همه آنچه که باید زنان درباره یائسگی بدانند

تجربه هر زنی از یائسگی متفاوت است اما بیشتر زنان وقتی به سن یائسگی نزدیک می‌شوند، استرس و اضطراب شدیدی به آنها دست می‌دهد و خود را می‌بازند.

خیلی از این زنان نیز از عوارض آزاردهنده‌ی پس از یائسگی هراسان‌اند و تحمل گرگرفتگی‌های مداوم و عرق‌ریختن‌های پیاپی در بیداری و هنگام خواب شبانه و در جمع دوستان و اقوام را ندارند و این عوارض را موجب خجالت و شرمندگی خود در جمع می‌دانند. موضوعی که اعتماد به نفس بسیاری از آنها را به شدت پایین می‌آورد. شایع‌ترین علامت یائسگی «گرگرفتگی» است و حدود ۷۵ درصد زنان به این علامت دچار می‌شوند.

خیلی از زنان همراه با گرگرفتگی اضطراب، استرس، تپش قلب، اختلال خواب به دلیل تعریق شبانه، بی‌حوصلگی، تغییرات عاطفی (مثل تحریک‌پذیری و نوسانات خُلقی)، حس اندوه و میل به گریه را نیز تجربه می‌کنند. این موارد بر خلق‌ و خو و فعالیت‌های روزانه بسیاری از زنان تأثیر نامطلوبی می‌گذارد. مساله‌ای که پزشکان معتقدند بیشتر این حالات با تغذیه مناسب، ورزش و گاه مصرف دارو قابل اصلاح است.

مهم‌ترین عارضه یائسگی برای زنان

یائسگی (Menopause) دوره‌ای طبیعی از زندگی زنان است که در آن سیکل قاعدگی برای همیشه متوقف می‌شود. وقوع یائسگی زمانی تأیید می‌شود که یک زن ۱۲ ماه پیاپی قاعده ماهانه نشده باشد. یائسگی به صورت ناگهانی اتفاق نمی‌افتد و بیشتر زنان، تغییر در دوره‌های قاعدگی خود را قبل از قطع کامل به شکل‌های مختلف تجربه می‌کنند.

دکتر طاهره لباف، متخصص زنان و زایمان با اشاره به این موضوع که یائسگی، یک دوره طبیعی از عمر زنان در میانسالگی است که در این دوره تغییراتی در هورمون‌های جنسی ایجاد می‌شود و دیگر احتمال باروری وجود ندارد و این دوران زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بعد ازگذشت یک سال خونریزی نداشته باشد. این موضوع به هیچ وجه به معنای پایان زندگی یک زن نیست. چون این تغییرات تازه در دوره میانسالی زن اتفاق می‌افتد.

یائسگی یک سری عوارض و علائم دارد که مهم‌ترین و شایع‌ترین عارضه، گرگرفتگی است که آن هم راه حل دارد و می‌توان با بعضی داروهای موضعی آن را از بین برد. اگر هم گرگرفتگی شدید باشد، پزشک یک سونوگرافی و ماموگرافی پستان تجویز می‌کند و اگر مشکلی در پستان‌ها وجود نداشته نباشد، با دادن هورمون‌های تزریقیِ ماهانه می‌توان این عارضه را از بین برد. پس گرگرفتگی راه حل دارد و جای هیچ نگرانی ندارد.

یائسگی، پایان زندگی زنان نیست

این متخصص زنان ادامه می‌دهد: در دوره یائسگی، قاعدگی خانم‌ها برای همیشه اتمام می‌پذیرد ولی این به این معنا نیست که هورمون‌ها از بین می‌روند. هورمون‌ها ترشح می‌شوند اما به مقدار خیلی کم وجود دارند. در یائسگی فقط حاملگی و قاعدگی رخ نمی‌دهد و تمایلات جنسی کاهش می‌یابد. وگرنه بقیه مسائل زنان سر جای خود باقی می‌ماند.

الان سن امید به زندگی در زنان ایرانی بین ۷۴ تا ۷۸ سال است. یعنی حدودا ۲۵ سال بعد از دوره یائسگی و چطور ممکن است که یائسگی، پایان زندگی زنان و آخر راه آنان به حساب بیاید؟ اصلا این طور نیست. ما زنانی داریم که در دوره یائسگی روزانه ۱۷ – ۱۸ ساعت فعالیت دارند، هیچ مشکلی ندارند، زندگی‌شان را اداره می‌کنند و مدام به دنبال اهداف و فرصت‌های جدید هستند. فقط همان طور که گفتم، مهم‌ترین عارضه‌ای که در این دوره رخ می‌دهد، گرگرفتگی، خشکی دستگاه تناسلی و کاهش تمایلات جنسی است که همه اینها چاره و درمان دارد و می‌توان آنها را از بین برد.

سن یائسگی در زنان

دکتر لباف درباره سن تقریبی یائسگی هم توضیح می‌دهد: یائسگی معمولا از ۴۸ تا ۵۲ سالگیِ زن اتفاق می‌افتد. ولی ما زنانی را هم داریم که تا ۵۶ – ۵۷ سالگی هم قاعده می‌شوند، مشکل خاصی ندارند و ما حتی از آنها بیوپسی آندومتر (روشی برای بررسی مشکلات رحم ازجمله عفونت و سرطان) می‌گیریم تا ببینیم عارضه‌ای نداشته باشند و می‌بینیم که تخمدان‌هایشان هم فعالیت معمول خود را دارند. ولی به طور نرمال، اکثر زنان نهایتا تا ۵۲ سالگی یائسه می‌شوند.

مدت زمان عوارض یائسگی

دکتر لباف در باره مدت زمان ادامه دار بودن عوارض یائسگی توضیح می‌دهد: عوارض یائسگی معمولا تا دو سه سال اول یائسگی ادامه دارد و سپس خود به خود از بین می‌رود. بعضی از خانم‌ها هم هستند که اصلا دچار عوارض پس از یائسگی نمی‌شوند.

بعضی از خانم‌ها هم همراه گرگرفتگی، کم‌حوصلگی و زود عصبانی‌شدن و از این دست موارد را هم دارند. درباره افسردگی، همه مقالات این را نمی‌گویند که عوارض این دوره با یائسگی همراه است ولی در بعضی از خانم‌ها همان گرگرفتگی و کاهش آستانه تحمل و کلافگی و کم‌حوصلگی می‌تواند مقدمه‌ای برای بروز افسردگی باشد.

راهکارهای کاهش عوارض یائسگی

این متخصص زنان درباره راه‌های کاهش یا از بین بردن عوارض یائسگی به این نکته مهم اشاره می‌کند که زنان برای جلوگیری از همه عوارض یائسگی باید ورزش کنند و راهی غیر از این ندارند. همچنین باید مواد غذایی کلسیم بالا را در رژیم روزانه خود بگنجانند تا بعد از دوره یائسگی مبتلا به پوکی استخوان نشوند. چون در یائسگی مواد معدنی استخوان به ویژه کلسیم از بین می‌رود و دلیلش هم کاهش تولید هورمون استروژن در تخمدان‌ها است.

مصرف یک سری داروهای گیاهی هم با نظر پزشک در این دوره توصیه می‌شود. همچنین مصرف سویا به شدت توصیه می‌شود. چون این ماده غذایی می‌تواند در سطح بالایی جلوی عوارض یائسگی را بگیرد. در موارد خیلی شدید هم همان طور که گفتم، خانم‌ها را برای سونوگرافی و ماموگرافی پستان می‌فرستیم و اگر عارضه‌ای در پستان‌های آنها وجود نداشته باشد، یک سری هورمون که به صورت آمپول‌های ۸ روز یک بار موجود است، تجویز می‌شود. این آمپول، عوارض این دوره را کم می‌کند یا از بین می‌برد.

بسیاری از پزشکان تاکید دارند که سیگارکشیدن هم می‌تواند دوره یائسگی را زودتر و هم عوارض یائسگی را تشدید می‌کند. بنابراین یکی از مهم‌ترین توصیه‌های پزشکان، قطع مصرف سیگار و همچنین الکل است.

علت یائسگی زودتر از موعد

دکتر لباف در این خصوص پاسخ می‌دهد: یک دلیل این که بعضی از زنان در سنین پایین‌تر یائسه می‌شوند، ژنتیکی است. بعضی‌ها مادر، خواهر، خاله‌شان در سنین پایین یائسه شده‌اند. همچنین مصرف برخی داروها مثل شیمی‌درمانی و رادیوتراپی می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. بعضی از اینها با کمک پزشک قابل درمان است ولی همیشه خیر.

این متخصص زنان، این موضوع مهم را هم مطرح می‌کند که چند سال قبل از رسیدن دوره یائسگی ممکن است دوران قاعدگی خانم‌ها نامنظم شود؛ مثلا زود به زود قاعده می‌شوند، مقدار خونریزی‌شان کمتر یا زیادتر از قبل می‌شود که اینها مساله مهمی نیست. سپس تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند و به تدریج فعالیت خود را از دست می‌دهند و زن به سمت یائسگی پیش می‌رود. باز هم تاکید می‌کنم یائسگی عنی اتمام قاعدگی و باروری زن. بقیه مسائل زنان بعد از یائسگی سر جای خود می‌ماند و اتفاق ناگوار غیرقابل برگشتی برای زنان رخ نمی‌دهد که بخواهند نگرانش شوند.

برای چکاب بهتر است به متخصص زنان مراجعه کرد یا ماما؟

دکتر لباف: زنان برای مراقبت سالانه قبل از یائسگی و بعد از یائسگی طبیعتا باید به متخصص زنان مراجعه کنند. میزان اطلاعاتی که ماماها در خصوص زنان دارند، بیشتر در زمینه حاملگی است ولی متخصص زنان ۷ سال دوره عمومی را می‌گذراند، بعد ۴ سال تخصص خود را می‌گذراند، بعد از آن هم هر پزشک ممکن است در زمینه‌های مختلف، یک فلوشیپ (تخصص) را به مدت یک سال گذرانده باشد. بنابراین بینشی که یک متخصص زنان در مورد بخش‌های مختلف زنان دارد، طبیعی است که همکار محترم ماما ندارد.

آیا بعد از یائسگی نیازی به پزشک نیست؟

دکتر لباف به این نکته نیز اشاره می‌کند که بعضی از خانم‌ها تصور می‌کنند چون یائسه شده‌اند، دیگر نیاز نیست به پزشک زنان مراجعه کنند. اتفاقا بعضی از سرطان‌های زنانه بعد از یائسگی بیشتر رخ می‌دهد و درصد ابتلا در این سنین بالاتر می‌رود. مثل سرطان تخمدان. بعضی سرطان‌ها هم مثل سرطان دهانه رحم یا سرویکس اگر تا موقع یائسگی رخ ندهد و زن را مبتلا نکند، بعد از آن هم احتمالش خیلی خیلی کم است.

این متخصص زنان تاکید می‌کند: در هر حال ویزیت سالانه یک بار خانم‌ها از هر جهت مفید است. چون زنان وقتی پا به سن می‌گذارند، احتمال شل شدن عضلات لگن‌شان وجود دارد، افتادگی‌های مختلف مثل سیستوسل (افتادگی یا بیرون‌زدگی مثانه) معمولا در آنها رخ می‌دهد، ممکن است دچار مشکل تکرر ادرار شوند. به همین دلیل در هر سنی که باشند، باید سالی یک بار به پزشک (متخصص زنان) مراجعه کنند. حتی در سنین سالمندی.

به گفته دکتر لباف، بعضی از سرطان‌ها مثل سرطان تخمدان تا وقتی پیشرفت نکنند، هیچ عارضه و علامتی ندارند. به همین دلیل اگر زنان، سالانه به پزشک مراجعه کنند و یک سونوگرافی شکم و لگن بدهند، به نفع خودشان خواهد بود.

همشهری