کودکان کار هم حق بازی و شادی دارند

به بهانه انتشار آمارهای جدید سازمان جهانی کار درباره محرومیت کودکان از فراغت دوران کودکی به واسطه کار کودک، به ابعاد حقوقی و انسانی این موضوع یعنی فراغت و حق شادی و تفریح کودکان تحت عنوان یادداشت مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان، محمدمهدی سید ناصری، می‌پردازیم.

هر فردی در کودکی نیاز به انجام کارهای خلاقانه، بازی و تفریح دارد. بر اساس آمار سازمان جهانی کار (ILO)، سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ساله در جهان از کودکی محروم شده و طبق این آمار ۱۴۳ میلیون نفر از آنها که ۶۱ درصد این کودکان در آسیا، ۳۲ درصد در آفریقا و ۷ درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند وارد بازار کار و مشغول به کار تمام‌وقت هستند.

بنا بر گزارش مرکز تحقیقات مجلس، حداقل ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار کودک از چرخه تحصیل بازمانده که بر اساس آمارها، تعداد کودکان کار ایران بین یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر تا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر برآورد شده است.

بیش از ۷۰۰ هزار کودک مهاجر و پناهنده، حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار کودک حاشیه‌نشین وجود دارد. ماده ۳۱ کنوانسیون حقوق کودک با اشاره به ابعاد فرهنگی_ هنری  ازجمله کلیه زمینه‌هایی که موجبات تفریح و آرامش و در نتیجه پرورش خلاقیت‌های مناسب کودک است، کشورهای عضو را موظف به محترم شمردن و فراهم نمودن و توسعه بخشیدن چنین حقی نموده است.

در مواد ۱۱۶۸ و ۱۱۷۳ قانون مدنی، از نگهداری و تربیت کودکان سخن به میان آمده؛ اما برای شادی و بازی بچه ها در قانون‌ جایگاهی مدنظر قرار نگرفته است.

باتوجه‌به دستورات دین مبین اسلام و وجود اسناد بین‌المللی در خصوص حقوق کودک، خلأ قانونی در این زمینه محسوس بوده و مسئولان کشور با به‌رسمیت‌شناختن چنین حقی برای کودکان باید درصدد ایجاد محیط‌هایی آموزشی، فرهنگی و تفریحی، ساخت برنامه‌های ویژه کودکان با اولویت ترویج شادی و نشاط، پویایی و خلاقیت باشند.

بنیادی‌ترین جنبه‌های کودکی یعنی بازی و تفریح در ماده ۳۱ کنوانسیون حقوق کودک مطرح شده که در ارتقای کیفیت زندگی کودکان و سلامت روان آنها بسیار حائز اهمیت هستند.

 “حق کودک به استراحت”، شامل داشتن فرجه کافی از کار، آموزش و یا هرگونه فعالیتی است که مستلزم تلاش ذهنی یا فیزیکی کودک است. “حق داشتن اوقات فراغت “،به معنی حق داشتن زمانی برای تفریح، بازی یا آسودگی است. “حق کودک به بازی”،به هر فعالیتی اطلاق می‌شود که توسط خود کودکان آغاز، جهت‌گیری و سازماندهی می‌شود. در آخر، این ماده به “حق کودکان برای تفریح و سرگرمی” اشاره نموده که مواردی مانند: شرکت در گروه‌های ورزشی، هنری را در بر می‌گیرد.

عامل بودن کودک در تمامی موارد بدین معنی که کودک باید در شروع و ادامه هر کدام از مؤلفه‌های ذکر شده حق انتخاب آزادانه داشته باشد، لازمه تحقق ماده ۳۱ است. همچنین کلیه بچه ها، فارغ از جنسیت، مذهب، قومیت، محل زندگی، توانمندی حق بهره‌برداری از هر کدام از حقوق ذکر شده را دارند.

عامل حیاتی برای سلامت و بهزیستی کودکان، رشد خلاقیت، تصویرسازی ذهنی، خودباوری، عزت‌نفس، مهارت‌های شناختی، فیزیکی، هیجانی و اجتماعی آنها جزو آثار مثبت بازی و سرگرمی در زندگی کودکان است.

نیاز امروز کودکان ما به خوب زندگی‌کردن و احترام به حقوقشان بوده و حمایت از مصالح عالیه به‌خصوص کودکان کار، مهم‌ترین اهداف خاص نظام حقوق بین‌الملل کودکان در عصر فناوری‌های نوین است.

باتوجه‌به آثار و تبعات فلسفه مفهوم و ماهیت بنیادین حق بر بازی کودکان، توجه به این حق به‌عنوان ضرورتی انکارناپذیر در نظر گرفته می‌شود و دولت‌ها می‌بایست با به‌رسمیت‌شناختن موارد حقوقی کنوانسیون حقوق کودک و احترام به آن، در جهت ارتقا و پیشبرد این حق کوشیده و امکانات مناسب در فضاهای متعدد را اجرا نمایند. همچنین، ضمن جلوگیری از ترویج بازی‌های خشونت‌آمیز و نظارت بر روند آنها، به آگاهی‌رسانی و آموزش در جهت بازی‌های اصولی و هدفمند همت گمارند.

عصر ایران