر  به‌اصطلاح تولید و تربیت فرزند است که شما امروز امتداد علمی داشته باشید. شاگرد داشته باشید. محصول کار داشته باشید. حلقه‌ها داشته باشید. شناسایی مراکز فعال زنان داشته باشید تا بتوانید هم امروز و هم برای آیندگان خود مسیر را فراهم کنید.

گفتنی است نشست هم‌افزایی تاریخ‌پژوهان حوزه و دانشگاه با حضور بانوان فعال در عرصه‌ی تاریخ‌پژوهی با صحبت‌های خانم دکتر ناهید طیبی و فعالان این عرصه در روز سه‌شنبه ۱۸ دی ماه در ساختمان انجمن علمی حوزه برگزار شد.

گزارشگر: مهتا صانعی