نگاهی به زندگی حضرت معصومه (س)

سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) به عنوان روز دختر در تقویم رسمی ایران ثبت شده است. دلیل این نامگذاری ظاهرا عدم ازدواج این بانوی بزرگ اسلام و مجرد بودن ایشان است، اما علت اصلی آن اصلاح نگاه نادرست به دختران و معرفی یک الگوی مناسب برای بانوان مسلمان است.

ولادت حضرت معصومه (س)

این بانوی بلند مرتبه در روز اول ذی القعده سال ۱۷۳ هجری قمری، در شهر مدینه و در خاندان عصمت و طهارت به دنیا آمد. البته در رابطه با روز ولادت ایشان تاریخ های دیگری نیز ذکر شده است، اما آنچه مسلم است این است که زمان تولد ایشان به دلیل زندانی شدن امام موسی کاظم (س) در سال ۱۷۹ قمری، پیش از این تاریخ بوده است.

روز دختر و زادروز حضرت معصومه

در سال ۱۳۸۵ رویدادی تأثیرگذار برای دختران کشورمان به وقوع پیوست. شورای عالی انقلاب فرهنگی، با توجه به پیشنهادی که فرهنگسرای دختران ارائه کرده بود، روز ولادت کریمه اهل بیت را به عنوان «روز ملی دختران» به تصویب رساند. به همین مناسبت جشنی در روز میلاد حضرت معصومه (س) برگزار شد و فرهنگسرای دختران به عنوان دبیرخانه دائمی روز ملی دختران آغاز به کار کرد. ظاهرا دلیل این انتخاب به عنوان روز دختر، مجرد بودن این بانوی بلندمرتبه است که البته همواره انتقاداتی را به دنبال داشته است.

بانوی تراز اسلام

حضرت معصومه (س) ویژگی های ممتازی داشتند که باعث شده بود تا در زمانه خود نمونه باشند و از جایگاه ممتازی برخوردار باشند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

۱)حضور در جمع بانوان محدثه

در تاریخ اسلام زنان بسیاری در عرصه‏هاى مختلف حضور داشته اند که فعالیت های ارزشمندی انجام داده اند و می توان از آن ها به عنوان الگو و نمونه یاد کرد. از جمله در عرصه‏هاى علمى و به خصوص در زمینه علوم دینى و نقل حدیث.‏ در قرن های اولیه اسلامی بسیاری از بانوان به عنوان راوی احادیث سخنان پیامبر و ائمه معصومین را نقل می کردند و براى نسلهاى بعدى به یادگار می گذاشتند که از جمله آن ها مى‏توان به اسماء بنت عمیس، زینب بنت ابى سلمه و نسیبه بنت کعب اشاره کرد. بانوان خاندان پیامبر نیز پیش از دیگر زنان در انتقال این احادث نقش داشتند که از جمله آن ها می توان به حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت معصومه (س) اشاره کرد. تعداد این راویان زن براساس وضعیت جامعه و خفقان و یا آسانی شرایط سیاسی کاهش و یا افزایش پیدا می کرد. در عصر امام کاظم(ع) اختناق و سخت‏گیرى حکومت عباسی به اوج خود رسید، به همین دلیل تعداد بانوان محدّثه در این دوران کاهش پیدا کرد و یکی از پنج بانوی راوی حدیث حضرت معصومه هستند.

احادیثی که از حضرت معصومه (س) در منابع حدیثى به یادگار مانده است، پنج حدیث است که با سلسله سند خود به حضرت فاطمه (س) می رسند. آن احادیث به این ترتیب هستند: حدیث غدیر خم، حدیث منزلت، بشارت به شیعیان امیر المومنین (ع)، ثواب دوستی اهل بیت پیامبر (ص) و حدیثی که در رابطه با شهر قم به عنوان مرکزیت تشیع است. آنچه جالب است این است که چهار حدیث از این احادیث به موضوع امامت و ولایت اشاره دارد.

۲) حضرت معصومه در کلام ائمه (ع)

ولادت این بانوی بلند مرتبه در یکی از احادیث نقل شده از امام جعفر صادق (ع) پیش بینی شده است. در اینجا به دو حدیث از ایشان در رابطه با حضرت معصومه و منزلت شهر قم اشاره می کنیم:

۱_ «قَالَ الصَّادِقُ(ع): إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکةُ وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هوَ الْمدِینَةُ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکوفَةُ وَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهِ امْرَأَةٌ منْ وُلْدِی تسَمَّی فاطِمَةَ مَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ. قَالَ الرَّاوِی وَ کانَ هَذَا الْکلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ یولَدَ الْکاظِمُ. امام صادق (ع) فرمود: برای خداوند حرمی است که مکه باشد و برای پیامبر گرامی اسلام حرمی است که آن مدینه باشد و برای امام علی (ع) حرمی است که کوفه باشد و برای ما اهل بیت نیز حرمی است که قم باشد. به زودی فرزندم که فاطمه نام دارد، در آن دفن می شود و کسی که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود. راوی گفت: امام صادق(ع) این سخن را هنگامی گفت که هنوز فرزند امام کاظم (ع) متولد نشده بود».

۲_ «ثمَّ یظهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ یقَالُ لَهَا قمُّ وَ تصِیرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ حَتَّی لَا یبْقَی فِی الْأَرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فِی الدِّینِ حَتَّی الْمُخَدَّرَاتُ فی الْحجَالِ وَ ذَلِک عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قَائِمِنَا… فیفِیضُ الْعلْمُ منْهُ إِلَی سَائِرِ الْبِلَادِ فی الْمشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ فَیتِمُّ حُجَّةُ اللَّه علَی الْخَلْقِ حَتَّی لَا یبْقَی أَحَدٌ عَلَی الْأَرْضِ لَمْ یبْلُغْ إِلَیهِ الدِّینُ وَ الْعِلْمُ. علم در شهری که قم نامیده می شود، ظاهر می گردد و این شهر مرکز فضیلت و دانش می شود. تا جایی که در روی زمین حتی در بین مخدرات حجله نشین، مستضعف در دین پیدا نمی شود و این زمانی است که ظهور قائم ما نزدیک باشد… پس علم از آن شهر به شهرهای دیگر در شرق و غرب جهان می رسد و حجت خدا بر مردم تمام می شود. تا جایی که در روی زمین کسی نمی ماند که دین و دانش به او نرسیده باشد».

همچنین برخلاف بعضی از زيارت نامه هايي که توسط بزرگان دینی براي امام‌ زادگان نوشته شده است، زیارت نامه حضرت معصومه (س) از ناحيه امام رضا(ع) نقل شده است.  يکي از محدّثين بزرگ قم که سعد اشعري نام داشت و توفيق تشرّف به محضر امام رضا (ع) را پيدا کرده بود، نقل کرده است که امام رضا (ع) به او فرمود: ای سعد! قبري از ما در نزد شما است. پاسخ دادم: منظور قبر حضرت فاطمۀ معصومه (ع) است؟ فرمود: آري. شما آن بزرگوار را به این طریق زيارت کنيد. در نتیجه زيارتنامه ‌اي که در کتاب های ادعيه آمده است، از امام هشتم (ع) نقل شده است.

در رابطه با مقام شفاعت حضرت معصومه (ع) نیز امام جعفر صادق (ع) فرموده اند: با شفاعت فاطمه معصومه (ع) همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند.

سفر و شهادت

امام رضا (ع) یک سال پس از هجرت به خراسان نامه‌اي به خواهر گرامي‌اش، حضرت معصومه (ع) نوشت و آن را به مدينه ارسال کرد. حضرت معصومه (ع) بلافاصله پس از رسيدن نامه برادرش آماده سفر به خراسان شد و همراه با برادران، برادرزادگان و تنی چند از سادات عازم خراسان شد. براساس برخی از نقل ها و شواهد تاریخی پس از رسیدن به ساوه، کاروان مورد حمله ماموران حکومت عباسی قرار گرفت و بسیاری از همراهان حضرت به شهادت رسیدند. حضرت معصومه (س) پس از آن بیمار شدند و آن تعداد از افراد کاروان که باقی مانده بودند، بنا به دستور ایشان راه قم را در پیش گرفتند و ۱۷ یا ۱۹ روز پس از سکونت در قم، جان جان آفرین تسلیم کردند.

جهان بانو