آشنایی با احکام حج واجب برای زنان

وجوب حج برای زنان

براساس فقه اسلامي حج تکلیفی است که به طور يكسان بر زنان و مردان است، چراکه حج يكي از اركان دين اسلام است و قرآن تعبير عام «مردم» را براي بيان مخاطبان وجوب حج بیان کرده است. در واقع این فریضه الهی برای تمام مسلمانان اعم از زن و مرد واجب است و تمام مسلمانان در این سفر معنوی در پیشگاه خداوند یکسان هستند.

فقه جعفری و اهل سنت براساس آيات و احاديث معتقدند كه تمام مسلمانان اعم از زن و مرد وقتی که شرايط وجوب را داشته باشند حج بر آن‌ها واجب مي‏شود. زنان و مردان در بعضی از احكام مشترک هستند و در مواردی نیز احکام مخصوص به خود را دارند که می‌خواهیم به تعدادی از احکام مخصوص به زنان بپردازیم.

در چه شرایطی زن «مستطیع» می‌شود؟

به طور کلی، شرایط وجوب حج برای زنان همان شرایط وجوب برای مردان است، اما زنان در این خصوص احکام ویژه‌ای دارند. مهم‌ترین این احکام عبارت‌اند از:

۱_هزینه حج: فقيهان معتقدند پرداخت هزينه سفر حج زنان بر عهده خود آن‌ها است و زني كه توانایی پرداخت هزينه حج را دارد يا با درآمد خود از محل اشتغالش توانسته است هزينه این سفر را به دست آورد، مستطيع است و بايد در اولین فرصت حج را به جا آورد. با این وجود برخی از زنان توانایی پرداخت هزينه حج را ندارند که در این صورت همسر و يا پدر آن‌ها این هزینه را پرداخت می‌کند و یا می‌تواند آن‌ها را به حج ببرد و هزينه شان را هم پرداخت کند.

۲_اذن شوهر: به عقیده امام خمینی (ره) در کتاب «تحریر الوسیله» زن اگر مستطیع باشد، اجازه شوهر برای او شرط نیست و برای شوهر جایز نیست که او را از رفتن به حج منع کند.

فقیهان امامی و تعدادی از فقهای اهل سنت نیز معتقدند که اجازه زن برای رفتن به سفر حج منوط به شرط هیچ کس از جمله شوهر نیست؛ زن باید این واجب شرعی را انجام دهد و شوهر نیز حق ندارد او را از انجام حج واجب منع کند. البته در صورتی که وقت کافی وجود داشته باشد، مرد می‌تواند همسر خود را با آخرین کاروان‌ها رهسپار سفر حج کند. حجی که به دلیل نذر بر زن واجب شده است نیز منوط به اذن شوهر نیست. البته همه این موارد در صورتی است که شرایط وجوب نذر به وقوع پیوسته باشد.

احکام حج

احکام اختصاصی مربوط به حج بانوان در دو بخش کلی جای می‌گیرد. بیشتر این احکام، احکام عمومی محسوب می‌شود که مربوط به تمام زنان در شرایط مختلف است و تعدادی از آنها مسائلی است که تنها در شرایط اضطراری و برای برخی از زنان (مانند زنان دارای عذر در ایام عادت ماهانه) اتفاق می‌افتد که احکام مربوط به نیت، طواف و محل احرام از جمله آن‌ها است.

مهم‌ترین احکام ویژه زنان در حج واجب به ترتیب زیر است:

احرام: احکام احرام بانوان همان احکام احرام مردان است، با این وجود در بعضی از موارد تفاوت‌هایی بین این احکام وجود دارد که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

۱_محل احرام

 برخی از فقهای شیعه معتقدند حجاجی که از مدینه به مکه می‌روند، باید داخل مسجد شجره مُحرم شوند و احرام در خارج از مسجد صحیح نیست، با این وجود به این دلیل که ورود به مسجد، برای زنان دارای عذر (زنان حائض که در ایام عادت ماهیانه خود به سر می‌برند و زن نَفساء یعنی زنی که پس از زایمان خون می‌بیند) جایز نیست. آن‌ها می‌بایست با نذر پیش از میقات در مدینه محرم شوند و یا اگر با نذر محرم نشده‌اند، می‌توانند در حال عبور از مسجد محرم شوند، با این وجود نباید در مسجد بایستند. البته اگر نمی‌توانند در حال عبور از مسجد شجره محرم شوند و نمی‌توانند تا وقت اتمام عادت ماهیانه صبر کنند، بهتر است که نزدیک مسجد محرم شوند و در جُحفه و یا مُحاذی آن دوباره احرام کنند.

۲_نیت

در صورتی که بانوان هنگام میقات حائض باشند و بدانند که تا اتمام زمان عمره تمتّع پاک نمی‌شوند، براساس فتوای برخی از فقها باید به نیت حج افراد محرم شوند، به این معنا که با همان احرام به عرفات بروند و وقوف در عرفات، مشعر و اعمال منا را انجام دهند و پس از پایان عادت ماهیانه نماز، طواف، سعی، طواف نساء و نماز آن را انجام دهند. پس از آن می‌توانند برای انجام عمره مفرده به خارج حرم بروند و در آن‌جا احرام ببندند و اعمال عمره مفرده را به جای آورند.

۳_لباس

براساس فتاوای فقها و با استناد به احادیث پوشیدن لباس احرام مانند آنچه که بر مردان واجب است، بر زنان واجب نیست و زنان می‌توانند با لباس‌های معمولی البته در صورت رعایت برخی شرایط محرم شوند. بعضی از آن‌ها نیز پوشیدن لباس احرام را با رعایت حجاب سر مستحب دانسته‌اند. برخی از فقها معتقدند که لباس احرام زن نباید از حریر خالص باشد. همچنین پوشیدن لباس رنگی برای زنان احرام‌گزار مکروه است و بهتر است لباس آن‌ها به رنگ سفید باشد.