سینما زنان را سیگاری می‌کند!

با وجود رقم ناچیز ۹درصدی زنان سیگاری نسبت به مردان،آمار ۱.۵ میلیونی مرگ و میر در دنیا قابل توجه به نظر می‌رسد.

شاید بتوان گفت که مقایسه نه درصد زنان سیگاری با جمعیت ۴۰ درصدی مردان سیگاری، رقم قابل‌توجهی نیست؛ اما همین عدد یعنی حدود ۲۰۰ میلیون نفر از یک میلیارد آدم سیگاری جهان را زنان تشکیل می‌دهند و در کنار همه عوارض ناگواری که این عادت ناسالم برایشان به‌ارمغان می‌آورد، سالانه جان ۱.۵ میلیون نفر از آن‌ها را نیز می‌گیرد.

 این تنها نمونه‌ای از ده‌ها آماری است که در مورد مصرف دخانیات توسط زنان از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) منتشر شده است.

گزارش این سازمان می‌افزاید: «البته از بعضی جهات، عوامل زمینه‌ساز رویکرد زنان به این سبک زندگی، متفاوت از دلایل مردان است.

 برای مثال، سیگار کشیدن به‌عنوان راهی برای کاهش وزن یا افزایش اعتماد به نفس باعث شده تا آن‌ها بخواهند نخ‌های بیشتری را برای بهبود وجهه ظاهری‌شان در مجامع عمومی دود کنند.»

 به‌ادعای مقاله منتشره انجمن ریه آمریکا تحت عنوان T.A.L.A که درباره «تأثیرات سیگار بر سلامت زنان» منتشر شده، صنایع دخانی با استفاده از همین تفکر که بین زنان بسیاری در نقاط مختلف جهان رایج شده است، آن‌ها را هدفی بالقوه برای گسترش بازارهای مالی خود دیده‌اند و در تبلیغات مصرف سیگار، عناصری چون «آزادی» و «اعتبار» را به‌عنوان مفاهیم دریغ‌شده از زنان در تاریخ مردسالار جوامع و بروز شکاف‌های جنسیتی و نابرابری‌ها، علم کرده‌اند.

 آنچه حتی در میان مردان به‌عنوان رفتاری نامناسب شناخته می‌شود، به‌عنوان مسیری میان‌بر برای رسیدن به تصویری ایدئال از «زن امروزی» معرفی شده است.

این رویه منجر به پیدایش صفات تطهیرکننده‌ای همچون Light و Low-Tar برای محصولی اهریمنی شد؛ حرکتی مؤثر که زنان بیشتری را به مصرف سیگارهای به‌اصطلاح ملایم‌تر ترغیب کرد؛ به‌طوری‌که ۶۳ درصد مشتریان سیگارهای لایت، زنان هستند.

 البته در بدو امر، این محصول تازه نیازمند فضایی برای معرفی بود و در سال‌های دهه ۷۰ که با اذن Federal Trade Commission مجوز ورود این سیگارها به بازار صادر شد، چه مبلغی بهتر از «سینما» که قهرمان‌هایش با آن ژست‌های اسطوره‌ای، محبوب‌ترین‌ها بین مردم بودند.

محققان مجموعه پژوهشی The Tobacco Atlas تأکید دارند که مدیوم‌های قدرتمند سلبریتی‌محور، توانایی افزایش یا کاهش یک رفتار یا سبک را در توده مردم دارند که به‌این‌روند، «اپیدمی الگوی مصرف» می‌گویند و به‌همین‌علت، عادتی همچون سیگار کشیدن را می‌توان توسط هنرهای موزیکال یا نمایشی، به‌راحتی در جامعه محبوب یا مطرود ساخت.

 البته با این توضیح که تب ایجاد آن به‌سرعت روی می‌دهد؛ درحالی‌که خروج از این جریان، با رویکرد مثبت مدیوم‌های یادشده به پروسه‌ای پنج تا ۱۰ ساله نیاز دارد

. به همین دلیل، صحنه‌های سیگار کشیدن یا هر صحنه‌ای مرتبط با مصرف دخانیات که بر ذات قهرمان‌پروری فیلم‌ها تأکید کند یا آن را در قالب آموزش شکلی از ناهنجاری به‌تصویر بکشد، از سوی مصلحان اجتماعی و منتقدان تأثیرات مخرب رسانه بر جامعه، تقبیح شده و سعی در جلوگیری از تبلیغ و ترویج آن در محصولات فرهنگی دارند. فانتزی قهرمانی با سیگاری بر لب، تأثیرات مخربی را بر وضعیت بهداشت و سلامت عمومی گذاشت؛ به‌طوری‌که نشریه Paste در مقاله‌ای به‌تاریخ ۲۳ جولای ۲۰۱۰ نوشت: «از زمان ستاره‌های کلاسیک همچون بت دیویس، پل هنرید و اودری هپبورن تا همین امروز، سیگار جزئی جدایی‌ناپذیر از شخصیت قهرمان‌ها و گاه ضد قهرمان‌های محبوب بوده است.

 ستاره‌هایی که بر پرده عریض، حجمی عظیم از دود و مواد سمی آن را با پکی عمیق در نماهایی زیبا و افسونگر به ریه‌های خود فرستاده‌اند.

 تولیدکنندگان سیگار همیشه بخشی از هزینه تبلیغات خود را برای قدرت فیلم‌ها و کاریزمای ستاره‌ها کنار گذاشته‌اند. با این حال، گاهی غرامت اشتباهات خود را هم پرداخته‌اند.

برای مثال، در سال ۱۹۹۸ و طی قرارداد Tobacco Master Settlement، چهار شرکت تولید سیگار آلتریا، آرجی رینولدز، براون اند ویلیامسن و لوریلارد معروف به غول‌های تنباکوی آمریکا متعهد شدند مبالغی به‌عنوان جریمه تأثیراتی که سیگار بر سلامت عمومی جوانان ۴۶ ایالت این کشور آن‌هم با واسطه مدیوم سینما گذاشته بود را برای توسعه کیفی سینماهای این ایالات هزینه کنند تا در مقابل، از آن‌ها شکایت نشود.»

با این‌همه، سینما و سیگار، اتحاد خود را در اشکال مختلف حفظ کردند و این، به‌رغم کوشش‌های مجموعه‌های فعال در زمینه آسیب‌شناسی این تصویرسازی‌ها بود.

 گزارش منتشره از سوی موسسه آگاهی‌رسان کانادایی Smokefree Movies که در زمینه «سینمای عاری از دخانیات» فعالیت می‌کند، آورده است: «سیگار کشیدن در سینما از اوایل ۱۹۴۰ آغاز شد و به‌سرعت، فیلمنامه‌نویسان و کارگردان‌ها در همفکری با یکدیگر به این نتیجه رسیدند که پز ستاره‌ها در به‌دست‌گرفتن سیگار یا روشن‌کردن آن، نقش موثری بر بعد قهرمانانه داستان می‌گذارد و درعین اینکه به‌صورت کلی بر جنبه مردانه قهرمان‌ها می‌افزود، در شکلی جزئی‌تر، مثلاً در کلیشه‌هایی همچون مرد یاغی یا مرد خونسرد، استایل‌هایی متفاوت از دود کردن سیگار مورد استفاده قرار گرفت تا جاذبه متمایز هریک از آن‌ها نیز جداگانه حفظ شود.»

جالب آنکه، تسری این رفتار غلط به زنان بازیگر و از آن‌طریق به زنان جامعه هم در همان سال‌ها شکل گرفت.

برای نمونه، ستاره‌ای چون بت دیویس در فیلم Now, Voyager ساخته ۱۹۴۲ ایروینگ رپر، بارها در حال دود کردن سیگار نمایش داده شد. ضمن اینکه سیگار کشیدن زنان در فیلم‌ها قرار بود مروج راهی برای ترفیع شخصیت اجتماعی آن‌ها نیز باشد.

شاید بتوان گفت که خلق ژانر نوآر در سینما و از سویی، تثبیت نگاه روشنفکرمابانه در سینمای اروپا، به زنان امکان بیشتری برای حضور با سیگار روی پرده بزرگ سینما داد؛ جینا لولو بریجیدا، آیدا لوپینو، ایوونه دی کارلو، دبورا کر، جین گریر، هدی لامار، پتریشیا نیل، روزالیند راسل، دولورس دل‌ریو، ناتالی وود، آنیتا اکبرگ، آن بنکرافت، کارول بیکر، کاترین هپبورن، ورونیکا لیک، آوا گاردنر، مارلنه دیتریش، آلکسی لوبومیرسکی و… خیل عظیمی از زنان مطرح هالیوود و سینمای اروپا بودند که در این مسیر قدم گذاشتند و تصاویر اغواگرانه سیگار به‌دست‌شان در نشریات معتبر به‌چاپ رسید و سینما دیگر بدون این ژست‌ها معنایی نداشت.

 نسل جدید سینما هم به‌رغم وجود ممنوعیت‌ها و ایراد قوانین سختگیرانه، همچنان این مسیر را ادامه می‌دهد.

گزارش ۱۱ دسامبر ۲۰۱۶ سایت IMDB فهرستی از فیلم‌هایی را منتشر کرده است که براساس آرای مردمی، جذاب‌ترین ستاره‌های زن سیگاری در آن‌ها به‌تصویر کشیده شده‌اند و این، نشان می‌دهد که چنین شمایلی از «زن» هنوز مورد پسند بسیاری از مردم است؛ Class Warfare، Dirty Little Trick، The World Made Straight، Evil Dead، Flying Lessons، Charlie Zone، Girlfriend و I Know What You Did Last Summer ازجمله عناوین این فهرست هستند و ناگفته پیداست بخش قابل توجهی از آن‌ها هم در رده آثار تین‌ایجری هستند تا بازار هدف خود را سنین پایین‌تری از جامعه قرار دهند.

 گزارش ۱۹ جولای ۲۰۱۶ نشریه The Guardian عنوان می‌کند که در سال ۲۰۱۵ حدود ۴۷ درصد فیلم‌ها برای اکران، درجه‌بندی پی.جی ۱۳ گرفتند؛ زیرا حاوی دست کم یک سکانس مصرف دخانیات بودند.

با این‌همه، هر نوع نمایش سیگار را نباید نشانه‌ای از ترویج یک رفتار بد برای گروه زنان دانست.

متخصصان پژوهشکده بهداشت عمومی وابسته به دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۶ تمرکز خود را معطوف تأثیرات نمایش مصرف دخانیات در فیلم‌های سینمایی بر جامعه کردند.

 آن‌ها دریافتند که چگونگی تصویر کردن سیگار کشیدن نیز می‌تواند تأثیر روانی مثبت یا منفی بر مخاطب داشته باشد.

 برای نمونه، شخصیتی که اما تامپسن در فیلم Stranger than Fiction بازی می‌کرد، سیگار می‌کشید؛ اما لیندسی دوران، تهیه‌کننده فیلم، عنوان کرد که صحنه‌های سیگار کشیدن شخصیت زن را برای نمایش عواقب ظاهری نامناسب سیگار کشیدن مانند سرفه‌های ممتد و به‌خطر افتادن سلامتی، در اثر خود گنجانده است.

در همان سال، فیلم The Devil Wears Prada نمایش داده شد با محتوایی کاملاً زنانه که مریل استریپ و آن هاتاوی؛ بازیگران اصلی‌اش بودند و لزومی نداشت در بهترین و بدترین حالات روحی‌شان، الزامی به سیگار روشن کردن داشته باشند. هر دوی این آثار، رویکردی مقابله‌جویانه نسبت به حضور «سیگار» در سینما داشتند و برای قدرت‌بخشیدن به شخصیت زن، نیازی به ترتیب دادن ژست‌های آنچنانی از بانوی سیگار بر دست و بر لب، ندیدند.

 دکتر شری مک‌کی، روان‌شناس گروه رفتارپژوه دانشکده پزشکی دانشگاه Yale، در مصاحبه‌ای با مجموعه آنلاین انجمن روان‌شناسی آمریکا موسوم به APA عنوان کرده است: «همه آنچه به‌عنوان شخصیتی کاذب با کشیدن سیگار به مخاطبان زن القاء می‌شود، درحالی‌ست که دانش روز ثابت کرده، سموم موجود در هر نخ سیگار، به بدن زنان آسیب بیشتری وارد می‌کند؛ اما نبود آگاهی و البته پیروی از الگوی عمومی باعث می‌شود، اثرات مخرب آن نادیده گرفته شده و زنان، رهایی خود را در تنفس دودهای سرطان‌زا جست‌وجو کنند؛ امری که نیاز به تجزیه و تحلیل‌های مفصل و یافتن راهکارهایی مناسب برای تغییر نگرش این قشر به حقیقت مفهوم زن موفق دارد.»

سایه

خبرفارسی