حضور معنادار زنان در صنعت

داده‌های مرکز آمار در تابستان سال گذشته نشان می‌دهد ۲۶.۵ درصد از زنان شاغل، در بخش صنعت مشغول به کار بوده‌اند که تعداد زنان مشغول به کار در استان‌های مختلف با یکدیگر برابر نبوده است. در سال ۱۴۰۲ از بین ۳۱ استان‌ کشور، آمار زنان مشغول به کار در بخش صنعت در ۴ استان بیش از ۴۰ درصد بوده و این نسبت در ۱۶ استان بین ۲۰ تا ۴۰ درصد قرار داشته است.

به این ترتیب، سهم زنان از اشتغال در بخش صنعت در ۳ استان کمتر از ۱۰ درصد است و استان‌هایی که بیشترین میزان اشتغال زنان در بخش صنعت را دارند، استان سیستان و بلوچستان با۶۱ درصد و پس از آن هرمزگان، آذربایجان شرقی، قم و اصفهان با ۳۶.۸ درصد قرار دارند. همچنین تا پایان تابستان سال گذشته، ۵۶.۸ درصد از زنان شاغل در بخش «خدمات» مشغول به کار بوده‌اند. بدین ترتیب این بخش، بیشترین سهم از اشتغال زنان را به خود اختصاص داده و پس‌ازآن بخش «صنعت» اشتغال ۲۶.۵ درصد از بانوان شاغل را تامین کرده است.

بنابراین، سال گذشته اشتغال زنان اصفهانی در حوزه صنعت، جایگاه پنجم کشور را داشته است. اما در سال جاری با تفاوتی معنادار اصفهان در کنار سیستان و بلوچستان قرارگرفته و نرخ بیش از ۵۴درصد را به خود اختصاص داده است. باید به این نکته نیز توجه کرد که امسال نرخ مشارکت اقتصادی بانوان اصفهانی حدود ۱۵.۵درصد بوده و در مقایسه با متوسط کشوری که حدود۱۴ درصد گزارش شده است، در جایگاه بالاتری قرار دارد. در نتیجه نیمی از ۱۵.۵ درصد جامعه زنان اصفهانی که در جستجوی کار بوده‌اند، در حوزه صنعت مشغول به کار شده‌اند.

همچنین براساس داده‌های مرکز آمار، در بهار سال جاری، زنان در استان سیستان و بلوچستان بیشتر از نیمی از اشتغال بخش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. در مقابل، در ۱۳ استان کشور سهم زنان از اشتغال بخش صنعت کمتر از ۲۰ درصد است. با این وجود در سه استان کشور زنان کمتر از ۱۰ درصد از اشتغال در بخش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. طبق گزارش مرکز آمار، در بهار امسال سهم زنان از اشتغال در بخش صنعت در کل کشور به‌طور متوسط ۲۵.۵ درصد بوده، به این معنا که از هر ۱۰۰ زن شاغل، ۲۵ زن در بخش صنعت مشغول به کار شده‌اند.

درمجموع آمار جدید نشان دهنده آن است که با وجود برخی پیشرفت‌‌‌ها، زنان ایرانی همچنان با مشکلات جدی در زمینه مشارکت اقتصادی به‌خصوص در بخش صنعت مواجه هستند. شکاف عمیق جنسیتی در نرخ مشارکت اقتصادی، چالش‌‌‌های پیشِ روی زنان تحصیل‌‌‌کرده در یافتن شغل مناسب و روند نامتوازن رشد اشتغال در بخش صنعت، همگی نشان‌‌‌ می‌دهد که نیاز به سیاست‌گذاری‌های هدفمند و جامع برای بهبود وضعیت زنان در بازار کار ایران وجود دارد.

کارنامه زنان در بخش صنعت

در حال حاضر تامین نیرو در بازار کار با سه پدیده متفاوت مواجه شده است: عدم اقبال مردان به کارگری در کارخانه‌ها و افزایش استخدام زنان با حقوق کمتر که این مساله نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب تولید است. مهاجرت کارگران بامهارت متوسط و بالاتر به خارج از کشور و جایگزینی کارگران خارجی بامهارت پایین‌تر. به نظر می‌رسد حوادث یادشده باعث جهش اشتغال زنان در بخش صنعت شده باشد، با این وجود آماری از استخدام در حوزه‌های مختلف و زیرمجموعه‌های صنعتی وجود ندارد که بتوان چگونگی وضعیت موجود را به‌درستی تحلیل کرد. در این زمینه تعدادی پژوهش وجود دارد که هرچند زمان جمع‌آوری اطلاعات آن‌ها مربوط به سال‌های گذشته است، اما می‌توان داده‌های آن‌ها را مورد استناد قرار داد.

در سال۸۸مقاله “بررسی روند اشتغال زنان در مقایسه با مردان، و عوامل موثر بر سهم اشتغال زنان در بخش صنعت ایران” در نشریه مطالعات زنان توسط اسماعیل ابونوری و همکاران منتشر شد. در این مقاله اشتغال صنعتی زنان در بازه زمانی ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴ مورد مطالعه قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که صنایع «تولید منسوجات» و «مواد غذایی و آشامیدنی» در مقایسه با سایر صنایع، دارای بیش‌ترین تعداد کارکنان زن بوده و بیش‌ترین افزایش نسبی شاغلان زن در صنعت انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده صورت گرفته است. کارگران ماهر دارای بیش‌ترین سهم و تکنسین‌ها و مهندسان نیز کم‌ترین سهم در صنایع کشور را دارند. همچنین آمارها نشان داد در صنایعی که بنگاه‌های آن‌ها با مدیریت خصوصی اداره می‌شوند، اشتغال زنان به‌طور قابل توجهی بیش‌تر است.

پژوهش” تحلیل عوامل مؤثر بر اشتغال زنان در کارگاه‌های صنعتی ایران” با نویسندگی علیرضا  امینی و همکاران نیز نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۷۳تا ۸۵، برطرف کردن موانع رشد تولید در صنایع، بیشترین کمک را به افزایش اشتغال زنان کرده و فرضیه جانشینی نیروی کار زنان با سرمایه فیزیکی و نیروی کار مردان مورد تایید قرار گرفته است. در نتیجه مشخص شد که اگرچه درآمد واقعی زنان تأثیر منفی بر اشتغال زنان دارد اما این تاثیر معنادار نیست.

پژوهش دیگری با عنوان ” اثر اشتغال زنان در بخش صنعتی بر رشد اقتصادی ایران” که توسط سیمین قادری و همکاران در سومین کنفرانس ملی سالانه اقتصاد، مدیریت و حسابداری در سال ۱۳۹۷ارائه شده است، تاثیر مثبت اشتغال زنان بر رشد اقتصادی ایران را مورد تایید قرار داد و نشان داد که فرصت‌های شغلی برای زنان در بخش صنایع به کمترین میزان خود رسیده است.

دنیای اقتصاد