چند توصیه به پدر و مادرها برای دوره نوجوانی

به گزارش جهان بانو به نقل از فارس، افراد در دوره نوجوانی ویژگی های متمایز و منحصر به فردی پیدا می‌کنند و بسیاری از پدر و مادرها به دلیل فراموش کردن این دوران و تفاوت بین نسلی قادر به درک آن ها نیستند. در چنین شرایطی صمیمت میان والدین و نوجوانان کاهش پیدا کرده و فرزندان به بیرون از منزل گرایش پیدا می‌کنند. نوجوانان در این سنین بیشتر پنهان کاری می‌کنند و باید دید دلیل آن چیست؟ به همین بهانه با هم به بررسی علل این پنهان کاری می‌پردازیم.

خوب یادم است که اوایل دوران بلوغ و نوجوانی دوست داشتم در دفتر خاطرات شخصی‌ام چیزهایی بنویسم که هیچ کس از آنها خبر نداشته باشد! این یادداشت ها تنها به من تعلق داشتند. به جمع آوری و یادداشت نظرات دوستانم در رابطه با مسائل مختلف دنیا علاقه داشتم. حتی گاهی دوست داشتم تنها باشم اما خانواده ام هرگز اجازه نمی‌دادند. دائما وسایلم را بررسی می‌کردند، دفتر خاطراتم را دور از چشم من می‌خواندند و این قبیل رفتارها باعث می‌شد تا عصبانی شوم.

برادرم هم تمایل داشت گاهی با دوستانش بیرون برود، با این وجود پدر و مادرم به او اجازه نمی‌دادند. او هم مجبور می‌شد حرف آن ها را گوش بگیرد، اما همین که سنش بیشتر شد، گستاخی می‌کرد و دیگر به حرف کسی گوش نمی‌داد. با این حال من به این دلیل که دختر بودم، هیچوقت اعتراض نمی‌کردم و هنوز هم خیلی چیزها در دلم مانده که چرا پدر و مادرم دوران نوجوانی ما را درک نمی‌کردند. نوجوان‌ها علاقه ای به پنهان کاری ندارند، با این وجود زمانی که والدین به آنها فشار می آورند، آنها هم پنهان کار می‌شوند.

اینها صحبت‌های زنی است که الان سی و چند سال سن دارد، متاهل و دارای فرزند است با این وجود هنوز وقتی به دوران نوجوانی اش فکر می‌کند، آزرده خاطر می‌شود. بر اساس تحقیقات روانشناسان والدین اغلب هنگامی که سنشان بالا می‌رود و فرزندانشان بزرگ می شوند، به خاطر تفاوت نسلی درکی از دوره نوجوانی و سنین مختلف بچه هایشان ندارند. بنابراین تا زمانی که والدین قادر به درک فرزندان خود نباشند، روابط صمیمی آنها کم می‌شود و تعاملات پر تنشی را تجربه خواهند کرد.

پدر و مادرها باید این نکته را در نظر داشته باشند که نوجوانی دوره‌ای است در حدفاصل میان کودکی و جوانی. رفتار نوجوانان در این سنین از نظر تغییرات فیزیولوژیکی و روانی دستخوش تغییرات زیادی شده و علایق و خواسته هایشان نیز متفاوت می‌شود. بنابراین والدینی که نسبت به ویژگی های دوران نوجوانی از شناخت کافی برخوردار نباشند، فرزندانشان به روابط مخفیانه با دوستان ناباب، پرخاشگری، مخفی کاری و پنهان کاری روی می‌آورند. از طرف دیگر والدینی که با بچه هایشان رابطه ای صمیمی برقرار می‌کنند، فرزندانشان استعدادها، علایق و فرصت های مختلف زندگی خود را کشف کرده و راه صحیح را انتخاب می کنند.

در رابطه با مهمترین علل پنهان کاری نوجوانان می‌توان به این موارد اشاره کرد: نظارت مستقیم و تحت نظر قرار دادن آنها، ترس از تنبیه شدن، عدم هماهنگی رفتار پدر و مادر با یکدیگر در ارتباط با نوجوان، عدم درک رفتارهایشان در خانه و ارتباط صمیمی آنها با دوستانشان از جمله این موارد است.

*با پنهان کاری و مخفی کاری نوجوانان چطور برخورد کنیم؟

«سحر احمدی» روان شناس کودک و نوجوان در رابطه با پنهان کاری نوجوانان می گوید: «نخستین واکنشی که والدین در صورت مشاهده پنهان کاری فرزندانشان باید نشان بدهند، به جای دعوا و درگیری حمایت و پشتیبانی از بچه‌ها است، چرا که نوجوان باید احساس کند خانواده همراه و کنار اوست نه در مقابلش».

وی خاطر نشان می کند: «بهتر است که والدین با دلیل یا بدون دلیل در اتاق یا وسایل نوجوان خود تجسس نکنند چرا که بچه ها در این سنین بسیار استقلال طلب و حساس هستند. قبل از هر چیز شما باید به عنوان پدر و مادر به فرزند خود اعتماد داشته باشید و حس های دیگر را به آنها القا نکنید و در درجه بعدی اگر نیاز بود به صورت غیر مستقیم آنها را زیرنظر بگیرید طوری که خودشان متوجه این مساله نشوند. همچنین اگر احساس کردید که فرزندانتان از شما فاصله گرفته اند، براساس ویژگی های دوره نوجوانی که بچه ها بیشتر ترجیح می‌دهند با دوستانشان ارتباط صمیمانه داشته باشند، بهتر است روابطتتان را در حالت معمولی و نرمال نگه دارید و اگر ضروری بود با فرزندانتان با لحنی عطوفت‌آمیز کنید، نه اینکه حس گناه به آنها بدهید و با شک و تردید و سو ظن به آنها نگاه کنید یا با متلک انداختن و تمسخر روابطتتان را تیره و تار کنید«.

*شنونده خوبی برای نوجوانان باشید

تحقیقات روان شناسی نشان دهنده آن است که نوجوانان براساس ویژگی های دوره نوجوانی به یک هم صحبت و به عبارتی گوش شنوا نیاز دارند و اگر چنین فردی در محیط خانواده وجود نداشته باشد، سراغ دیگرانی می روند که ممکن است همنشینی با آن ها برایشان مناسب نباشد. پدر و مادرها باید بسیار مراقب باشند که این صمیمیت و به عبارتی شنونده بودن برای احساسات و عواطف فرزندانشان را از دست ندهند.

اگر نوجوان شما به دلیل گرفتن یک نمره پایین توسط شما سرزنش شود و مورد بی توجهی قرار گیرد، صمیمیت بینتان از بین می رود و فرزند شما ترجیح می‌دهد که دفعه بعد نمراتش را پنهان کاری کند. بهتر است صمیمانه با یکدیگر صحبت کنید و اگر درس هایش ضعیف شده، به جای اینکه از سرزنش و تنبیه استفاده کبرای بهبود وضعیت تحصیلی‌اش به او کمک کنید. در واقعا شما آن شخصی هستید که باید به درد و دل ها و مشکلات فرزند نوجوانش گوش کند.

احمدی در این باره می‌گوید: «شنیدن مشکلات و احساسات نوجوانان موجب می شود تا آنها احساس کنند شما در کنارشان قرار دارید، آن‌ها را درک می کنید و احساساتشان را می فهمید. این همدلی فرصتی را برای صحبت کردن بین شما ایجاد می‌کند. حتی می‌توانید گاهی اوقات پای گریه هایشان بنشینید و به جای قضاوت یا سرزنش تنها به صحبت‌های شان گوش دهید.«

*از نوجوانتان تعریف و تمجید کنید

وقتی به برخی از والدین توصیه می‌کنیم که از دختر و پسر نوجوانتان تقدیر و تمجید کنید، می‌گویند: «لوس می‌شود» یا اینکه «به اندازه کافی از کارهای خویش تعریف می‌کنیم، جنبه اش را ندارد!» اینها عبارت‌های اشتباه و نادرستی است. همه ما نیاز به تحسین و قدردانی داریم و با توجه به اینکه دوره نوجوانی و بلوغ دوره حساسی محسوب می‌شود و بچه‌ها تحت تاثیر هر موضوعی ممکن است تغییر راه و روش بدهند، بهتر است کنترل فرزندانتان را به دست بگیرید و فعالیت‌هایشان را تأیید کنید، حتی اگر مرتکب کار اشتباهی شدند، کمکشان کنید تا آن ضعف را برطرف کنند.«

احمدی در این زمینه می‌گوید: «اولین نکته در رابطه با تأیید نوجوان این است که ابتدا جنبه های مثبت اخلاق و رفتار او را به او یادآور شوید، سپس کمک کنید تا بیشتر به وجود این جنبه ها در شخصیت خودش پی ببرد تا افسرده نشود یا افراد نامناسب را الگوی خود قرار ندهد. 

بسیاری از پدر و مادرها خجالت می‌کشند دوست داشتنشان را ابراز کنند مثلا پدر خانواده تنها در عیدها و مناسبت‌های خاص بچه ها را در آغوش می‌گیرد و می بوسد، در حالیکه حتی یک نوجوان هم نیاز به در آغوش کشیده شدن دارد تا عشق والدینش را نسبت به خودش احساس کند و آن پایگاه امن عشق و محبت را در خانه پیدا کند.

حتی گاهی خوب است که جلوی دوستانشان هم از ‌آن‌ها تعریف کنید. مثلا بگویید که «پسرم خیلی باهوش است، در کارهای خانه کمک می‌کند و دست به آچارش هم خوب است یا اینکه دخترم خانه‌داری بلد است و خیلی به مادرش خیلی کمک می‌کند» و از این قبیل حرف‌ها که موجب خوشحالی و تحسین بچه ها می شود. می‌توانید برخی از اوقاتتان را با هم به کتابخوانی بگذرانید و با صدای بلند در کنار هم آواز بخوانید. این کارها به افزایش مهر و محبت در محیط خانواده کمک می‌کند. این نکته منفی در برخی از خانواده‌های ایرانی وجود دارد که فرزندانشان تا زمانی که کودک هستند در عشق و محبت والدین غوطه‌ور می‌شوند، اما وقتی که به سن نوجوانی می‌رسند بچه ها را رها می‌کنند و دیگر از این چیزها خبری نیست»!

بعضی از پدر و مادرها دائما از فرزندانشان انتقاد می‌کنند. به عنوان مثال می‌گویند: «این چه تیپی است که زده‌ای، این چه قیافه‌ای است، نمره‌هایت چرا اینطور شده، تو همیشه یک جای کارت می‌لنگد». این انتقاد و هزاران انتقاد دیگر نوجوان را از آنها فراری می دهد.

گاهی اوقات اگر کدورتی بین شما و فرزند نوجوانتان شکل گرفته است و قادر نیستید تا به صورت مستقیم و صمیمانه با او درباره آن موضوع صحبت کنید، می توانید برایش نامه بنویسید. این روش بسیار تاثیرگذار است و قطعا فرزندتان را غافلگیر می کند که والدینش چقدر محبت آمیز در رابطه با مشکلاتش با او صحبت می کنند و برای او ارزش قائل هستند.

*کمک کنید بچه ها از بحران های بلوغ به راحتی بگذرند

یکی از مسائل دوران نوجوانی، بلوغ است که باعث تغییرات هورمونی در دختران و پسران می شود و آنها را دچار مشکلاتی می کند که هم خودشان را ممکن است آزار بدهد هم خانواده شان را. بهتر است برای گذر سلامت از این دوره، پدر و مادر صمیمیت بیشتری با بچه ها داشته باشند و با آنها زیاد صحبت کنند.

احمدی در ارتباط با مسائل دوران بلوغ تأکید می‌کند: «لازم نیست که والدین دائما و به صورت مستقیم در رابطه با مسائل جنسی و بلوغ با بچه ها صحبت کنند. حریم میان فرزندان و والدین باید حفظ شود، بنابراین همین که پدر و مادر به مسائل مختلف اشاره کنند، بچه ها خودشان مباحث  به صورت عمیق درک می کنند. پس از آنکه والدین به حد نیاز مسائل مربوط به بلوغ و مباحث جنسی را به فرزندانشان آموزش دادند یا اینکه ‌کتاب‌های مناسب را برای مطالعه در اختیار بچه ها قرار دادند، نوبت مدارس و مربیان تربیتی است که مسائل مختلف را به بچه ها آموزش دهند.«

در نهایت پدر و مادر باید تلاش کنند تا نسبت به دوره نوجوانی و ویژگی های آن شناخت پیدا کنند، خاطرات دوران نوجوانی خودشان را مرور کنند تا راحت تر بتوانند احساسات فرزندشان را درک کنند و تصور نکنند که دوره نوجوانی آنها متفاوت بوده است. به هرحال مسائل مربوط به احساسات، عواطف و فیزیولوژی نوجوانی در همه نسل‌ها یکسان است، لذا برای مستحکم کردن روابط بین خود و فرزندتان باید تلاش کنید و برای درک بهتر فرزندتان از هیچ کوششی دریغ نکنید.