خشونت جنسی علیه زنان؛ سلاح جنگی علیه کرامت انسانی

سازمان ملل در سال ۲۰۱۵، روز ۱۹ ژوئن (۳۰ خرداد) روز جهانی مبارزه با خشونت جنسی در جریان درگیری‌های نظامی و جنگ ها اعلام کرد؛ هدف از تعیین چنین روزی، افزایش آگاهی درباره مسئله جدی خشونت جنسی در طول جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی در سراسر جهان و تمرکز بر یافتن راه‌هایی جهت توقف این جنایت‌های وحشتناک است.

در قطعنامه (A/RES/۶۹/۲۹۳) مجمع عمومی سازمان ملل در این رابطه، خشونت جنسی به‌عنوان یک تاکتیک جنگی و مانعی برای ایجاد صلح محکوم شده است.

دلیل انتخاب روز ۱۹ ژوئن نیز بزرگداشت تصویب قطعنامه ۱۸۲۰ سال ۲۰۰۸ شورای امنیت در چنین روزی است؛ قطعنامه‌ای که طی آن شورای امنیت خشونت جنسی را به‌عنوان تاکتیک جنگی محکوم کرد.

در عین حال، شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۶ قطعنامه (S/RES/۲۳۳۱) را تصویب کرد که نخستین قطعنامه درباره رابطه بین قاچاق، خشونت جنسی، تروریسم و جرایم سازمان یافته فراملی است؛ در این قطعنامه از خشونت جنسی در جنگ به‌عنوان یک تاکتیک تروریستی یاد و تایید شده است که قربانیان قاچاق انسان و خشونت جنسی انجام شده از سوی گروه‌های تروریستی باید واجد شرایط دریافت غرامت رسمی به‌عنوان قربانیان تروریسم باشند.

منظور از خشونت جنسی در جریان جنگ و درگیری‌های نظامی، قاچاق انسان به‌منظور خشونت و استثمار جنسی، تجاوز جنسی، بردگی جنسی، عقیم‌سازی اجباری و هر نوع خشونت جنسی دیگری است که علیه زنان، مردان، دختران یا پسران انجام می‌شود.

افزایش بحران خشونت جنسی در جنگ ها

تعداد جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی در سراسر جهان در حال افزایش است؛ براساس بررسی موسسه صلح و اقتصاد در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۳۸ هزار نفر در درگیری‌های نظلامی و جنگ‌های سراسر جهان جان خود را از دست دادند؛ این امر سبب شد تا سال ۲۰۲۲ از زمان نسل‌کشی روآندا در سال ۱۹۹۴ به مرگ‌بارترین سال تبدیل شود.

در حال حاضر ۱۱۰ درگیری نظامی فعال در جهان در جریان است.

خشونت جنسی یکی از جنایت‌هایی است که در جریان درگیری‌های نظامی و جنگ‌ها رخ می‌دهد؛ با وجود اینکه این جنایت به‌عنوان هزینه اجتناب‌ناپذیر جنگ تلقی نمی‌شود، از آن برای هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان استفاده می‌شود.

این نوع خشونت در جریان جنگ که عمری به درازای تاریخ کره زمین دارد، نادیده گرفته‌شده‌ترین جنایت جنگی است که پاسخگویی به آن نه یک قاعده بلکه یک استثنا است.

براساس گزارش جدید آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، موارد خشونت جنسی مرتبط با جنگ در حال افزایش است؛ براساس این گزارش، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ پرونده در این باره از سوی سازمان ملل بررسی شد؛ در عین حال، این اطمینان وجود دارد که این رقم فقط نوک کوه یخ است.

از ۳ هزار و ۶۸۸ مورد فهرست شده سازمان ملل، ۹۵ درصد از خشونت‌های جنسی علیه زنان و دختران روی داد؛ ۳۲ درصد از این آمار مربوط به کودکان است که ۹۸ درصد آن‌ها دختربچه‌ها هستند.

با در نظر داشتن تخمین‌ها از موارد گزارش نشده، شمار واقعی خشونت‌های جنسی در جریان جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی در سال ۲۰۲۳ احتمالا ۳۵ تا ۷۰ هزار مورد است.

سفیر حسن نیت زنان سازمان ملل تاکید دارد که تا زمانی که پیامد‌های هولناک خشونت جنسی در جریان جنگ و درگیری‌های نظامی پذیرفته نشود، این جریان شوم هرگز تغییر نخواهد کرد؛ به گفته وی، خشونت جنسی علیه زنان و دختران در جریان جنگ‌ها از مصونیت از مجازات برخوردار است و در نتیجه ادامه می‌یابد.

این مقام سازمان ملل همچنین از برخورد‌های نامناسب با زنان و دختران قربانی خشونت جنسی در جریان جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی انتقاد کرد و خواستار تغییر این روند شد.

خشونت جنسی علیه زنان در جنگ‌ها جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود

از هر سه زن در سراسر جهان، یک زن در طول زندگی خود خشونت فیزیکی یا جنسی را تجربه می‌کند؛ این رقم در محیط‌های درگیری که هنجار‌های اجتماعی می‌توانند به سرعت از بین بروند، بسیار بالاتر است.

در جدیدترین گزارش سالانه نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل، در بیش از ۱۲ کشور در سراسر خاورمیانه، آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی خشونت جنسی مرتبط با درگیری گزارش شده بودند.

در گزارش سازمان ملل آمده است: در پس‌زمینه بحران‌های سیاسی و امنیتی جاری، همراه با روند‌های نظامی‌سازی و گسترش سلاح‌ها، خشونت جنسی همچنان به‌عنوان تاکتیک جنگ، شکنجه و تروریسم مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ در این چارچوب، غیرنظامیان به‌طور نامتناسبی در محیط‌هایی که بازیگران مداخلات نظامی را به قیمت فرآیند‌های سیاسی دنبال می‌کردند، تحت تاثیر قرار گرفتند.

تجاوز و خشونت جنسی در جریان جنگ و درگیری نظامی نقض جدی قوانین بین‌المللی بشردوستانه است و بنابراین می‌تواند جنایت جنگی باشد؛ از دهه ۱۹۹۰ مشخص شده است که خشونت جنسی می‌تواند بخشی از جنایت علیه بشریت و ابزاری برای ارتکاب نسل‌کشی باشد.

قطعنامه ۱۳۲۵ سازمان ملل در مورد زنان، صلح و امنیت در سال ۲۰۰۰ به تصویب رسید و از همه کشور‌های عضو خواست تا برای مهار خشونت جنسی علیه زنان و دختران در جریان جنگ و درگیری‌های نظامی اقدام کنند.

خشونت جنسی نخستین بار به‌عنوان یکی از اجزای نسل‌کشی که در سال ۱۹۹۸ از سوی دادگاه بین المللی کیفری در پرونده روآندا، با موفقیت مورد پیگرد قرار گرفت؛ در محاکمه‌ای که این دادگاه انجام داد، مشخص شد خشونت جنسی انجام شده علیه زنان و دختران در جریان نسل‌کشی بخش جدایی‌ناپذیر روند تخریب بود و به‌طور خاص زنان قوم توتسی را هدف قرار داد و به‌طور خاص در نابودی آن‌ها و نابودی کل گروه توتسی نقش داشت.

از زمان نسل‌کشی روآندا تاکنون استفاده گسترده از خشونت جنسی در جریان جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی افزایش یافته و علیه زنان و دختران ایزدی، روهینگیایی، نیجریه‌ای و تیگرایی اتیوپی رخ داده است.

اگرچه به‌تازگی چند موفقیت در دادگاه‌های داخلی به دست آمده است و استفاده نوآورانه از صلاحیت جهانی از سوی دادگاه‌های ملی برای پیگرد قانونی این نوع خشونت در دیوان بین‌المللی دادگستری انجام شده، پیگرد قانونی این نوع جنایت همچنان بسیار نادر است.

دلایل وقوع خشونت جنسی در جنگ‌ها

خشونت جنسی علیه زنان و دختران در جریان جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی عامدانه و با هدف تنبیه و تحقیر عمدتا غیرنظامیان در قالب کارزاری جهت انسانیت‌زدایی از جامعه هدف انجام می‌شود.

در عین حال، استفاده از این نوع خشونت می‌تواند بخشی از یک استراتژی نسل‌کشی با از بین بردن جمعیت بارور باشد.

گروه‌های تروریستی مدعی هستند که خشونت جنسی علیه زنان و دختران به مراتب ارزان‌تر از خشونت گلوله کلاشینکف و البته تاثیرگذارتر از آن است.

زنان قربانی خشونت جنسی در جریان جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی عموما از سوی خانواده و جوامع خود طرد می‌شوند؛ این سرنوشت در انتظار کودکان متولد شده از خشونت جنسی نیز است.

بدترین خشونت جنسی علیه زنان در کدام جنگ‌ها رخ داده است؟

پانزدهمین گزارش سالانه خشونت جنسی در درگیری ها، ۲۱ مکان نگران‌کننده از جمله اراضی اشغالی و غزه، سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو را پوشش داد.

درگیری‌های نظامی در جمهوری دموکراتیک کنگو، حمله داعش به ایزدی‌ها و به بردگی گرفتن زنان و دختران ایزدی، جنگ دولت میانمار علیه روهینگیایی‌ها، جنگ داخلی در سودان از بدترین جنگ‌های محل وقوع خشونت جنسی علیه زنان و دختران در سال‌های اخیر هستند.

میزان