۸۰ درصد اقتصاد خانگی در دست زنان است

بر پایه نظر کارشناسان و تحلیلگران بازار کار، مشاغل خانگی نقش مهمی در کاهش بیکاری، تحقق عدالت اقتصادی، استقلال مالی و حفظ بنیان خانواده ایفا می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد تا پیش از شیوع کرونا، ۲۶۰ میلیون نفر در جهان به اشتغال خانگی مشغول بودند که از این تعداد ۵۷ درصد زنان و ۴۳ درصد مردان بوده‌اند.

در کشورهای پیشرفته، کسب‌وکارهای خانگی رونق فراوانی یافته‌اند؛ به‌گونه‌ای که ۲۳ درصد کل مشاغل این کشورها را در بر می‌گیرد. در حال حاضر، در ۱۵۰ کشور دنیا قوانین مرتبط با مشاغل خانگی وجود دارد و کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا، استرالیا، چین و هند از جمله پیشگامان این حوزه به شمار می‌روند.

در ایران، مشاغل خانگی به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم در عرصه تولید و کارآفرینی شناخته می‌شود که اغلب فعالان آن را زنان تشکیل می‌دهند. این مشاغل، به دلیل تنوع در اشتغال‌زایی، نوآوری در تولید، و عرضه کالا و خدمات، با استقبال روزافزون مواجه شده‌اند.

کارشناسان، ایجاد اشتغال، افزایش درآمدهای غیرنفتی، رونق صنایع دستی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و پایداری مشاغل را از مزایای مشاغل خانگی می‌دانند. قانون مشاغل خانگی که در سال ۱۳۸۹ تصویب شد، فارغ از نگاه جنسیتی بود، اما در سال‌های بعد، با گسترش این نوع کسب‌وکار، زنان بیش از پیش به آن روی آوردند، به‌طوری‌که این فعالیت‌ها عاملی برای کاهش بیکاری و حفظ بنیان خانواده‌ها تلقی می‌شود.

روند توسعه مشاغل خانگی در ایران

برنامه مشاغل خانگی از سال ۱۳۹۰ در کشور آغاز شده و هم‌اکنون وارد چهاردهمین سال اجرای خود شده است. به گفته فاطمه سخایی ـ رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی ـ، با بهره‌مندی از تسهیلات ارزان‌قیمت و کاهش بروکراسی اداری، سالانه متقاضیان بیشتری جذب این حوزه می‌شوند

وی با اشاره به اهمیت کسب‌وکارهای خرد و خانگی در تصمیم‌سازی‌های اقتصادی، گفت: «تا قبل از همه‌گیری کرونا ۲۶۰ میلیون نفر در سراسر جهان در خانه کسب‌وکار داشتند و طبعا پس از کرونا این روند افزایشی بوده است. از این تعداد، ۵۷ درصد زن و ۴۳ درصد مرد هستند، در حالی که در ایران ۸۰ درصد مجوزهای مشاغل خانگی به زنان و ۲۰ درصد به مردان اختصاص یافته است.»

سخایی، سهم روستاییان از مشاغل خانگی در ایران را ۱۱ درصد و سهم شهرنشینان را ۸۹ درصد اعلام کرد و بر لزوم آگاهی‌رسانی بیشتر در مناطق روستایی و عشایری تأکید نمود.

او، دلیل استقبال روزافزون از این نوع مشاغل را حذف بروکراسی اداری، زودبازده بودن طرح، و مناسب بودن آن برای افراد با سطوح مختلف تحصیلی عنوان کرد و افزود: «در سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۳ هزار و ۴۵۰ نفر در ایران مجوز مشاغل خانگی دریافت کردند که ۹۱ درصد آنان مستقل و ۹ درصد پشتیبان بوده‌اند.»

سخایی اعلام کرد: «از سال ۱۳۸۹ تا کنون ۲ میلیون و ۱۱۲ هزار و ۶۲۸ نفر در کشور مجوز مشاغل خانگی دریافت کرده‌اند که نشان‌دهنده استقبال گسترده از این طرح است.»

وی با اشاره به تجربه سایر کشورها در حوزه مشاغل خانگی گفت: «مشاغل خانگی به‌ صورت ذاتی از دیرباز در جوامع بشری وجود داشته‌اند، اما با رشد فناوری، این مشاغل نیز پیچیده‌تر شده‌اند. کشورهایی مانند آمریکا، چین، ایتالیا و هند با سیاست‌های حمایتی متنوع از این نوع کسب‌وکارها حمایت می‌کنند. در برخی کشورها همچون هند تمرکز اصلی بر حمایت از زنان است و در ایتالیا حتی بانکی تخصصی برای این نوع مشاغل راه‌اندازی شده است. در ایران نیز مجموعه‌ای از سیاست‌های جهانی بومی‌سازی شده تا از فعالان این حوزه به‌طور مؤثر پشتیبانی شود.»

وی با اشاره به برنامه هفتم توسعه گفت: «در این برنامه، مشاغل خرد، کوچک و خانگی به مدت پنج سال مورد تأکید قرار گرفته و تمامی دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط موظف به سیاستگذاری و اقدام در این زمینه هستند.»

در حال حاضر بیش از ۵۰۰ رشته شغلی خانگی به‌صورت آنلاین از طریق سامانه وزارت کار قابل رصد و دریافت مجوز هستند. با این حال، برخی رشته‌ها مانند فعالیت‌های مرتبط با مواد غذایی یا آن‌هایی که به ارشاد، جهاد کشاورزی یا سازمان غذا و دارو مربوط می‌شوند، نیاز به تأیید تخصصی دارند.

در مجموع، مشاغل خانگی به‌عنوان الگویی موفق در سراسر دنیا در حال پیاده‌سازی است. به باور کارشناسان، این مشاغل با کاهش هزینه‌های تولید و مدیریت مصرف انرژی، هم‌زمان زمینه درآمدزایی خانوارها و تسهیل ورود زنان به بازار کار را فراهم می‌آورند. همچنین، در ماده ۶ برنامه هفتم توسعه، بر تقویت اشتغال خرد و خانگی با اولویت مناطق محروم و روستایی تأکید ویژه‌ای شده است.

خبرگزاری ایسنا