عاملیت در گرو زوجیت

می‌توان دو نوع عاملیت زنان در عرصه اجتماعی را متمایز کرد: عاملیت منفعلانه و عاملیت فعالانه. برای درک تفاوت این دو نوع عاملیت، باید توجه داشت که مسأله اصلی این نیست که آیا زنان عاملیت دارند یا خیر، بلکه سوال صحیح این است که عاملیت زنان چگونه است؟

نکته دیگری که باید در نظر گرفت این است که فعال بودن یا نبودن به معنای سرعت حرکت عامل نیست، بلکه به معنای حرکت آگاهانه است. این که زن بداند عاملیت او بر مبنای هویت انسانی‌اش است یا وابسته به جنبه‌های بدنی و جنسیتی‌اش.

بیان رهبر معظم انقلاب در دیدار امسال با بانوان، به‌طور کامل بر شکل‌گیری زنانگی حقیقی یا «عاملیت فعالانه» زن ایرانی تأکید داشت.

به نظر می‌رسد اشاره ایشان به تدوین «منشور» حوزه زنان، با درک چنین دغدغه‌ای، مطرح شده است. با فهم اصل اول این منشور که به مقوله زوجیت اشاره دارد، عاملیت فعالانه یا همان حرکت آگاهانه معنا پیدا می‌کند.

این درک که اساس خلقت بر پایه پیوند و همگرایی بنا شده است، به این معناست که زن و مرد باید در چیزی همخوانی داشته باشند که استعداد پیوند را ایجاد کند.

این چیز، انسانیت است که بین زن و مرد مشترک است. پیوند زن و مرد با یکدیگر، این انسانیت را تکمیل و مضاعف می‌کند و واقعیت جدیدی به نام خانواده را شکل می‌دهد.

عاملیت فعالانه زنان بر پایه فهم انسانی از هویت خود، محیط (خانواده و جامعه) را انسانی‌تر می‌کند و از این رو شایسته حضور جدی در عرصه‌های علمی، هنری، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود.

در مقابل، عاملیت منفعلانه بر اساس درک حرکت از منظر دیالکتیک هگل است. در این نگاه، همخوانی نه در انسانیت، بلکه در کالبد جسمانی است.

 بدن مرد و زن به طور طبیعی متفاوت است و استعداد همگرایی ریشه در تضاد بیولوژیکی آن‌ها دارد. مرد به دلیل قدرت جسمانی بیشتر در موضع فعال و زن به دلیل ظرافت خود در موضع انفعالی قرار می‌گیرد.

در این دیدگاه، زن باید برای جبران ضعف خود حرکت کند، یعنی باید اقداماتی انجام دهد تا در موضع برابری با مرد قرار گیرد.

 عامل انفعالی به همین معناست، یعنی حرکتی برای جبران تفاوت که در قالب نفی بدن خود در تقابل با بدن مرد جلوه‌گر می‌شود. از این نفیِ نفی است که سنتزی حاصل می‌شود و این سنتز خود نفی دیگری است که در برابر نفی دیگر قرار می‌گیرد و این حرکت منفعلانه یا ستیز دائمی شکل می‌گیرد.

عاملیت فعالانه نه نتیجه نفی تنانه، بلکه حاصل تکمیل و ایجاب انسانی است و مسیر هستی را به سمت همگرایی و صلح و ملائمت با حق طی می‌کند.

تسنیم