ویژگی‌های شعر آیینی زنانه

روز «شعر و ادبیات آیینی» در ایران همزمان با آغاز ماه محرم است. به همین مناسبت، گفت‌وگویی با عاطفه جوشقانیان، طلبه شاعر آیینی جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها که توفیق دیدار با رهبر معظم انقلاب را داشته است، انجام دادیم.

بخش اول: آغاز مسیر شاعری

چه شد که به شعر آیینی روی آوردید و نقطه شروع شما کجا بود؟

از سال ۱۳۹۴ به ‌صورت تخصصی وارد دنیای شعر شدم. از همان ابتدا سبک اصلی‌ام، شعر آیینی بود؛ گرچه در این مسیر، در قالب‌های مختلفی مانند شعر آزاد و عاشقانه هم اشعاری سروده‌ام و آزمون و خطاهایی را پشت سر گذاشته‌ام. با این وجود، رویکرد اصلی من از همان آغاز مشخص بود و هدف و تمرکزم، سرودن شعر آیینی و پرداختن به معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام بود.

اولین شعری که سرودید در چه حال‌وهوایی بود؟ هنوز آن را به خاطر دارید؟

اولین شعری که سرودم، حدود ۲۰ سال پیش بود و آن زمان در مقطع راهنمایی تحصیل می‌کردم؛ در مشهد حال و هوای خاصی داشتم. یادم هست در منطقه کوه‌سنگی مشهد بودم و فضای معنوی شهدا بر من تاثیر گذاشته بود. در همان حال و هوا، اولین شعرم را سرودم.

احساس می‌کنم آغاز شاعری‌ام نتیجه لطف امام رضا علیه‌السلام بود؛ انگار آن لحظه، اتصال قلبی خاصی به وجود آمد که جرقه شعر در وجودم زده شد. از همان‌جا بود که مسیر شاعری برای من آغاز شد.

آیا فضای مذهبی دوران کودکی یا خانواده تان در شکل‌گیری این مسیر نقش داشتند؟

از آن‌جا که پدرم مداح بودند، ما از همان کودکی با شعر به‌خصوص اشعار آیینی، انس داشتیم. ایشان هم در محافل و مجالس مذهبی و هم در خانه شعر می‌خواندند و همین باعث شده بود که گوش ما با لحن و وزن شعر آشنا شود. به همین دلیل، وقتی من شروع به سرودن شعر کردم، در وزن‌سازی مشکلی نداشتم. از نظر اندیشه و مضمون هم، فضای خانوادگی‌ام خیلی کمک‌کننده بود؛ چراکه از کودکی با روایات و منابع تاریخی آشنایی داشتم و این مفاهیم تا حد زیادی بر ذهنم تاثیر گذاشته بود. در واقع، این زمینه‌ آشنایی، پشتوانه‌ای محکم و نقطه شروعی برای ورود من به دنیای شعر بود.

بخش دوم: درباره شعر آیینی

تعریف شما از شعر آیینی چیست؟ چه شاخصه‌ای آن را از سایر گونه‌های شعری جدا می‌کند؟

من معتقدم هر شعری که معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام را تبلیغ کند شعر آیینی است، حتی اگر شعر مورد بحث دارای مضامین عاشقانه‌ درباره همسر باشد.

آن‌چه مرز شعر آیینی را از سبک‌های ادبی دیگر جدا می‌کند، مضمون و اندیشه‌ای است که در آن وجود دارد؛ یعنی هر زمان که شعر در خدمت ترویج، بازتاب و تبیین معارف اهل ‌بیت(ع) باشد، صرف ‌نظر از موضوع، می‌توان آن را آیینی به حساب آورد.

به‌نظر شما شعر آیینی امروز چه وظیفه‌ای دارد؟ تنها مدح است یا رسالتی اجتماعی هم دارد؟

بدون ‌تردید شعر آیینی، رسالتی فراتر دارد و جنبه‌های سیاسی، اجتماعی و دیگر ابعاد زندگی را نیز شامل می‌شود، چراکه وقتی به زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که زندگی حضرات معصومین علیهم السلام دارای یک ‌بعد نبوده است. سیره اهل‌ بیت(ع)، ابعاد مختلفی از مسائل اعتقادی گرفته تا موضوعات سیاسی و اجتماعی را در بر می‌گیرد.

در نتیجه، وقتی قصد داریم در شعر آیینی اهل ‌بیت(ع) را مدح کنیم یا به معرفی ایشان به مخاطب بپردازیم، باید به این چند بعدی‌ بودن توجه کنیم. شناخت و بازتاب سیره اهل ‌بیت(ع) در شعر، به توجه به تمام ابعاد وجودی آن‌ها نیاز دارد و همین نگاه باید در پرداختن به زندگی امروز خودمان هم جاری باشد. شعر آیینی موفق، شعری است که این پیوند بین گذشته و امروز و بین جنبه‌های مختلف زندگی را برقرار کند.

شعر آیینی زنانه چگونه باید باشد؟ به‌عنوان یک شاعر زن، چقدر زن‌بودن بر شعر آیینی‌تان تأثیر گذاشته؟

زن بودن عاطفه و لطافت بیشتری به شعر می‌بخشد و موجب دقیق‌تر شدن نگاه شاعر به پدیده‌ها می‌شود. زنان می‌توانند جزئیات ظریف‌تری را مشاهده کنند؛ به‌عنوان مثال وقتی واقعه‌ای مانند کربلا را از نگاه حضرت زینب سلام الله علیها و دیگر زنان اهل بیت بررسی می‌کنیم، می‌توانیم ابعاد انسانی و احساسی بیشتری را درک کنیم و آن‌ها را در شعر نشان دهیم.

با توجه به مناسبت های این روزها، یکی از سروده های خود را برای ما بگویید.

«والله عزیز ذوانتقام»

خودت شوراندی آخر خشم فرزندان رستم را

که از مستی شکستی حرمت این خاک و پرچم را

چه باک از مرگ تا ما تشنه‌ی دیدار دلداریم

که با این تشنه کامی‌ها چشیدیم آب زمزم را

ولی بعد از شهادت همچنان دستان ما باز است

ندیدی ضرب شست ناب طهرانی مقدم را؟

صدای اقتدار ماست یا تو؟ گوش کن قدری

تو که کر میکنی با ادعایت گوش عالم را

غذای غزه روز و شب هراس و بی قراری بود

تو حالا نوش جان کن وعده‌ای این مشت محکم را

هنوز آن انتقام سخت مانده، انتخابش کن

چه میخواهی؟ چه ماهی؟ فاطمیه یا محرم را..؟

خبرگزاری رسمی حوزه