«۲۰ میلیون تولد» لازم است تا از بحران پیری جمعیت جلوگیری کنیم

«پیر شدن جمعیت»، «کم شدن نسل جوان»، «پر شدن خانه سالمندان»، «نبودن نیروی کار»، «بحران جمعیتی» این‌ها چند کلید واژه است که پژوهشگران جمعیت‌شناس سال‌ها نسبت به آن هشدار داده‌اند. معاون بهداشت وزارت بهداشت حسین فرشیدی ۲۲ اردیبهشت گفت  تا «۴ سال آینده، باید ۲۰ میلیون نفر  جمعیت کشور افزایش یابد». وگرنه وارد سیاهچاله جمعیتی می‌شویم؛ یعنی رشد جمعیت منفی می‌شود.

براساس آمار موجود، پنجره جمعیتی ایران (مدت زمانی که افراد در سن باروری قرار دارند) از سال ۱۳۸۵ آغاز شده است و تا سال ۱۴۳۵ فرصت استفاده از این موقعیت برای جلوگیری از کاهش جمعیت و پیر شدن افراد جامعه وجود دارد. چراکه تا چند سال آینده ۳۵ درصد جمعیت سالخورده می‌شوند؛ یعنی از هر سه ایرانی یک نفر سالمند خواهد شد. البته در حال حاضر برخی استان‌ها وارد سیاهچاله جمعیتی شده‌اند.

جمعیت ایران هم اکنون حدود ۸۸ میلیون نفر است. با وجود کاهش چشمگیر نرخ باروری، در قرن اخیر جمعیت ایران ۸ برابر افزایش یافته است، اما با اینحال جمعیت ایران ۱.۰۷ درصد از جمعیت کل جهان را شامل می‌شود.

اکنون نرخ باروری متوسط هر خانوار در کشور ۱.۶  است؛ یعنی هر خانواده ۱.۶ فرزند دارد. در حالی که اگر بخواهیم به سیاست جمعیتی مورد نظر برسیم باید این میزان «به حداقل ۳ فرزند برای هر خانوار برسد.»

کارشناسان یکی از دلایل کاهش موالید را افزایش زایمان سزارین در ایران نسبت به سال‌های گذشته می‌دانند. ۵۶ درصد از زایمان‌ها در کشور سزارین است و «آمار سزارین در ایران ۲ برابر میانگین جهانی» است.

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس، می‌گوید که میزان کاهش جمعیت جوان طبیعی است و «با بحران جمعیت جوان مواجه نیستیم. در دهه‌های هفتاد و هشتاد نیز با کاهش باروری، تعداد جمعیت جوان کم شد.» در دهه شصت نسبت به دهه پنجاه باروری بسیار زیاد بالا رفت، آن افزایش باروری در دهه شصت باعث شد که وسط هرم جمعیتی ما متورم شود و اکنون این هرم به حالت قبلی خودش بازگشته و این بازگشت نسبت به روند گذشته خود نرمال است.

اما سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت صابر جباری معتقد است که «کشور در آستانه سالخوردگی است و این موضوع به عنوان ابر بحران است.» در دهه شصت افزایش چشمگیر جمعیت موجب تبلیغات ضد فرزند آوری و کاهش موالید شد، شرایط کنونی نرمال نیست. آمارهای نگران‌کننده روند پیری جمعیت و کاهش آمار جوانان فعال در عرصه‌های مختلف نشان می‌دهد که باید از فرصت پنجره باز جمعیتی استفاده کنیم تا بتوانیم با تغییر آهنگ رشد جمعیت و افزایش میزان باروری، جامعه را از پیر شدن نجات دهیم.

حمیدرضا خانکه، عضو گروه سلامت و همکاری‌های بین‌الملل، معتقد است که «باید حمایت‌های مؤثر اجتماعی افزایش یابد و حاکمیت جامعه سهم خودش را ایفا کند و تنها مسئولیت را به عهده جوانان و خانواده‌ها نگذارد»، شرایط اقتصادی بهبود یابد، اشتغال جوانان تضمین شود،  هزینه‌های فرزندآوری کاهش یابد، «فضای فیزیکی و زایشگاهی مناسب برای مادران باردار توسعه بیابد و نیروی انسانی ماهر و دوره دیده فراهم شود». در کنار این عوامل، با تقویت ارزش‌های فرهنگی می‌توان جامعه‌ای جوان و شاداب داشت.

فارس