وعده‌ای که پشت صف ماند؛ نگاه منتظر خانواده‌ها به حمایت‌های بر زمین مانده

یکی از مهم‌ترین سیاست‌های حمایتی دولت برای مقابله با کاهش رشد جمعیت، پرداخت وام فرزندآوری به خانواده‌ها است؛ تسهیلاتی که به منظور کاهش فشار اقتصادی تولد فرزند جدید طراحی شده، اما علی‌رغم گذشت چند سال از اجرای آن، هنوز مسیر اجرای این سیاست هموار نیست.

این تسهیلات طبق سیاست‌های جمعیتی و برنامه‌های دولت در راستای افزایش رشد جمعیت و قوانین ابلاغی از طرف بانک مرکزی، به خانواده‌ها اعطا می‌شود. مهم‌ترین سند قانونی که بانک‌ها را مکلف به پرداخت وام فرزندآوری می‌کند، «دستورالعمل تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری» است که توسط بانک مرکزی به شبکه بانکی کشور ابلاغ شده است.

بیش از نیم میلیون نفر منتظر دریافت وام ازدواج

اما مهم‌ترین مانع پیش روی وام فرزندآوری، صف طولانی متقاضیانی است که با وجود ثبت‌نام، ماه‌ها است که منتظر دریافت این وام هستند. طبق آخرین آمارها، بیش از نیم میلیون نفر در صف دریافت وام فرزندآوری قرار دارند. این عدد پیوسته در حال افزایش است و تقریباً هر روز متقاضیان جدیدی به این صف اضافه می‌شوند.

به‌طوری که تعداد متقاضیان صف وام ازدواج در پایان سال ۱۴۰۳ حدود ۳۷۰ هزار نفر برآورد شده بود، با این وجود با ورود به سال ۱۴۰۴ و در پایان اردیبهشت‌ماه، این عدد به رقمی معادل ۵۱۰ هزار نفر رسیده است.

گاهی صف وام ازدواج و فرزندآوری به اندازه‌ای طولانی می‌شود که براساس اطلاعات میدانی، باید حداقل ۵ ماه در صف این دو وام بود تا بانک آن را مورد تایید قرار دهد. علاوه بر این، بعد از تایید بانک برای ارائه مدارک لازم نیز باید در صف پرداخت وام و واریز به حساب روز‌ها انتظار کشید.

وام نیم درصدی!

نکته قابل توجه این است که سهم تسهیلات فرزندآوری از کل تسهیلات بانکی کشور فقط نیم درصد است. این عدد پایین نشان می‌دهد که سیاست حمایت از خانواده‌ها، دست کم در نظام بانکی، چندان در اولویت قرار ندارد. در همین راستا، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بانک مرکزی باید یک منبع مالی مستقل به تسهیلات فرزندآوری و ازدواج اختصاص دهد تا روند پرداخت این وام‌ها از دیگر تسهیلات بانکی جدا شده و با سرعت بیشتری انجام شود.

بعضی از بانک‌ها هم درخصوص اعطای تسهیلات، عملکرد قابل قبولی نداشته‌اند. گزارش‌ها نشان‌دهنده آن است که در بانک‌هایی مانند مسکن، سپه و تجارت، بین ۵۵ تا ۶۸ درصد از متقاضیان هنوز وام خود را دریافت نکرده‌اند. این آمار نه فقط ناکارآمدی سازوکار توزیع منابع را نشان می‌دهد، بلکه در عمل می‌تواند سیاست‌های تشویقی دولت را به ضد خود تبدیل کند.

یکی از موضوعات حائز اهمیت دیگر در رابطه با این دو وام قرض الحسنه، انتشار اطلاعات مربوط به آنها است. براساس قانون، انتشار آمار دریافت کنندگان تسهیلات وام‌های ازدواج و فرزندآوری بر عهده بانک مرکزی قرار دارد و این نهاد وظیفه دارد گزارش‌های دقیقی را به صورت منظم منتشر کند تا امکان نظارت تخصصی و عمومی ایجاد شود.

با این وجود، بانک مرکزی درباره وام ازدواج تا به امروز هیچ گزارشی بر روی سایت خود منتشر نکرده است و آمار دقیقی از میزان متقاضیان در صف وام ازدواج در دسترس نیست. در رابطه با وام فرزندآوری هم، آخرین گزارش رسمی فقط تا پایان اردیبهشت‌ماه امسال منتشر شده و اطلاعات پرداخت‌های خردادماه هنوز به صورت کامل اعلام نشده است.

اگرچه وام ازدواج و فرزندآوری روی کاغذ ایده‌ای خوب و امیدوارکننده است، اما در عمل با مشکلات جدی مواجه شده است. عدم تخصیص منابع کافی و طولانی شدن صف این دو وام نشان‌دهنده آن است که بانک مرکزی و نهاد‌های نظارتی باید به سرعت به آن رسیدگی کنند در غیر این صورت، صف این وام‌ها به اندازه‌ای طولانی خواهد شد که پاسخگویی شبکه بانکی به آن بسیار دشوار خواهد بود.

خبرگزاری دانشجو