چرا کودکان در طراحی‌های شهری نادیده گرفته شدند؟

تکتم حنایی با بیان اینکه نادیده‌گرفتن کودکان در طراحی‌های شهری، نتیجه ترکیبی از عوامل زیرساختی، سیاسی، فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی است، اظهار کرد: شهرسازی جدید، بر پروژه‌های سودآور مثل مراکز تجاری، زیرساخت‌های حمل‌ونقل سریع و برج‌های مسکونی تمرکز دارد. فضا‌های بازی، مسیر‌های کودک‌پسند و مدارس یکپارچه به دلیل هزینه‌های اولیه زیاد، مثل نگهداری فضای سبز، خرید زمین و بازدهی مالی بلندمدت، در اولویت‌های بودجه‌بندی قرار نمی‌گیرند. در شهر‌های در حال توسعه، فشار برای شهرنشینی سریع، زمین‌های عمومی را به کاربری‌های تجاری اختصاص می‌دهد و دسترسی کودکان به فضاهای بازی و فضا‌های سبز را با محدودیت مواجه می‌کند. نابرابری اقتصادی بین محله‌ها نیز این مشکل را افزایش می‌دهد. محله‌های کم‌درآمد اغلب فاقد زیرساخت‌های آموزشی و پارک‌ها هستند، درحالی‌که محله‌های ثروتمند به مصرف‌گرایی اولویت می‌دهند.

وی ادامه داد: در بسیاری از فرهنگ‌ها، کودکان به‌عنوان گروهی وابسته به والدین در نظر گرفته می‌شوند، نه شهروندانی مستقل با حقوق برابر. این دیدگاه که ریشه در تاریخ برنامه‌ریزی شهری دارد، کودکان را به فضا‌هایی خاص مانند زمین‌های بازی ایزوله متمایل می‌کند. ترس‌های اجتماعی از جرائم مختلف یا خطر تصادف، آزادی حرکت کودکان را دچار محدودیت کرده و زمان نظارت والدین بر کودکان را افزایش داده است. نابرابری‌های اجتماعی، مثل تفاوت‌های قومیتی یا فقر هم کودکان حاشیه‌نشین را از دسترسی به فضا‌های باکیفیت محروم می‌کند.

این عضو هیئت‌ علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد تاکید کرد: طراحی شهری مدرن که به شدت خودرومحور است، خطرات ترافیکی را بیشتر کرده و اماکن عمومی را برای کودکان ناامن ساخته است. کمبود علائم ترافیکی مناسب، فقدان زیرساخت‌های سبز و مسیر‌های پیاده‌روی ناایمن کودکان را از تحرک کافی محروم می‌کند. همچنین، ترس از مسئولیت قانونی موجب شده که بسیاری از دولت‌های محلی از ایجاد مسیر‌های باز یا فضا‌های بازی طبیعی خودداری کنند، چراکه این فضا‌ها ممکن است به دعاوی حقوقی منجر شود.

حنایی افزود: داده‌های تجربی در رابطه با تأثیر طراحی شهری بر رشد کودکان، برنامه‌ریزان را از اولویت‌دادن به این حوزه بازمی‌دارد. ابزار‌های ارزیابی محله‌محور برای سنجش کیفیت فضا‌های کودک‌محور کافی نیستند و این شکاف دانشی موجب می‌شود که طراحی‌ها از نگاه سیستمی به نیاز‌های کودکان محروم شوند.

وی بیان کرد: پایه اصلی شهر دوستدار کودک است. مسیر‌های پیاده‌رو باید روشن، بدون مانع و مجهز به نورپردازی کافی باشند. خطوط عابر پیاده باید با علائم واضح و سیستم‌های کاهش سرعت، مانند سرعت‌گیرها، طراحی شوند. فضا‌های بازی باید به‌گونه‌ای باشند که والدین بتوانند کودکان را به‌راحتی نظارت کنند، مانند پارک‌هایی با دید باز و بدون موانع فیزیکی. برای مثال، در آیندهوون (هلند)، مسیر‌هایی با رنگ‌های روشن و تجهیزات بازی، ایمنی و جذابیت را برای کودکان افزایش داده‌اند.

روزنامه شهرآرا