زیر و بم مراکز واسطه گری ازدواج

قبل از تصویب قانون جوانی جمعیت و فعالیت رسمی مراکز همسان‌گزینی، افرادی که در امر ازدواج واسطه‌گری می‌کردند، تنها طبق رسم و رسوم و بدون توجه به ویژگی‌های شخصیتی، جوانان را به هم معرفی می‌کردند که در بیشتر موارد سرانجام این معرفی‌ها به ازدواجی شبیه به هندوانه در بسته منجر می‌شد.

اما با تصویب قانون جوانی جمعیت، مراکز همسان‌گزینی به شکل ساماندهی شده‌ای شروع به فعالیت کردند تا طبق آن، آشنایی و ازدواج جوانان با یکدیگر به گونه‌ای پیش برود که دو طرف قبل از آشنایی، از فیلتر روانشناس عبور کنند تا از این طریق میزان اشتباهات کاهش پیدا کند و به ازدواجی پایدار منجر شود.

سنت واسطه‌گری در امر ازدواج سابقه‌ای طولانی دارد و قدمت آن به بیش از یک قرن قبل برمی‌گردد. اگرچه در دوران گذشته ازدواج جوانان در ایران از طریق واسطه‌ها انجام می‌شد و در بیشتر موارد ملاقات دختر و پسر پیش از خطبه عقد تقریبا غیرممکن بود، با این وجود با تغییرات به وجود آمده در وضعیت ساختاری خانواده در ایران از یک طرف فعالیت افراد واسطه‌گر در امر ازدواج کاهش پیدا کرد و از طرف دیگر جوانان نیز ترجیح دادند تا طبق علاقه و معیارهای خودشان همسرشان را انتخاب کنند.

در این بین جوانانی هم وجود داشتند که براساس معیارهایشان فرصت آشنایی با فرد مناسبی برای آن‌ها ایجاد نمی‌شد و به همین دلیل هم ازدواج‌شان به تأخیر می‌افتاد. نگاهی به وضعیت تجرد متولدین دهه شصت نیز این موضوع را تأیید می‌کند که از بین متولدین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۳ که از ۴۰ سالگی عبور کرده و بقیه آنها نیز در آستانه ورود به ۴۰ سالگی قرار دارند، یک میلیون و ۲۰۰ هزار مرد و ۵۵۰ هزار زن، مجرد هستند.

در همین راستا بررسی‌ مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد دلایل افزایش سن ازدواج جوانان نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل فرهنگی در تأخیر ازدواج جوانان، پیدا نکردن فرد مناسب است و شاید این اتفاق به دلیل کمرنگ شدن نقش واسطه‌گران ازدواج باشد.

به همین دلیل با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با هدف تسهیل ازدواج در سال ۱۴۰۰، سازمان تبلیغات اسلامی موظف شد تا با همکاری مساجد، روحانیون، مراکز فرهنگی و ظرفیت‌های مردمی دیگر به ترویج فرهنگ واسطه‌گری در امر ازدواج، با رعایت موازین قانونی و شرعی و مشارکت خانواده‌ها بپردازد و وزارت ورزش و جوانان نیز با تأیید سازمان تبلیغات اسلامی مجوز مراکز فعال در موضوع ازدواج را صادر کند.

حالا پس از سه سال از تصویب این قانون، ۱۷۴ مرکز همسان‌گزینی در سطح کشور فعالیت می‌کنند که براساس قانون تنها هدف فعالیت آنها همسان‌گزینی در راستای ازدواج دائم است.

در همین راستا محمد مروار، دبیر شورای بررسی صلاحیت مراکز همسان‌گزینی سازمان تبلیغات اسلامی در رابطه با نحوه فعالیت این مراکز می‌گوید: از گذشته تا به امروز افراد سالخورده‌، میانسال و مورد اعتماد محلی، طبق شناخت‌ و تجاربشان از افراد برای سر و سامان دادن جوانان نقش واسطه‌گری را انجام می‌دادند. اما آسیبی که وجود داشته و دارد این بود که این کنشگران بدون ساماندهی و ترتیب خاصی این فعالیت‌ها را انجام می‌دادند و از طرف دیگر بعضی از آن‌ها موضوع «ازدواج موقت» را نیز در کنار ازدواج دائم دنبال می‌کردند.

در این بین به دلیل عدم وجود قانون و همچنین عدم ساماندهی افراد واسطه‌گر، امکان بررسی وجود نداشت که آیا فردی که در محله‌ای به دنبال واسطه‌گری ازدواج است، برای ازدواج موقت نیز واسطه‌گری می‌کند یا خیر؟

ازدواج موقت در مراکز همسان گزینی؛ خط قرمز سازمان تبلیغات اسلامی

به گفته دبیر شورای بررسی صلاحیت مراکز همسان‌گزینی سازمان تبلیغات اسلامی، واسطه‌گری برای ازدواج موقت در مراکز همسان‌گزینی که زیر نظر قانون فعالیت می‌کنند، ممنوع است و اگر کنشگری در مرکز همسان‌گزینی اقدام به این کار کند مجوز او باطل و مدیر مجموعه بازخواست می‌شود، چراکه ماده ۳۷ پوشش‌دهنده واسطه‌گری ازدواج موقت نیست و یکی از دلایل این قانون ساماندهی واسطه‌گران است تا افرادی که واسطه‌گری برای ازدواج موقت را دنبال می‌کنند، از این گردونه حذف شوند.

دلایل وجود ذهنیت منفی نسبت به مراکز همسرگزینی

مروار با بیان تاثیر ایجاد این مجموعه‌ها در اعتمادسازی مردم افزود: به طور کلی چند نهاد مانند سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد ملی جمعیت به عنوان نهادهای بالادستی بر فعالیت این مجموعه‌ها نظارت می‌کنند و وزارت ورزش و جوانان هم در صدور مجوز مراکز همسان‌گزینی نقش دارد. به این ترتیب هویتی به اینگونه مراکز ارائه می‌شود که منجر به ایجاد اعتماد برای مراجعه‌کنندگان می‌شود.

پیش از این اما، ذهنیت منفی نسبت به این مجموعه‌ها وجود داشت و آن این بود که افراد ممکن است با مراجعه به آنها برای ازدواج موقت در نظر گرفته شوند یا اطلاعاتشان در اختیار دیگران قرار بگیرد. این در حالی است که حالا افراد با مشاهده مجوز مراکز همسان‌گزینی، می‌توانند به این مراکز مراجعه و خواسته‌ها و اطلاعاتشان را برای آشنایی با فرد مورد نظر خود ثبت کنند.

وی خاطر نشان کرد: البته در حال حاضر در شهرهای کوچک همچنان این نگاه منفی وجود دارد و به همین دلیل مراجعه به این مجموعه‌ها کاهش پیدا کرده است. وزارت ورزش و جوانان و سازمان تبلیغات اسلامی با انجام تبلیغات درست به دنبال گسترش و معرفی مجموعه‌های همسان‌گزینی هستند تا از این طریق بسیاری از جوانانی که در پیدا کردن فرد مناسب برای ازدواج با مشکل مواجه می‌شوند را به سمت مراکز همسان‌گزینی هدایت کنند.

دبیر شورای بررسی صلاحیت مراکز همسان‌گزینی سازمان تبلیغات اسلامی در رابطه با نحوه ارائه مجوز به این مراکز گفت: با توجه به اینکه مجموعه‌های همسان‌گزینی با هدف اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ایجاد شده است، به همین دلیل مجوزهایی که توسط وزارت ورزش و جوانان برای آنها صادر می‌شود یکساله است، چراکه ممکن است در صلاحیت فعالیت یک مرکز به هر دلیلی تجدید نظر شود.

در حال حاضر از بین ۱۷۴ مرکز همسان‌گزینی که برای آنها مجوز صادر شده، ۱۳۵ مرکز فعالیت می‌کنند و مجوز ۳۵ مرکز نیز در حال تمدید است.

محدودیت جغرافیایی در معرفی کیس ازدواج وجود ندارد

مروار در پاسخ به سوالی در رابطه با روش فعالیت این مجموعه‌ها یادآور شد: اگرچه مجوزهای ارائه‌شده به این مجموعه‌ها ملی است و محل استقرار فیزیکی آنها نیز باید مشخص باشد، با این وجود آنها در قالب یک استاندارد واحد عمل نمی‌کنند؛ برخی از آنها به صورت پلتفرم، اپلیکیشن و آنلاین و برخی به روش سنتی فعالیت می‌کنند.

به عنوان مثال مجموعه‌هایی که به روش آنلاین فعالیت می‌کنند، باید همانند مراکز سنتی حتما فضای فیزیکی نیز داشته باشند. برخی از مجموعه‌هایی که به روش آنلاین فعالیت می‌کنند، به دلیل گسترش فعالیت‌شان در سطح بین‌المللی از کشورهای دیگر نیز متقاضی ازدواج دارند.

متقاضیان برای ثبت نام باید چه مراحلی را طی کنند؟

دبیر شورای بررسی صلاحیت مراکز همسان‌گزینی سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به فرایند ثبت درخواست برای معرفی مورد ازدواج، با بیان اینکه ۸۰ تا ۹۰ درصد فرایند در تمام مراکز یکی است، گفت: در مرحله اول افراد درخواست خود را به صورت حضوری یا آنلاین ثبت می‌کنند.

پس از آن، فرد برای احراز هویت باید پرسشنامه‌هایی را کامل کند که ۸۰ درصد محتوای سوالات در تمام مراکز، شامل سوالات شخصی، خانوادگی، وضعیت شغلی و تحصیلی و اجتماعی و علاقه‌مندی‌ها برای دختران و پسران یکسان است.

بیست درصد باقی‌مانده نیز به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی شهرستان‌های مختلف متفاوت است. در مرحله دوم نیز فرمی درخصوص معیارها مبنی بر اینکه افراد به دنبال چه فردی با چه نوع علایق و مشخصاتی هستند، سطح درآمد و وضعیت اجتماعی آنها چیست، باید توسط مراجعه‌کننده کامل شود. در نهایت طبق این پرسشنامه‌ها، تست‌های روانشناسی نیز در صورت صلاح‌ دید مجموعه برای افراد انجام می‌شود.

تعرفه معرفی هر مورد برای ازدواج چه میزان است؟

مروار در پاسخ به سوالی درخصوص هزینه معرفی هر مورد برای ازدواج اظهار کرد: براساس تعرفه اعلامی در حال حاضر سقف ۱۵۰ هزار تومان از هر فرد برای ثبت‌نام دریافت می‌شود و به ازای معرفی هر مورد برای ازدواج نیز ۵۰ هزار تومان اخذ می‌شود که این مبلغ بابت همسان‌سازی است که یا به روش سنتی و یا از طریق هوش مصنوعی صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به نقش واسطه‌گران در امر ازدواج بیان کرد: مجموعه‌های همسان‌گزینی دارای کنشگرانی هستند؛ همان افراد قابل اعتمادی که در گذشته نقش واسطه‌ ازدواج را بین افراد مختلف انجام می‌دادند و طبق تجارب و شناختی که از افراد داشتند، آنها را برای ازدواج به هم معرفی می‌کردند و حالا در قالب کنشگران محلی فعالیت می‌کنند.

معمولا ضریب خطای تشخیص آنها پایین است، با این وجود مراکز همسان‌گزینی ملزم شده‌اند تا برای کاهش ضریب خطا، در هر مرکز یک روانشناس استخدام کنند تا افراد برای معرفی از فیلتر روانشناس عبور کنند.

دبیر شورای بررسی صلاحیت مراکز همسان‌گزینی سازمان تبلیغات اسلامی عنوان کرد: فرایند معرفی به گونه‌ای است که پس از جمع‌آوری اطلاعات از آقا یا خانم، تشخیص داده می‌شود که دو فرد با یکدیگر تناسب دارند یا خیر. درنهایت طبق خواسته‌ها، مشخصات ارائه شده و روانشناسی نظر کنشگر در رابطه با تناسب داشتن دو فرد با یکدیگر پرسیده می‌شود. در این زمان هیچ ارتباط مستقیمی بین طرفین برقرار نمی‌شود. بلکه کنشگر وارد شده و به آقا یا خانم اعلام می‌شود که برای شما یک مورد پیدا شده است.

در صورت تمایل دو طرف، یک جلسه مشترک با حضور کنشگر مرکز و نماینده مرکز برگزار می‌شود. معمولا ۲ تا ۵ جلسه آشنایی با تشخیص مجموعه برگزار می‌شود تا در صورت اختلاف نظر، آن را کاهش دهند. پس از آن کنشگران طبق تجربه و توانایی، اگر به این نتیجه رسیدند که دو طرف برای ازدواج با یکدیگر مناسب هستند، به خانواده‌ها اطلاع داده می‌شود.

مروار در پاسخ به این سوال که معمولا مراجعه‌کنندگان به مجموعه‌های همسان‌گزینی در کدام رده سنی قرار دارند؟ افزود: از سنین مختلفی به مجموعه‌های همسان‌گزینی مراجعه می‌کنند؛ از جوانان دهه هشتادی گرفته تا مجردان دهه چهل.

با این وجود در اغلب مجموعه‌های همسان گزینی مراجعه‌کنندگان بیشتر متولد دهه ۶۰ هستند که ۳۰ درصد آنها پسر و ۷۰ درصد از آنها دختر هستند. آنها افرادی هستند که در پیدا کردن مورد مناسب برای ازدواج با مشکل مواجه شده‌اند. البته افراد مطلقه‌ یا افراد متارکه کرده که قصد ازدواج دارند نیز می‌توانند به این مجموعه‌ها مراجعه کنند.

مروار در رابطه با چگونگی نظارت سازمان تبلیغات اسلامی بر فعالیت این مجموعه‌ها نیز گفت: سازمان معمولا به‌طور مستمر بر فعالیت مجموعه‌های همسان‌گزینی نظارت می‌کند. از ۸ ماه گذشته همه متناظرهای استانی در کشور فعال و همه ستادهای جمعیت استان‌ها توجیه و مستقر شده‌اند. در حال حاضر هر استان و شهرستان کارشناس مخصوص به خود را دارد. این متناظرها نظارت‌هایی را به طور مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌دهند.

وی همچنین با اشاره به میزان تخلفات مجموعه‌های همسان‌گزینی بیان کرد: با توجه به تازه تاسیس بودن این مجموعه‌ها تخلفات چندانی گزارش نشده است.

ایسنا