چرا کفش‌های زنانه نوک‌تیزند؟

شاید باور نکنید، اما کفش‌های نوک‌تیز اصلاً برای زنان طراحی نشده بودند!

به گزارش خبرگزاری theconversation، در قرون وسطی در اروپا، مردان ثروتمند اشرافی کفش‌هایی به نام «پولِین» می‌پوشیدند که نوک آن‌ها گاهی تا ۳۰ سانتی‌متر بیرون می‌زد! این کفش‌ها آن‌قدر سفت بودند که برای حفظ شکل نوک، مردم داخل آن‌ها را با پشم یا خزه پر می‌کردند. هدف این طراحی نشان دادن ثروت بود، چون کسی که چنین کفشی می‌پوشید، دیگر نمی‌توانست راحت راه برود، و این یعنی کار فیزیکی نداشت و حتماً ثروتمند بود.

وضع آن‌قدر جدی شد که در سال ۱۴۶۳، پادشاه انگلستان ادوارد چهارم قانونی وضع کرد: فقط اشراف می‌توانستند کفش با نوک بیش از ۵ سانتی‌متر بپوشند! این قانون نه‌تنها برای حفظ سلسله‌ مراتب اجتماعی بود، بلکه از صنعت پارچه‌بافی داخلی هم محافظت می‌کرد. چرایی این مسئله جالب توجه است: کفش‌های نوک‌بلند به دلیل ساختار غیرمعمول‌شان به پارچه بسیار بیشتری نیاز داشتند.

هرچه نوک کفش بلندتر بود، مقدار بیشتری پارچه برای پوشاندن آن لازم بود. با محدودکردن طول نوک کفش برای عموم مردم، در واقع مصرف پارچه کنترل می‌شد و پارچه‌های باکیفیت برای طبقات بالای جامعه و همچنین برای صادرات ذخیره می‌شد. این کار به رشد صنعت نساجی انگلستان کمک می‌کرد و از خروج بی‌رویه پارچه‌های مرغوب جلوگیری می‌نمود.

این قانون هوشمندانه در واقع هم جنبه اقتصادی داشت و هم اجتماعی از یک سو با کنترل مصرف پارچه از صنعت داخلی حمایت می‌کرد و از سوی دیگر مرزهای طبقاتی را حفظ می‌نمود.

اما امروز چرا هنوز این کفش‌ها را می‌پوشیم؟ اگرچه کفش‌های نوک‌تیز دیگر نماد اشراف نیستند، اما هنوز قدرت نمادین خود را حفظ کرده‌اند. متخصصان مد می‌گویند این کفش‌ها با ایجاد توهم بصری از پاهای بلند و باریک، حس ظریفی و قدرت را القا می‌کنند. این پدیده در روانشناسی با نام ادراک پوششی شناخته می‌شود: یعنی نحوه پوشش ما نه‌تنها روی نگاه دیگران، بلکه روی خود ما هم تأثیر می‌گذارد.

علاوه بر این، مغز انسان تمایل دارد در گروه‌های اجتماعی جایگاه پیدا کند. وقتی بیشتر زنان کفش نوک‌تیز می‌پوشند، پوشیدن آن حس تعلق و پذیرش را القا می‌کند حتی اگر دردناک باشد.

در پس این انتخاب‌های به ظاهر آزادانه، واقعیت تلخ‌تری نهفته است: بسیاری از استانداردهای مد در واقع شکلی پنهان از خشونت علیه زنان هستند. زمانی که زنان برای رعایت استانداردهای زیبایی مجبور به تحمل درد فیزیکی می‌شوند، وقتی کفش‌هایی می‌پوشند که راه رفتن عادی را دشوار می‌کند، یا وقتی سلامت پاهای خود را فدای ظاهر می‌کنند، این دیگر یک انتخاب ساده نیست، این یک فشار سیستماتیک و زن‌ستیزانه است.

جامعۀ مردسالار با تعریف معیارهای زیبایی غیرعملی و دردناک، زنان را به قربانی‌کردن سلامتی و راحتی خود وادار می‌کند. از کفش‌های نوک‌تیز گرفته تا پاشنه‌بلندهای خطرناک و لباس‌های تنگ، همگی گویای این حقیقت هستند که بسیاری از ترندهای مد در خدمت محدودکردن بدن و حرکت زنان هستند.

در پایان، شاید بد نباشد کمی به این فکر کنیم: آیا ما مد را دنبال می‌کنیم، یا مد ما را؟ و تا چه حد استانداردهای زیبایی حاضر به ادامۀ خشونت پنهان علیه بدن زنان هستند؟ این سؤالی است که هر بار که یک جفت کفش نوک‌تیز می‌پوشیم، شاید بهتر است از خود بپرسیم.

فائزه آقامحمدی